حال نماز گزار در نماز
نمازگزار چون در كمال ذلت اطراف كعبه عزت ربوبى گردش مى كند، و گرد عرش ملكوت و كرسى جبروت با همه سرشكستگى، خوارى، ذلت و فروتنى مى گردد و نزد خدای سبحان به منتهاى كوچكى و خردى قرار مى گیرد، از این رو حالات خویش را در نماز زینت نمى دهد، بلكه بنده اى در همه احوال خاكسار است و بدین گونه مشمول این آیه است: الذین یذكرون الله قیاما و قعودا و على جنوبهم… “1 “.
حال نماز گزار در نماز
چنان كه آن كس كه قادر بر قیام است و مى تواند بایستد، و آن كس كه بر نشستن تواناست و نمى تواندبایستد، و همین طور كسى كه به پهلو آرمیده یا به پشت خوابیده و از نشستن ناتوان است، نیز مشمول آیه مزبور است ؛ زیرا از مولایمان حضرت باقر علیه السلام روایت شده كه فرمود: شخص سالم نمازش را ایستاده یا نشسته مى خواند، بیمار نشسته نماز مى گزارد، وآن كس كه از او ناتوان تر است، در حالى كه به پهلو آرمیده نماز مى خواند “2 “.
رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز فرمود: بیمار نمازش را ایستاده مى خواند واگر نتوانست، نشسته بجا مى آورد، و چنانچه نتوانست، به پهلوى راست نماز مى خواندو اگر باز هم نتوانست، به پهلوى چپ آرمیده و نماز مى گزارد، و اگر نتوانست، باید به پشت خوابیده و با اشاره نماز بخواند و صورت خویش را به جانب قبله قرار مى دهد، و سجودش را با اشاره اى فروتر از اشاره ركوع مى گزارد “3“.
از اینجا روشن مى شود، آن خضوع و فروتنى كه روح نماز را تشكیل مى دهد، در همه احوال و افراد نمازمتبلور است. آرى هر یك از ركوع و سجود ویژگى مخصوصى به خود دارند؛ زیرا در حدیث آمده است :
حال نماز گزار در نماز
ان العبادة العظمى هى الركوع والسجود “4 “. ركوع و سجود با هم تلازم دارند؛ زیرا هیچ نمازى نیست كه داراى ركوع باشد، ولى سجده در آن نباشد “5“.
همان طور كه تاءویل كشیدن گردن در ركوع این است كه به خدا ایمان دارم هر چندگردنم زده شود، تاءویل اصل ركوع نیز همین است،
حال نماز گزار در نماز
چنان كه از امیرالمؤمنین علیه السلام سؤال شد معناى ركوع چیست؟
حال نماز گزار در نماز
فرمود: معناه آمنت بك و لو ضربت عنقى. “6 “. ذكر مستحبى ماثور ركوع نیز با این تاءویل تناسب دارد، چنان كه از امام باقر علیهالسلام نقل شده كه فرمود: هر گاه خواستى ركوع بجا آورى در حال ایستاده بگو: الله اكبر سپس ركوع كن و بگو: اللهم لك ركعت، و لك اسلمت، و بك آمنت، و علیك توكلت،و انت ربى، خشع لك قلبى و سمعى و بصرى و شعرى و بشرى و لحمى و دمى و مخى و عصبى وعظامى و ما اقلته قدماى، غیر مستنكف و لا مستكبر و لا مستحسر، سبحان ربى العظیم وبحمده…؛ “7″.
حال نماز گزار در نماز
یعنى خدایا براى تو ركوع كردم و تسلیم تو شدم، به تو گرویدم وبر تو توكل كردم، تو پروردگار من هستى، قلب، گوش، چشم، مو، پوست، گوشت، خون، مغز، اعصاب و استخوان هایم و آنچه پاهایم برداشت با همه وجود خاشع تو هستند، بدون هیچ انكار و تكبر و ماندگى، منزه است پروردگار بزرگم و من ستایش او مى گویم.
تاءویل و پیام مشترك بین اصل ركوع و كشیدن گردن در ركوع، اعلام پا برجا بودن بر ایمان است – هر چند مشكلى پیش بیاید – و تفاوت این دو در آماده سازى مبادى ومقدمات است و همان گونه كه ركوع، براى خداوند متعال فروتنى به حساب مى آید، سربرداشتن از ركوع نیز تواضع به خداوند و ایستادگى بر امتثال فرمان اوست “8 “.، چنانكه گذشت.
درباره اهمیت ركوع و سجود در نماز اسحاق بن عمار گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم كه خانواده و زنان خویش را موعظه مى كرد و مى فرمود: لا تقلن فى ركوعكن و سجودكن اقل من ثلاث تسبیحات، فانكن ان فعلتن، لم یكن احسن عملا منكن؛ “9 “
. یعنى در ركوع و سجودتان كمتر از سه سبحان الله مگویید، به راستى كه اگر چنین كنید، كسى از شما نیكوكارتر نیست.
حال نماز گزار در نماز
پی نوشت:
1- سوره آل عمران، آیه 191؛ همانان كه خدا را در همه احوال، ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد مى كنند
2- جامع احادیث الشیعة، ج 5، ص 72، ح 2405
3- همان، ص 72، ح 2407
4- جامع احادیث الشیعة، ج 5، ص 193؛ به راستى عبادت بزرگ، همان ركوع و سجود است
5- همان، ص 195
6- همان، ص 199، ح 2857؛ خدایا به تو ایمان آوردم، گرچه گردنم را بزنى
7- همان، ص 196، ح 2841
8- جامع احادیث الشیعة، ج 5، ص 223
9- همان، ص 209، ح 2894
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
