خشم مگیر!

نویسنده: عبدالقدوس دهقان

گفـــتار نـبـــوی

عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رضی الله عنه أَنَّ رَجُلاً قَالَ لِلنَّبِیِّ صلى الله علیه وسلم أَوْصِنِی. قَالَ: «لاَ تَغْضَبْ». فَرَدَّدَ مِرَارًا، قَالَ: «لاَ تَغْضَبْ»;. رواه البخاری.[1]

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه می‌گویند: مردی به  رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ گفت: مرا توصیه بفرما. رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ فرمودند: «خشم مگیر، آن مرد  خواسته‌اش را چندین بار تکرار کرد، رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ فرمودند: «خشم مگیر».

راوی

نام ابوهریره، عبدالرحمن بن صخر رضی الله عنه و از قبیله‌ی دوس است، وی هم‌زمان با غزوه‌ی خیبر در سال هفتم هجری مسلمان شد و از آن پس همواره با رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ همراه بود؛ رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ برای او و مادرش چنین دعا فرمودند: «اللَّهُمَّ حَبِّبْ عُبَیْدَکَ هَذَا ـ یَعْنِی أَبَا هُرَیْرَةَ ـ وَأُمَّهُ إِلَى عِبَادِکَ الْمُؤْمِنِینَ وَحَبِّبْ إِلَیْهِمْ الْمُؤْمِنِینَ» [رواه مسلم]؛ و از این جاست که ابوهریره رضی الله عنه  محبوب همه‌ی مؤمنان است. ابوهریره رضی الله عنه ۵۳۷۴ حدیث از رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ روایت نموده که ۳۲۵ حدیث در صحیح بخاری و مسلم آمده است، وی در سال ۵۷ هجری در مدینه از دنیا رفت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. رضی الله عنه وأرضاه.

شـــرح

&#x0 D;

مسلمان باید خود را به فضایل اخلاقی و صفات پسندیده بیاراید؛ صفاتی مانند: بردباری، حیا، جوانمردی، گذشت و بخشش و غیره. هر چند یک مسلمان با فضایل و مکارم اخلاق بیش‌تر آراسته شود، به همان مقدار نزد مردم محبوب‌تر و به خداوند نزدیک‌تر خواهد بود. در این حدیث رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ در پاسخ مردی که از ایشان طلب نصیحت کرده بود، جمله‌ای بسیار کوتاه، البته بسیار گویا و پر محتوا فرمودند، با این که آن مرد خواسته‌اش را چندین بار دیگر تکرار نمود، اما رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ باز هم فرمودند: «خشم مگیر». به راستی که این جمله بسیار جامع و پرمحتواست؛ زیرا خشم باعث و اساس بسیاری از کارهای ناشایسته است و انسان را به فریاد کشیدن، نا سزا گفتن و بسا به ضرب و شتم و تعدی به دیگران وا می‌دارد، حقا هر کسی از خشم خود جلوگیری کند، بسیاری از رذایل و بدی‌ها را از خود دور ساخته و بسیاری از خوبی‌ها و مکارم را برای خود رقم زده است.

خشم نگرفتن بدان معناست که انسان خصلت‌های پسندیده‌ای را که مانع خشم می‌شوند در خود ایجاد کند و خود را به بردباری، حیا، تواضع و فروتنی، گذشت و بخشش و امثال آن عادت دهد تا به وسیله‌ی آن بتواند بر خشم خود غالب آید و یا این که هر گاه خشم گرفت خود را کنترل کند و از هر گونه اقدامی شتابزده و نسنجیده پرهیز کند. رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ فرمودند: «لَیْسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَةِ، إِنَّمَا الشَّدِیدُ الَّذِی یَمْلِکُ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ»[۲]؛ «قهرمان به مغلوب کردن حریف هنگام کشتی نیست، قهرمان کسی است که هنگام خشم خود را کنترل کند».

