درباره ویژگی‌های انسان کامل مطالب فراوانی در قرآن مجید، روایات، ادعیه و زیارت‌ها و نیز در کتاب‌های کلامی، فلسفی و عرفان مطرح شده است.
علت توجه زیاد به این موضوع، نقش و جایگاه خاص انسان کامل به عنوان خلیفه خدای سبحان است که هم در عالم تکوین مسئولیت خطیری دارد و هم در عالم تشریع و از آنجا که هر فیض و عنایت الهی به واسطه و در پرتو او به سایر موجودات می‌رسد، لازم است که درباره ابعاد گوناگون وجودی وی مطالعات بیشتری صورت گیرد.
سخن درباره انسان کامل فقط تحقیق علمی نیست، بلکه در عرصه عمل هم فواید بی‌شماری دربر دارد؛ یکی از کاربرد‌های آن، ارتباط بهتر و صحیح‌تر با خداوند است که در قالب زیارت، توسل و یاری خواهی از ارواح مقدس و مطهر مطرح می‌باشد و کاربرد دیگر آن در بحث شفاعت است.
درباره اوصاف انسان کامل که واسطه دریافت فیوضات الهی است، در زیارت نامه‌ها هم سخن به میان آمده است.
زیارت جامعه؛ بیانگر مقام والای امامت است
زیارت‌نامه‌هایی که با عنوان زیارت جامعه یاد شده‌اند، مضامینی هستند که به وسیله آنها می‌توان همه ائمه هدی(ع) را زیارت کرد؛ شاید علت دیگر این وجه نامگذاری، تصویر نسبتاً جامعی است که در این زیارت‌ها از ائمه(
ع) ارائه شده است.
زیارت جامعه که دارای مضامین بسیار عالی است و از زبان امام هادی(ع) و در پاسخ به خواسته یکی از ارادتمندان اهل بیت(ع) صادر شده، اگرچه به شیوه خطابی و گفتاری است، اما درحقیقت بیانگر مقام والای امامت است که از طرف امام معصوم(ع) بیان شده است.
شخصی به نام نخعی از امام هادی (ع) پرسید: ای فرزند رسول خدا، مرا گفتاری بیاموز که هر وقت خواستم هر یک از شما را زیارت کنم همان سخن را در محضرش بگویم.
ایشان در پاسخ فرمود: «هر زمانی که به آستان (امامی رسیدی) در آنجا بایست و شهادتین را در حال غسل و طهارت بر زبان جاری کن، وقتی نگاهت به قبر افتاد نخست ۳۰ مرتبه الله اکبر بگو و چند قدم راه برو، البته با کمال وقار و آرامش بسیار، گام‌های خود را کوتاه بردار و بار دیگر بایست و ۳۰ مرتبه تکبیر را بر زبان جاری کن، سپس نزدیک قبر شو و این بار ۴۰ مرتبه تکبیر بگو تا یکصد مرتبه کامل شود آنگاه او را با جملات زیر زیارت کن…»
بهترین و کاملترین زیارت ائمه
مرحوم مجلسی درباره آن می‌گوید: این زیارت بهترین زیارت جامعه از نظر متن و سند و فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین آنهاست
.
پدر ایشان نیز در شرح «من لایحضره الفقیه» می‌گوید: این زیارت، بهترین زیارت و کاملترین آنهاست و من همواره در پرتو آن به زیارت ائمه(ع) در اعتاب مقدسه نایل می‌شدم.
به سبب ویژگی‌های شایان توجه و درخشانی که در این شرح وجود دارد، چکیده بسیار فشرده‌ای از بخش‌هایی از آن را ارائه می‌کنیم:
– زیارت جامعه، بسان سیل از کوهسار وجود هادی امت، حضرت ابوالحسن ثالث، علی بن محمدنقی(ع) سرازیر و در پوشش بیان فضایل انسان کامل، معارف عمیق توحیدی و ولایی مطرح شده است.
– امام هادی(ع) در این زیارت، ائمه اطهار را با جلوه‌های گوناگون مطرح ساخته تا زائر، آنها را از زوایای مختلف تماشا کند و امامان معصوم (ع) را الگوی خود قرار دهد.
