خدایا، این دست که بود؟

1- كلاس نهج‎البلاغه در بهشت 

علاّمه حسن‎زاده آملي در خاطرات خود مي‎فرمايد:

«مرحوم آيت‎اللّه الهي قمشه‎اي (عارف فرزانه و فيلسوف عظيم‎الشّأن و مفسّر و حكيم والامقام‎) بارها در عظمت شأن نهج‎البلاغه مي‎فرمود:

«برويم بهشت‎، نهج‎البلاغه را خدمت اميرالمؤمنين‎(ع) درس بخوانيم‎، تا بفهميم آن حضرت چه فرموده است‎.»1 همين فرمايشش را فرزندش آقاّ نظام‎الدين بعد از مراسم روز هفت مرحوم الهي از كنار تربتش در وادي‎السلام قم بيرون مي‎آمديم و خداحافظي مي‎كرديم به ما فرمود: آقايم‎ رفت خدمت اميرالمؤمنين‎(ع) نهج‎البلاغه بخواند.

2- بالا‎ترين كتاب اخلاق

 آيت‎الله ميرزا علي‎آقا شيرازي‎(ره‎) كه شهيد مطهّري به وسيله‎ي او وارد دنياي‎ زيبا و شگفت‎انگيز نهج‎البلاغه شد، مي‎فرمايد:

«شهيد مدّرس‎(ره‎) زندگي عجيبي داشت‎… در مراجعت از نجف‎، روزهاي‎ پنج‎شنبه براي طلاّب درس اخلاق مي‎گفت‎؛ مبناي درس اخلاق او نهج‎البلاغه بود. يك روز به درس ايشان رفتم‎، چنان حاضرالذّهن بود كه‎& lt;SPAN style=”LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: ‘Tahoma’,’sans-serif’; FONT-SIZE: 9pt; mso-bidi-language: FA; mso-fareast-font-family: ‘Times New Roman'” lang=FA> عبارات نهج‎البلاغه را از بر مي‎خواند و از كتب بزرگان‎ِ شعر و ادب و ادبيّات‎ عرب‎، مَثَل مي‎آورد…

شهيد مدّرس مي‎فرمود: بالاترين كتاب اخلاق‎، نهج‎البلاغه است‎؛ بخوانيد و به‎ ديگران نيز ياد بدهيد.2

3- سجده بر نهج‎البلاغه 

ابن ابي‎الحديد شارح بزرگ نهج‎البلاغه مي‎گويد:

«من سوگند مي‎خورم به همان كسي كه ت
مام امّت‎ها به او سوگند ياد مي‎كنند كه اين خطبه (خطبه‎ي 221 نهج‎البلاغه&lt ;/SPAN>‎) را از پنجاه سال قبل تاكنون بيش از هزار بار خوانده‎ام و هر زمان آن را مي‎خواندم‎، خوف و وحشت و بيداري‎ عميقي تمام وجود مرا در بر مي‎گرفت‎، و در قلب من اثري شگفت‎ مي‎گذاشت و در اعضاي پيكرم لرزشي پديد مي‎آورد. هر زمان در مضامين‎ آن دقّت مي‎كردم‎، به ياد مردگان از خانواده و بستگان و دوستان
م مي‎افتادم و چنان مي‎پنداشتم كه من همان كسي هستم كه امام در لابه‎لاي اين خطبه‎ وصف مي‎كند. چقدر واعظان و خطيبان و فصيحان در اين خصوص‎ گفته‎اند و چه‎قدر من در برابر سخنان آنان به طور مكرّر قرار گرفته‎ام‎، امّا در هيچ كدام تأثيري را كه اين كلام در دل و روح من مي‎گذارد، نديده‎ام‎
.»3

آيت‎اللّه جوادي آملي مي‎فرمايد:

