از آنجا كه امام براى غيبت كبرى زمينه سازى مى كرد و يكىاز ويژگيهاىعصر غيبت تقيّه است، زندگى او حتّى بيشتر از ديگر امامان به شديدترين حالات پنهانكارى متمايز شده است. ماجراهاى زير مى توانند گوشه اى از حالات تقيّه را در دوران امام بازگو كنند:
الف – داوود بن اسود گويد: سرورم (امام عسكرىعليه السلام
) مرا فرا خواندوچوبى كه گويا پايه درى بود، گرد و دراز به اندازه كف دست، به من داد و فرمود: اين چوب را به عمرى (يكى از نمايندگان مقرب آن حضرت) برسان. به راه افتادم. در خيابانى با يك سقّاء كه استرى داشت رو به رو گشتم. استر راه مرا سدّ كرده بود.
سقّاء بانگ زد كه راه را باز بگذار. من همان تكه چوب را بالا بردم و بر استر زدم، چوب شكست. به قسمتشكستگى چون نگاه كردم، چشمم به نامههايى كه در آن تعبيه شده بود، افتاد. شتابان چوب را در آستينم نهان كردم. سقّاء شروع به داد و فرياد كرد و به من و سرورم دشنام داد.(27)
امام از شيوه پنهانكارى اينگونه و با اين سطح عالى، حتّى براى رساندننامههايش از خانهاى به خانه ديگر و يا از شهرى نزديك به شهر نزديكديگر، استفاده مىكرد. در پايان اين ماجرا هم مىبينيم كه حامل نامه به خاطر عدم رعايتاصول پنهانكارى باعتاب شديد مواجه مىگردد.
خادم امام به نقل از آن حضرت مىگويد: اگر شنيدى كسى به ما دشناممىگويد به راهى كه به تو فرمودهام برو، مبادا در صدد جوابگويى برآيى و يا بخواهى بدانى كه آن شخص كيست؟ چون من در شهر و ديارى بد زندگى مىكنم. پس راه خود گير كه اخبار و احوال تو به ما مىرسد، ايننكته را بدان.(28)
ب – شيوه سخن گفتن با اشاره و رمز در محافل شيعه امرى بس شايع بوده است. اين امر از بسيارى از ماجراهايى كه نقل شده، كاملاً محسوس است. در ماجراى زير به اين شيوه بر مىخوريم و همچنين ميزان عمقهشدار امام از مخالفت با تقيّه را در مىيابيم. اجازه دهيد با هم به اين ماجرا گوش فرا دهيم:
محمّد بن عبد العزيز بلخى گويد:
روزى در خيابان گوسفندان بودم كه ناگهان امام عسكرى را ديدم كه به قصد دار العامه. از خانهاش بيرون آمده بود. با خود گفتم: اگر فرياد برآرم كه اى مردم اين حجّت خدا بر شماست، او را بشناسيد، آيا مرا خواهند كشت؟ چون به من نزديك شد، انگشتان سبابهاش را بر دهانشگذارد به اين معنى كه ساكت باش و همان شب آن حضرت را ديدم كهمىفرمود:
يا پنهانكارى است يا كشته شدن پس از خدا بر خويشتن بترس.(29)
ج – باز درباره به كارگيرى شيوه سخن گفتن با اشاره به ماجراى على بنمحمّد بن حسن بر مىخوريم. وى گويد: جماعتى از اصحاب ما از اهواز آمده بودند و من نيز با ايشان بودم. سلطان به سوى صاحب بصره (كه دربصره خروج كرده بود و همان صاحب الزنج معروف است) آمده بود. ما نيز براى ديدن امام عسكرىعليه السلام (كه معمولاً براى اجراى اصل تقيّه، درچنين مناسباتى سلطان را همراهى مىكرد) بيرون آمده بوديم.
در حالى كه راه مىرفت و مىگذشت به او مىنگريستيم و خود ميان دو ديوار در سُرّمنرأى نشسته، بازگشتش را انتظار مىكشيديم. آنحضرت بازگشت و همين كه به موازات ما رسيد و به ما نزديك شد، ايستاد و دستش را به طرف كلاهش برد و آن را از روى سرش برداشت و بهدست ديگرش داد و با آن يكى دست بر سرش كشيد و در چهره يكى ازافراد ما خنديد.
مرد فوراً گفت: گواهى مىدهم كه تو حجّت و برگزيده خداوندى. به او گفتم: فلانى مشكل تو چه بود؟ گفت: من در مورد او شك داشتم. پس با خود گفتم: اگر او باز گشت و كلاه از سر گرفت به امامتش اقرار مىكنم.(30)
پی نوشت:
(27) – بحارالانوار، ج50، ص283.
(28) – بحارالانوار، ج50، ص283.
(29) – بحارالانوار، ج50، ص283.
(30) – بحارالانوار، ج50، ص294.
هدايتگران راه نور
زندگانى امام حسن عسكرى عليه السلام، آية الله سيد محمد تقى مدرسى
مترجم : محمد صادق شريعت
http://www.emamhossein.com
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