– در این زیارت، مهمان با انواع غذاهای امام شناسی، بزرگ داشته می‌شود؛ در واقع این بیانات عرشی امام علی النقی یک دوره امام شناسی است.
آداب سخن گفتن با امام در زیارت جامعه
در این زیارت که آن را به حق می‌توان ارادتنامه نامید، حضرت به بیش از دویست فضیلت و منقبت از اهل بیت(ع) اشاره می‌کند که با در نظرگرفتن این فضیلت‌ها در کنار سایر معارف، اهمیت این عرفان‌نامه برهمگان آشکار می‌گردد:
– اولین ویژگی این زیارت آن است که امام(ع) ما را با آداب سخن گفتن با امام آشنا می‌کند که نخست با سلام و درود بر آن امام شروع می‌شود و پس از برشمردن برخی مناقب و اوصاف او، با جمله «و رحمت الله و برکاته» به پایان می‌رسد.
– در این ارادتنامه، امام (ع) به رابطه امامان(ع) با خداوند اشاره کرده و به جایگاه خدا در نظر امامان معصوم(ع) پرداخته است.
– امام به عملکرد معصومین(ع) در برابر دین خدا و اجرای تعهد و میثاقی که داشته‌اند اشاره می‌کند.
– بیان دیگر امام هادی (ع) این است که حق، همراه امامان است و هرگز از آنان جداشدنی نیست و هرکه از آنان دور شود گمراه خواهد شد.
– امام با اشاره به جایگاه رفیع امامان(ع) در اسلام و مسلمانان، تصریح می‌کند که آنان شاهراه و راه راست و گواهان در دین و آن امانتی هستند که حفظش بر مردم واجب است.
– در این زیارت امام(ع) با بیان شیرین به ما تعلیم می‌دهد که در محضر ائمه به فضل، رتبه، مقام رفیع و حق عظیمشان اعتراف کنیم.
– بر اساس مضمون این زیارت ما باید آمادگی خود را جهت دفاع از امامان نشان دهیم.
– امام در این زیارت به نکته بسیار مهمی اشاره می‌کند و آن این که تمام اعمال به پیروی از امامان مقبول می‌افتد.
وظیفه ما در برابر وجود مقدس ائمه چیست؟
با توجه به این دورنمای مختصر که از شخصیت امام معصوم در این زیارت بدست آمد، باید پرسید: وظیفه ما در برابر این وجودهای مقدس چیست؟ امامانی که به فرموده امام هادی(ع): «زیبا و شیرین است نامشان؛ بزرگوار است جانشان؛ بزرگ است مقامشان؛ برجسته است شان و منزلتشان؛ راست است وعده‌هایشان؛ نور است سخن و گفتارشان؛ رشد و رستگاری است دستورشان؛ پرهیزکاری است سفارش شان؛ احسان و نیکی است عادت روشن شان؛ بزرگواری است شیوه شان و حق و راستی است رفتارشان».
راستی چه وظیفه سنگینی در برابر این اربابان بزرگ داشته و داریم؟ آیا نباید در شناخت این بزرگواران کوشش بیشتری کرد؟ آیا سزاوار است که با وجود این همه اوصاف زیبا و منقبت های بی‌شمار از این وجودهای مقدس غافل باشیم و حقشان را آن طور که باید، نشناسیم؟
چه زیبا امام هادی(ع) بیان می‌کند و از ما نیز می‌خواهد که چنین بگوییم و بر همین عقیده باشیم: «خدا را و همچنین شما را گواه می‌گیرم که من به شما ایمان دارم و به آنچه شما به آن ایمان دارید و کافرم نسبت به دشمن شما، بینایم به مقام شما، دوستدار شما و دوستدار دوستان شما هستم. بغض دشمنانتان را در دل دارم و دشمن آن‌هایم. در صلح هستم با هر که در صلح با شما است و در حال جنگ هستم با هر کس که با شما در جنگ است».
www.asreshia.com