نه مرد است آن به نزدیک خردمند/ که با پیل دمان پیکار جوید

بلی مرد آن کس است از روی تحقق/ که چون خشم آیدش باطل نگوید

فرو بردن خشم

فرو بردن خشم یک فضیلت است و خداوند متعال کسانی را که خشم خود را فرو می‌برند ستوده است: «وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ« [آل عمران: ۱۳۴]؛ «… بهشت برای پرهیزگاران آماده شده است آنان که … و خشم خود را فرو می‌برند و از خطای مردم در می‌گذرند و خداوند نیکوکاران را دوست دارد».

رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ برای فرو نشاندن خشم راه‌کارهایی را به ما آموخته است که با استفاده از آن انسان قادر خواهد بود که خشم خود را کنترل کند و از عواقب و پیامدهای شوم آن جلوگیزی نماید؛ مثلاً:

الف) به زبان آوردن: «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»؛ روزی دو نفر در حضور رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ با هم‌دیگر درگیر شدند، یکی از آنان به شدت خشم رفته بود و آن دیگری را دشنام می‌داد، رسو ل الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ فرمودند: «إِنِّی لأَعْلَمُ کَلِمَةً لَوْ قَالَهَا لَذَهَبَ عَنْهُ مَا یَجِدُ، لَوْ قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»[۳]؛ « من جمله‌ای می‌دانم که اگر آن را بگوید، خشم او فروکش می‌کند، بگ
وید: أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ».

ب) تغییر حالت؛ مثلاً: اگر در حالت خشم ایستاده است، بنشیند؛ زیرا در آن صورت احتمال بروز کاری نسنجیده بعیدتر و دشوارتر است؛ رسو ل الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ فرمودند: «إِذَا غَضِبَ أَحَدُکُمْ وَهُوَ قَائِمٌ فَلْیَجْلِسْ»[۴].

ج) سکوت؛ با سخن گفتن هنگام عصبانیت، خشم انسان بیش‌تر می‌گردد و در آن هنگام سخنانی می‌گوید که در حالت عادی آن سخنان را نمی‌پسندد. رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ برای جلوگیری از شدت خشم و عدم پشیمانی فرمودند: «إِذَا غَضِبَ أَحَدُکُمْ فَلْیَسْکُتْ»[۵]؛ «هرگاه کسی  از شما عصبانی شد، سکوت کند».

خشم پسندیده

اگر خشم به خاطر اموری دنیوی و انتقام باشد، نکوهیده است و مسلمان باید از آن پرهیز کند، اما اگر خشم به خاطر خداوند متعال و دفاع از شعایر دینی و مقدسات اسلامی باشد، کاری است پسندیده و قابل قبول، و بلکه لازم و حتمی؛ رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ  نیز این گونه بوده‌اند، هیچگاه برای خود انتقام نمی‌گرفتند، اما اگر حرمت‌های الهی هتک می‌شد، آن‌گاه دیگر چیزی جلوی خشم رسول الله ـ صلى الله علیه وسلم ـ را نمی‌گرفت.[۶

پـیـــام‌هـــای نـبـــوی

۱- از بزرگان و فرزانگان بخواهید تا شما را نصیحت کنند.

۲- خشم سرآمد بسیاری از رذایل است، از آن بپرهیزید.

۳- بر آنچه برای مخاطب شما مفید و مثمر ثمر است، تاکید کنید.

پی نوشت:

[۱] بخاری، کتاب الادب. باب: الحذر من الغصب (۵۷۶۵).

[۲] بخاری (۶۱۱۴)،‌ مسلم (۲۶۰۹).

[۳] بخاری (۶۱۱۵)، مسلم (۲۶۱۰).

[۴] ابوداود (۴۷۸۲).

[۵] مسند احمد (۲۳۹/۱).

[۶] بخاری (۶۱۲۶)، مسلم (۲۳۲۷).

www.sunnatonline.com

صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه

کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor

خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!. خشم مگیر!