محمدصادق مزینانی
رمضان، ماه خدا و میهمانی خدا، ماه بهار قرآن، ماه لیلةالقدر و پاکی و تعالی انسان.
رمضان، ماه برکت، رحمت، مغفرت، توبه، انابه، صبر و مواسات. رمضان ماه تقوا و طهارت و رهایی از شر نفس و به خدا پیوستن است.
رمضان، ماه علی(ع) آن مقتدای عدالت و انسانیت است که نماز خون و شهادت در محراب عشق را برای اولین بار به یادگار گذاشت.
در روایات رسیده از معصومان(ع) نامها و اوصاف بسیاری برای ماه رمضان آمده است، که نامهای یادشده بخشی از آن به شمار میآیند.(1)
ولی در این میان به نظر میرسد ماه خدا و میهمانی خدا، عالیترین تعبیری است که درباره ماه رمضان به کار برده شده است.
با اینکه همه ماهها ماه خداست و انسانها همه وقت از نعمتهای مادی و معنوی و در حقیقت از سفره گسترده الهی استفاده میکنند، ولی از آنجا که همه کتابهای بزرگ آسمانی از جمله قرآن که کتاب هدایت و راهنمایی برای همه بشریت است در این ماه نازل شده است، و نیز از آنجا که وظیفه بزرگ الهی روزه در این ماه انجام میشود امتیاز خاصی به این ماه بخشیده است.
ابیبصیر از امام صادق(ع) نقل کرده که آن حضرت فرمودهاند:& lt;/P>
««تورات» در ششم و «انجیل» در دوازدهم ماه رمضان، و «زبور» در هجدهم و قرآن در شب قدر نازل شده است.»(2)
با توجه به روایت یادشده ماه رمضان همواره ماه نزول کتابهای آسمانی و ماه هدایت و تربیت بوده است. چرا که هدایت و تربیت بدون دستورات و روشهایی که درست را از نادرست جدا و آن را به مردم تعلیم دهد ممکن نیست.
برنامه تربیتی روزه نیز، باید با آگاهی هر چه بیشتر و عمیقتر از تعلیمات آسمانی هماهنگ گردد، تا جسم و جان آدمی را از آلودگیهای گناه شستشو دهد.
روایات بسیاری درباره جایگاه این ماه بزرگ از امامان معصوم(ع) رسیده است. ولی جامعترین آنها که بسیاری از وظایف روزهدار و شرایط یک روزه کامل و فضائل این ماه را بیان میکند، خطبه مشهور پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که آن حضرت در آخرین جمعه ماه شعبان برای آماده ساختن یاران برای استقبال از ماه مبارک رمضان خطبهای خواندند و در آن مژده فرا رسیدن ماه رمضان را داده و جایگاه و اهمیت این ماه بزرگ را تشریح کردند و خطاب به مردم فرمودند:
با اینکه همه ماهها ماه خداست و انسانها همه وقت از نعمتهای مادی و معنوی و در حقیقت از سفره گسترده الهی استفاده میکنند، ولی از آنجا که همه کتابهای بزرگ آسمانی از جمله قرآن که کتاب هدایت و راهنمایی برای همه بشریت است در این ماه نازل شده است، و نیز از آنجا که وظیفه بزرگ الهی روزه در این ماه انجام میشود امتیاز خاصی به این ماه بخشیده است.
«ای مردم، ماه خدا، با برکت و رحمت و آمرزش به شماروی آورده است.
ماهی که در نزد خدا برترین ماههاست. روزهایش برترین روزها و شبهایش برترین شبها و ساعات آن برترین ساعتها است.
ماهی است که به میهمانی خدا دعوت شدهاید و از کسانی که مورد اکرام خدا هستند میباشید.
در این ماه نفس کشیدن شما ثواب تسبیح و ذکر خدا و نیز خواب شما ثواب عبادت خواهد داشت. اعمال شما در این ماه پذیرفته و دعای شما مستجاب است.
پس با نیتهای خالص و صادق و دلهای پاک از خدا بخواهید که شما را در این ماه به روزهداری و تلاوت قرآن موفق گرداند.
شقاوتمند و به دور از سعادت کسی است که در این ماه بزرگ از رحمت و آمرزش خداوند محروم بماند.
با گرسنگی و تشنگی خود در این ماه، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را به یاد آورید.
در این ماه به بینوایان و تهیدستان رسیدگی و بخشش کنید. بزرگان خود را احترام کنید و بر کودکان خود مهربان باشید و با خویشاوندان خود رفت و آمد کرده و پیوند با آنان را محکم سازید.
زبانهایتان را از گناه و بیهودهگویی نگه دارید. چشمهای خود را از آنچه نگاه کردن به آن جایز نیست بپوشانید و گوشهایتان را از آنچه شنیدن آن حلال نیست فرو بندید.
بر یتیمان مردم محبت و مهربانی کنید، تا پس از شما با یتیمانتان مهربانی کنند. و از گناهانتان به سوی خدا توبه و بازگشت نمایید. به هنگام نماز دستهایتان را به دعا بردارید، زیرا این اوقات بهترین ساعاتی است که خداوند با عزت و جلال به لطف و رحمت به سوی بندگانش نظر میکند. و چون با او به راز و نیاز پردازند پاسخشان دهد. و هنگامی که او را صدا کنند لبیکشان گوید، و زمانی که او را بخوانند اجابتشان کند.
