رابطه والدین و کودک

این قبیل اظهارنظرهای توصیفی و نتیجه گیریهای مثبت کودک، پایه های اساسی و حیاتی سلامت روانی کودک هستند. هرچه را که کودک در پاسخ به گفته های ما درباره ی خودش نتیجه گیری می کند، بعدها درسکوت پیش خودش بازگومی کند، اظهارنظرهای واقعی و مثبتی که کودک در درون خود تکرار می کند، تا حدزیادی، تعیین کننده ی نظر خوب او نسبت به خودش ودنیای پیرامونش هستند.

انتقاد سازنده و انتقاد مخرب

انتقاد چه زمانی سازنده است و
چه زمانی مخرب؟ انتقاد سازنده نشان می دهد که کار چگونه باید انجام شود. در انتقاد سازنده، اظهارنظرهای منفی درباره ی شخصیت کودک کاملا حذف می شوند.

“لری”دهساله تصادفا لیوان شیر را بر روی میز صبحانه ریخت.

مادر:”تو آن قدر بزرگ شده ای که بدانی لیوان را چه شکلی باید نگه داشت تا نیفتد! ببین چند بار است که به تو می گویم مواظب باش”

پدر:”بلد نیست خانم، بلد نیست، از بس که دست و پا چلفتی است، همیشه این طور بوده و همیشه هم این طور خواهد بود.”

شیری که”لری”ریخت، پنج سنت ارزش داشت، اما آن تمسخر نیشداری که به دنبال این حادثه صورت گرفت، به اعتماد به نفس کودک لطمه زد و از این لحاظ گرانتر تمام شد. وقتی کارها به طور اشتباه انجام می گیرند و خوب پیش نمی روند، زمان مناسبی نیست که به فرد خلافکار که کار را درست انجام نداده، درباره ی شخصیتش آموزش بدهیم. در این زمان، بهترین کار این است که فقط با خود حادثه برخورد کنیم نه با آن شخص.

وقتی کودک بدرفتاری می کند، ما چگونه رفتار کنیم؟ وقتی”مارتین”هشت ساله شیر را بر حسب تصادف روی میز ریخت، مادرش توصیه ی خود را با لحنی آرام بیان کرد:”این طور که می بینم شیر ریخته، اینجا یک لیوان دیگر شیر هست و ابر نیز برای تمیز کردن اینجاست.”مادر از جایش بلند شد و لیوان دیگر شیر و ابر را به پسرش داد.”مارتین”سرش را بلند کرد و با آسودگی خاطر و ناباوری به او نگاه کرد. زیر لب گفت:”یا مریم مقدس، ازت متشکرم، مامان.”وی در عین حال که مادر کمکش می کرد، کار تمیز کردن را به نحو احسن انجام داد. مادر از اضافه کردن اظهار نظرهای تند و تیز و نیشدار یا سرزنشهای مادرانه ی غیر مفید پرهیز کرد. مادر مارتین در این رابطه می گوید:”وسوسه شدم که به او بگویم دفعه بعد مواظب باش، اما وقتی دیدم که او چقدراز سکوت نیکوکارانه و محبت آمیز من ممنون است، چیزی بر زبان نیاوردم. سا بق براین، دعوا ومرافعه ای که سر شیر ریخته شده براه می افتاد، کّل آن روزمان را خراب می کرد و دیگر حال و حوصله ای برای کسی باقی نمی ماند.& lt;SPAN dir=rtl>))