«ابن ابي‎الحديد (در خصوص خطبه‎ي 221) مي‎گويد: اگر تمام فصحاي‎ عرب در يك جا نشسته باشند و اين خطبه‎ي علي‎بن ابي‎طالب‎(ع) قرائت‎ شود، شايسته است كه همه‎ي آنان سجده كنند. همان طور كه قرآن‎ سوره‎هايي دارد كه در آن سوره‎ها آياتي است كه اگر آن آيات خوانده‎ شود، بايد سجده كرد. علي‎بن ابي‎طالب‎(ع) هم خُطَبي دارد كه يكي از خُطَب اين است‎؛ اگر اين خطبه براي خردمندان فصيح و بليغ و كارشناسان‎ فصاحت و بلاغت تلاوت شود، آنان بايد سجده كنند.

آيت‎اللّه جوادي آملي مي‎فرمايد: اين معني در حضور درس استاد علاّمه‎ طباطبايي ــ دام‎ظّله ــ مطرح شد كه چگونه ابن ابي‎الحديد چنين تدبير بلندي دارد؟ استاد فرمود: ابن ابي‎الحديد گزاف نگفته است‎؛ زيرا اگر سجده است براي كلام‎ خداست و همان محتواي قرآني است كه به صورت خُطَب علي‎بن ابي‎طالب</SPA N>‎(ع) درآمده است‎. در حقيقت براي كلام خداوند دارند سجده مي‎كنند، نه براي كلام‎ مخلوق خدا.» 4

 4- پيام علاّمه اميني‎(ره‎)

 از سال (1354 ش‎) انديشه‎ي ديرين شروع كار تفسير نهج‎البلاغه‎، بر ذهن علاّمه‎ جعفري هجوم مي‎آورد، و او را سخت به خود مشغول مي‎داشت‎. امّا معلوم نبود كه‎ چرا كار هر روز به تأخير مي‎افتاد و عملي نمي‎شد. اين چنين بود، تا اين كه حادثه‎، مهمّي پيش آمد؛

علاّمه محمّدتقي جعفري مي‎فرمايد: در امتداد مطالعات خود، در دوران تحصيل در حوزه و پس از آن در مسير كارهاي علمي‎، پي بردم كه نهج‎البلاغه به‎ روابط چهارگانه‎ي انسان پرداخته است و با حالات و اِشرافي كه اميرالمؤمنين‎ داشته‎اند، از موضوعات
چهارگانه‎ي ارتباط انسان با خويشتن‎، ارتباط انسان با خدا، ارتباط انسان با همنوع و ارتباط انسان با هستي‎، سخن گفته است‎

من همواره به اين موضوع توجّه مي‎كردم‎، ولي بر اثر اشتغالات علمي‎، كار روي‎ نهج‎البلاغه به تأخير مي‎افتاد، تا اين كه يكي از دوستان ما، در حالت رؤيا علاّمه‎ اميني (صاحب الغدير) را مي‎بيند! علاّمه اميني در جايي نشسته بودند و از آن فرد سؤال مي‎كنند كه‎: آيا جعفري را مي‎شناسيد؟5 آن فرد مي‎گويد: بله‎. علاّمه اميني ‎مي‎گويد: نامه‎اي مي‎دهم به ايشان بدهيد. وي از علاّمه اميني مي‎پرسد: آيا اجازه‎ دارم نامه را باز كنم و بخوانم‎؟

علاّمه اميني مي‎گويد: اشكالي ندارد!

دوست ما مي‎گويد: نامه را باز كردم و همين كه مشغول خواندن آن شدم‎
، ديدم‎ نامه خيلي ملكوتي است‎. الفاظ شبيه الفاظ متداول ما بود، ولي نورانيّتي خاص در آن بود. دوست ما اظهار مي‎دارد كه با خواندن نامه در حال رؤيا منقلب شدم‎</SP AN>. بعد علاّمه اميني مي‎گويد كه‎: به جعفري سلام برسانيد و بگوييد: ما كه به اين دنيا آمده‎ايم‎، ديگر نمي‎توانيم كاري بكنيم‎، ولي آقاي جعفري كه در آن دنيا هستند، كار نهج‎البلاغه را به تأخير نيندازند. ما اين مطلب را جدّي گرفتيم و مشغول‎ شديم‎.»6

استاد علاّمه جعفري در توضيح مطلب مي‎افزايد:

«البتّه حدود يك سال بود كه اين جانب در فكر ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه‎ بودم‎، جامّاج‎ پس از آن كه اين شخص عزيز، جريان رؤياي خود را بيان‎ كرد، تصميم نهايي براي كار ترجمه و تفسير را گرفتم و تاكنون كه 5 مرداد 1364 است‎، به اين كار مشغولم و از خداوند ارحم‎الرّاحمين و خفي‎الالطاف مسألت مي‎نمايم كه اين‎جانب را به اتمام آن نايل و به عمل به‎ آنچه مي‎نويسم</SP AN>‎،

موفّقم فرمايد.7

5- خدايا! اين دست كه بود؟

 ناقل اين قضيه‎ي شگفت‎انگيز و تاريخي‎، علاّمه جعفري است كه آن را به‎ صورت كاملاً خصوصي‎، به يكي از ارادتمندان خويش نقل كرده است‎. شخص‎ مذكور گويد:

روزي به استاد از جريان ملاقات عجيب‎شان با حضرت اميرالمؤمنين در نجف‎ اشرف سخن به ميان آوردم (من چون اين جريان را از علاّمه حسن‎زاده آملي‎ شنيده بودم‎) با اصرار تمام از ايشان پرسيدم كه‎: آيا اين جريان حقيقت دارد؟! استاد به محض شنيدن سخنان من منقلب شده و جريان ملاقات دوم خود با حضرت‎ امير(ع) را اين>‎گونه تعريف كرد:

«بعد از عنايت نجف اشرف ــ در آن ماجرا علي‎(ع) را در حجره‎ام زيارت‎ كردم و جمال مباركش را سير نگاه كردم‎8 ــ يك بار ديگر نيز آقا، مرا در منزل‎ تهران مشمول عنايت خويش  قرار دادند، وقتي كه مشغول تفسير نهج‎البلاغه‎ بودم‎…

جريان از اين قرار است كه‎: روزي در كتابخانه‎ام نشسته و مشغول نوشتن يكي از مجلّدات ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه بودم كه از عقب‎، دستي را بر دوشم احساس‎ كردم و ظاهراً صدايي هم شنيدم كه مي‎فرمود: دستتان درد نكند! امّا وقتي برگشتم و به عقب نگاه كردم‎، كسي را مشاهده نكردم‎! شگفتا! من وجود دستي را بر شانه‎ام‎ حس نموده‎ام و جمله‎اي با اين مضمون شنيده‎ام‎، ولي هيچ‎كس در اين جا نيست‎! خدايا اين دست و صداي چه كسي بود؟… در اين لحظه برايم حال عجيبي دست‎ داد و غوغاي وصف‎ناپذيري سراسر وجودم را در بر گرفت‎! ديدم مثل اين كه روح‎ مي‎خواهد از جسد خارج شود و گويا تمام كرده‎ام‎. از جا برخاسته و ناخودآگاه‎ كتابخانه را با كتاب‎ها به حياط ريختم‎، ولي حال همان بود و بدن به شكل عادي بر نمي‎گشت‎! اين بار با جارو، حياط را جارو نمودم تا بلكه آرام گيرد، ولي‎… خلاصه‎، هر كاري كردم‎، ديدم روح در كالبد نمي‎ايستد و مي‎خواهد پرواز كند! به فكرم‎ رسيد قرآن بخوانم و گريه و نيايش كنم تا شايد نيايش‎، تعادل را كم‎كم باز گرداند همچنين نيز شد… بعد از آن حادثه‎، به هر كتابي در هر موضوعي كه مراجعه نموده و مطالعه مي‎كردم‎، مي‎ديدم آن را بلد هستم و قبلاً خوانده و مطّلعم‎؛ شيمي‎، فيزيك‎، تاريخ‎…»9