کارها چگونه غلط ازآب در می آیند؟

صفات توهین آمیز: محتوای یک اسم چیست؟

صفات توهین آمیز، همچون تیرهای سمی، بایستی فقط بر علیه دشمنان بکار گرفته شوند، نه برعلیه بچه های کوچک. وقتی یکی می گوی
د: ((این چه صندلی زشتی است))، اتفاقی برای آن صندلی نمی افتد. نه اهانتی به صندلی می شود و نه مایۀ شرمساری آن فراهم می آید. صندلی در همان حال خودش باقی می ماند گویی که آن صفت زشت بکار رفته درباره اش تاثیری به حال او ندارد. با وجود این، وقتی به کودک می گویند که زشت، احمق یا دست و پا چلفتی است به طور حتم اتفاقی برای او می افتد. در بدن و در روح او واکنشهایی پدید می آید. در درون او، انزجار و خشم و نفرت ایجاد می شود. کودک خیال انتقام پیدا می کند و نسبت به این خیالات انتقام آمیز خود احساس گناه می کند و از این احساس گناه او نیز، اضطراب و تشویش پدیدار می شود و شاید رفتار نامطلوب و عوارضی هم در او بوجود بیاید.

به طور خلاصه، رشته ای از واکنشها پدید می آید که سبب می شود کودک و والدینش دچار تیره روزی و بدبختی شوند.

وقتی به کودک گفته می شود که دست و پا چلفتی است، این امکان وجود دارد که وی ابتدا با جواب”نه، من دست و پا چلفتی نیستم”، مقابله کند، اما بیشتر مواقع کودک گفته والدینش را باور می کند و در نهایت خودش را آدمی دست و پا چلفتی به حساب می آورد. وقتی کودک برحسب تصادف زمین می خورد، ممکن است با خودش چنین بگوید:”تو خیلی دست وپا چلفتی هستی.”از آن به بعد، وی شاید از موقعیتهایی که مستلزم چابکی و چالاکی هستند، پرهیز کند زیرا بر این باور است که خیلی دست و پا چلفتی است و نمی تواند در این موقعیتها موفق شود.

وقتی والدین و معلمان پشت سر هم به کودک می گویند که خنگ و احمق است، وی بالاخره این نظر را باور می کند و پس از آن، قبول می کند که براستی خنگ و احمق است. وی سپس تلاشهای ذهنی را رها می کند، زیرا این احساس را داردکه برای مورد تمسخر دیگران واقع نشدن باید از رقابت و مسابقه دوری کند. وی می بیند که برای کسب امنیت و آرامش خود نباید تلاش کند؛ وی در زندگی از این شعار پیروی خواهد کرد:”اگر تلاش نکنم، شکست نخواهم خورد”.

چگونه از خشم خود استفاده کنیم؟

وقتی بچه بودیم به ما نیاموختند که چگونه باخشم به عنوان واقعیتی از زندگی برخورد کنیم. ما را وادار کرده بودند که وقتی خشمگین می شویم، احساس گناه بکنیم و وقتی ابراز خشم می کنیم، خودمان را گناهکار بحساب آوریم، این عقیده را در ذهنمان جا داده بودند که خشمگین بودن یعنی بد بودن. در واقع خشم تنها یک گناه نبود، بلکه جنایت هم بحساب می آمد.

ما سعی می کنیم در رفتار با کودکان خود بردباری به خرج بدهیم؛ در واقع، آن قدر بردباری بخرج می دهیم که احساس می کنیم داریم منفجر می شویم. می ترسیم که خشممان آسیبی به فرزندانمان برساند، به همین خاطر، همان گونه که یک غواص نفسش را در آب حبس می کند، خشممان را در درون خود حبس می کنیم. با وجود این، در هر کدام از آن دو نمونه بردباری و یا خشم، انجام این کار حد و اندازه ای دارد.

خشم، همچون سرماخوردگی معمولی، مشکلی است که بار دیگر روی می دهد. شاید ما از آن خوشمان نیاید. اما نمی توانیم آن را نادیده بگیریم. ما شاید در باطنمان از آن آگاه باشیم ولی نتوانیم از بروز آن جلوگیری کنیم خشم در زمانهای متوالی و موقعیتهای قابل پیش بینی طغیان می کند. با وجود این، همیشه ناگهانی و غیر منتظره بنظر می رسد. اگرچه ممکن است زمان خشم طولانی نباشد، اما خشم در آن لحظه همیشگی و فنا نا پذیر به نظر می آید.

وقتی از کوره در می رویم و خلق و خوی معمولی خود را از دست می دهیم، طوری عمل می کنیم که گویی سلامت فکری خود را از دست داده ایم. به فرزندان خود چیزی می گوییم و یا طوری با آنها برخورد می کنیم که وقتی بخواهیم همان رف
تار را در برابر دشمنان در پیش بگیریم، ابتدا تردید می کنیم. به آنها فحش می دهیم، بر سرشان داد می کشیم و آنها را مورد حمله قرار می دهیم و وقتی جار و جنجال به پایان می رسد، احساس گناه می کنیم و به طور جدی تصمیم می گیریم که هرگز این کار را تکرار نکنیم. اما چیزی نمی گذرد که خشم دوباره ظاهر می شود و مقاصد و نیات نیک ما را بی اثر می سازد و بار دیگر، به آنها که زندگی و دارایی مان را صرف آسایش و سعادتشان کرده ایم، وحشیانه حمله ور می شویم.

تصمیمهایی که ما می گیریم تا دوباره خشمگین نشویم، نه تنها پوچ هستند بلکه از آن هم بدتر، آتش خشم را بیشتر دامن می زنند. خشم، همچون یک گردباد، واقعیتی از زندگی است که وجود آن را باید پذیرفت و آنگاه برای مقابله با آن آماده شد. خانه ی صلح آمیز و بدون جنگ، همچون دنیای بی جنگ مورد امید، از این طریق حاصل نمی شود که تغییری ناگهانی در ماهیت بشر فراهم آید و دنیا گلستان شود.

برای ایجاد صلح و آرامش در خانه می بایست از یک سری روشها و روندهای حساب شده استفاده کرد و بدین ترتیب تنش ها را پیش از آنکه به انفجار ختم شوند، کاهش داد.

در تربیت کودک، خشم والدین هم سهمی برای خودش دارد.در واقع اگر والدین نتوانند در لحظاتی معین خشمگین بشوند، نشان خواهند داد که نسبت به کودکشان بی تفاوت هستند. بروز ندادن خشم از طرف والدین خوبی آنها را ثابت نمی کند. روی هم رفته، والدینی که نسبت به فرزندانشان بی تفاوت نیستند، نمی توانند از خشم پرهیز کنند. کودکان نمی توانند در برابر طغیانهای خشم که همراه با بی حرمتی است بی تفاوت باشند و آنرا تحمل کنند اما می توانند خشمی را که می گوید:”صبر من هم اندازه ای دارد”، تحمل و درک کنند.

خشم برای والدین احساس گرانبها و با ارزشی است، برای آنکه ارزشی که خشم دارد، تمام و کمال بدست آید، بایستی از آن سود جست. خشم نباید طوری بکار گرفته شود که وقتی ابراز شد، شدت آن افزایش یابد. به عبارتی دیگر، مداوا نباید بدتر از خود بیماری باشد. خشم طوری باید ابراز شود که تسکین خاطری برای والدین باشد، بینشی در کودک ایجاد کند و هیچ زیانی بر طرفین وارد نیاورد، بدین خاطر،
نباید در میان جمع دوستان کودک بر سر او داد بکشیم زیرا او بیشتر بدرفتاری کرده و لجاجت بخرج خواهد داد در نتیجه این عکس العمل او، ما را بیشتر خشمگین خواهد ساخت. قصد ما این نیست که دائما ً باعث بوجود آمدن امواج خشم و مخالفت و انتقامجویی شویم و این امواج را ابدی سازیم. برعکس، ما قصد داریم که طرف مقابل منظورمان را درک کند و آنگاه بگذاریم که ابرهای طوفان انگیز محو شوند و از میان بروند.

سه مرحله برای تثبیت اثر خشم – برای اینکه در اوقات صلح و آرامش، خودمان را برای اوقات فشار و سختی آماده سازیم، بایستی از حقایق زیر آگاه باشیم:

1– باید این واقعیت را بپذیریم که کودکان گاهی باعث خشمگین شدن ما خواهند شد.

2– ما حق داریم که از خشم استفاده کنیم، بدون اینکه احساس گناه و یا شرمساری کنیم.