6- جرج جرداق و نهج‎البلاغه

 جورج جُرداق‎، نويسنده‎ي مسيحي لبناني مي‎فرمايد:

من در خانواده‎اي چشم به جهان گشودم كه كتاب و علم‎، همچون نان‎، براي‎ آن‎ها ارزش داشت‎. در نتيجه‎، من نيز تحت‎تأثير چنين فضايي بزرگ شدم‎. پيش از هشت سالگي‎، نُه كتاب را از بر بودم كه يكي از آن‎ها «نهج‎البلاغه‎» بود؛ به گونه‎اي‎ كه نهج‎البلاغه را در دست مي‎گرفتم‎؛ از مدرسه مي‎گريختم و در كنار چشمه‎اي به‎ صخره‎اي تكيه مي‎دادم و غرق درياي نهج‎البلاغه مي‎شدم‎</SP AN>. برادر بزرگم «فؤاد»، كه‎ مهندس و استاد زبان و شاعر بود، مرا در اين راه ياري مي‎داد.

پس از اتمام دوره‎ي دبيرستان وارد دانشگاه شدم و در دو رشته‎ي ادبيّات عرب‎ و فلسفه‎ي غرب به تحصيل پرداختم‎. د
ر اين مرحله بود كه نوشتن كتابي را درباره‎ي‎ امام علي‎(ع)، در پنج جلد، آغاز كردم و ديري نگذشت كه جلد ششم آن را نيز با عنوان «زيبايي‎هاي نهج;‎البلاغه‎» به رشته‎ي تحرير درآوردم‎.

همان‎طور كه اشاره كردم‎، من در دو رشته‎ي ادبيّات عرب و فلسفه تحصيل‎ كرده‎ام‎. اين دو رشته به تحقيقاتي درباره‎ي زندگي امام علي‎(ع) نياز داشت و اين‎ ضرورت تحصيلي موجب شد كه مطالعاتي در اين زمينه انجام دهم‎. پس از خواندن‎ كتاب‎هاي متعدّد و تازه انتشار يافته در مصر و ديگر كشورهاي عربي‎، پي بردم كه‎ جوانب بسياري از شخصيّت و زندگي امام علي‎(ع) ناشناخته مانده است و بيش‎تر كساني كه درباره‎ي ايشان مطلب نوشته‎اند، در مداري بسته و معيّن چرخيده‎اند. پس‎، بار ديگر به نهج‎البلاغه مراجعه كردم و آن را از اوّل تا آخر با دقّت و تأنّي‎ مطالعه كردم‎. كساني كه نهج‎البلاغه را مطالعه مي‎كنند، از سيرت امام علي‎(ع) فرموده‎ها، اعمال و موضع‎گيري‎هاي ايشان آگاهي مي‎يابند. در پي آن بود كه‎ نگارش كتاب خود را درباره‎ي امام علي‎(ع) و نهج‎البلاغه آغاز كردم‎.

پی نوشت:

1- هزار و يك كلمه‎، ج 2، ص 93.

2- سيره‎ي صالحان / 187.

3- شرح نهج‎البلاغه‎ي ابن ابي‎الحديد، ج 11، ص 153.

4- حكمت نظري و عملي در نهج ‎البلاغه / 26 و 27.

5- بين مرحوم علاّمه اميني و علاّمه جعفري از همان دوران نجف‎، ارتباط و آشنايي وجود داشته است‎. ر. ك>‎: طائر گلشن قدس/ 11؛ جاودان انديشه / 386-388.

6- آفاق مرزباني 53؛ ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه‎، ج 17، ص 82؛ ياد يار / 63.

7- ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه‎، ج 17، ص 82.

8- ر. ك‎: جاودان انديشه / 26ه.

9- مصاحبه با سيّدي‎؛ از ارادتمندان استاد، در فروردين 78.

 http://nahjnews.com

صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه

کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor

خدایا، این دست که بود؟خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟. خدایا، این دست که بود؟