3– ما حق داریم که احساسمان را بیان کنیم، مگر زمانی که از این طریق آسیبی به کسی برسد. ما می توانیم احساسات خشم آمیزمان را بروز دهیم، با این شرط که به شخصیت و وجود درونی کودک بی حرمتی نکنیم.

ما بایستی برای استفاده ی صحیح از خشم، اصول فوق را بکار ببریم. نخستین مرحله در مسلط شدن بر احساسات آشفته این است که آنها را با صدای بلند و به اسم بر زبان&lt ;SPAN dir=ltr> آوریم. این کار ما به عامل خشم هشدار می دهد که رفتارش را اصلاح کرده و احتیاط کند:

“احساس آزردگی می کنم”.

“احساس غضب می کنم”.

اگر این اظهار نظرها و چهره ی درهم کشیده ی ما آرامش مورد نظرمان را پدید نیاورند و عامل خشم، رفتار خود را اصلاح
نکرد، این بار خشم خود را با شدت فزاینده ای بیان می کنیم:

“احساس خشم می کنم.”

“احساس خشم زیادی می کنم و دارم از کوره در می روم.”

“احساس خشم بسیار زیادی می کنم و دیگر طاقتم تمام شده.”

“دارم از خشم منفجر می شوم، دارم منفجر می شوم.”

گاهی اوقات همین که درباره ی احساساتمان فقط اظهار نظر بکنیم و توضیحی ندهیم، کودک را از بدرفتاری باز می داریم. در مواقعی دیگر شاید لازم شود که از مرحله ی سوم هم استفاده بعمل آوریم. در این مرحله، ما دلیل خشم خود را بیان می کنیم، تا واکنشهای درونیمان را خاطرنشان سازیم و اعمالی را که خواستار انجامشان هستیم، معین کنیم:

“وقتی می بینم کفشها، جورابها، پیراهنها، کت و شلوار و کاپشنت همه جای خانه پخش و پلا هستند، عصبانی می شوم، آن وقت دلم می خواهد پنجره را باز کنم و همه ی این آت و آشغالها را بریزم وسط خیابان.”

“وقتی می بینم تو برادرت را می زنی، عصبانی می شوم، در درونم آنقدر حرص می خورم که احساس می کنم دارم منفجر می شوم.”،”وقتی می بینم شام که تمام شد همگی می روید سراغ تلویزیون و شستن این بشقابها و قابلمه های کثیف را می گذارید بعهده من، احساس می کنم می خواهم جنایتی مرتکب شوم! آن قدر عصبانی می شوم که احساس می کنم از سرم دود بلند می شود و آتش می گیرم! آن وقت دلم می خواهد این ظرفها را یکی یکی بردارم و پرت کنم سمت تلویزیون و آن را بشکنم”.

“وقتی صدایتان می کنم که بیایید شامتان را بخورید و شما نمی آیید، حسابی عصبانی می شوم. با خودم می گویم: من غذای خوبی پخ
ته ام و دلم می خواهد قدرش را بدانند، نه اینکه دلسردم کنند و تو ذوقم بزنند”.

این روش به والدین امکان می دهد که خشم و غضبشان را از خود بیرون بریزند، بدون اینکه صدمه ای به کسی بزنند. از این طریق، نه تنها آسیبی به کسی نمی رسد، برعکس، نشان داده می شود که چگونه باید خشم را به صورتی بی خطر بروز داد. کودک شاید یاد بگیرد که خشم خود او یک پدیده ی وحشتناک و فاجعه آمیز نیست و نیز یاد بگیرد که می تواند خشمش را بروز دهد بدون اینکه آسیبی به کسی برساند. در یاددادن این درس،</SPAN&gt ; ابراز خشم از طرف والدین صرفاً کافی نیست، بلکه والدین بایستی کانال های قابل قبول را جهت بروز احساسات به کودکانشان نشان دهند و نیز به آنها بگویند که راههای بدون خطر و قابل احترام برای ابراز خشم چیست.

http://setaredanaee.com