ای مردم، به راستی که جانهای شما در گرو اعمال شماست، پس با طلب آمرزش الهی آنها را آزاد سازید. پشت شما از بار گناهان، سنگین است پس با سجدههای طولانی آن را سبک کنید. و بدانید خدایی که یاد او برتر است به عزت خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجدهکنندگان را عذاب نکند و در آن روز که آدمیان در پیشگاه پروردگار جهانیان میایستند، ایشان را به آتش جهنم نترساند.
ای مردم، هر کس از شما که در این ماه روزهدار مؤمنی را افطار دهد، برای او به خاطر این عمل، ثواب آزاد کردن بندهای و آمرزش گناهان گذشته در نظر گرفته میشود.»
گفته شد: ای رسول خدا(ص) همه ما را توانایی این کار (افطار روزهدار) نیست. رسول خدا(ص) فرمود:
«خود را از آتش جهنم برهانید اگر چه به افطار دادن نصف دانه خرما و یا جرعه آبی باشد.
ای مردم، هر کس از شما اخلاقش را در این ماه نیکو سازد، گذشتن از صراط در قیامت در روزی که قدمها بر آن میلغزد بر او آسان شود.
و هر که در این ماه بر زیردستان خود آسان گیرد خداوند نیز حساب اعمالش را آسان خواهد گرفت. و هر که در این ماه شر خود را از دیگران باز دارد، خداوند نیز در روز ملاقات غضبش را از او بازدارد. هر که در این ماه یتیمی را گرامی بدارد، خداوند در روز قیامت او را گرامی خواهد داشت.< ;o:p>
هر که در این ماه با خویشاوندان خود رفت و آمد نموده و پیوند با آنان را محکم سازد، خداوند او را در روز ملاقات به رحمت خویش پیوند دهد، و هر که در این ماه رابطه خود را با خویشاوندانش ببرد، خداوند نیز رحمتش را در روز قیامت از او خواهد برید.
در این ماه به بینوایان و تهیدستان رسیدگی و بخشش کنید. بزرگان خود را احترام کنید
و بر کودکان خود مهربان باشید
و با خویشاوندان خود رفت و آمد کرده
و پیوند با آنان را محکم سازید.
زبانهایتان را از گناه و بیهودهگویی نگه دارید. چشمهای خود را از آنچه نگاه کردن به آن جایز نیست بپوشانید و گوشهایتان را از آنچه شنیدن آن حلال نیست فرو بندید.
هر که در این ماه نماز مستحبی به جای آورد، خداوند او را از آتش دوزخ دور میکند. و هر که در این ماه عمل واجبی را انجام دهد خداوند ثواب هفتاد عمل واجب که در ماههای دیگر به جا آورد به او عطا میکند.
و هر که در این ماه بر من (پیامبر اسلام) صلوات بسیار فرستد خداو
ند در روزی که میزان اعمال سبک شوند، میزان عملش را سنگین گرداند.
هر که در این ماه آیهای از قرآن بخواند پاداش کسی را دارد که در ماههای دیگر ختم قرآن کرده باشد. ای مردم، در این ماه درهای بهشت گشوده است. پس از خدایتان بخواهید که آنها را بر شما نبندد. در این ماه درهای جهنم بسته است، پس از خدایتان بخواهید که آنها را به سبب گناهانتان بر شما نگشاید.
در این ماه شیطانها به بند کشیده شدهاند. از خدایتان بخواهید که آنها را بر شما مسلط نگرداند.»
برترین اعمال دوری از گناه
علی(ع) میفرماید: من در این وقت برخاستم و عرض کردم ای رسول خدا(ص) برترین اعمال در این ماه کدام است؟
آن حضرت فرمودند: ای ابوالحسن، برترین اعمال در این ماه خودداری از اعمالی است که خدا آن را حرام کرده است.
پس آنگاه پیامبر گریست. گفتم ای رسول خدا(ص) چه چیز سبب گریه شما شد؟
فرمود: ای علی، از آنچه در این ماه بر تو روا میدارند میگریم، گویی تو را میبینم که برای پروردگارت به نماز ایستادهای و شقیترین و بدبختترین افراد در میان اولین و آخرین انسانها و همتای کسی که ناقه قوم ثمود را از پای درآورد برخاسته بر فرق تو ضربهای فرود میآورد که محاسنت را به خون سرت رنگین میکند. پس عرض کردم ای رسول خدا؛ آیا این در حالی است که دینم به سلامت است؟ فرمود: آری، ای علی، هر که تو را دشمن دارد مرا دشمن داشته و هر که تو را ناسزا و دشنام
دهد مرا ناسزا و دشنام گفته است. خداوند تبارک و تعالی من و تو را آفرید و مرا و تو را برگزید. مرا برای نبوت و تو را برای امامت اختیار کرد. هر کس امامت تو را انکار کند نبوت مرا انکار کرده است.
ای علی، تو وصی من و پدر فرزندان من و همسر دخترم و جانشین من بر امتم، به هنگام حیات و پس از مرگ من هستی. دستور تو دستور من و نهی و بازداشتن تو نهی من است.
سوگند به خدایی که مرا به رسالت برگزیده و مرا از بهترین مردم قرار داد، تو حجت خدا بر خلقش و امین او بر سرّش و خلیفه او بر بندگانش هستی.(3)
با دقت در خطبه یادشده به خوبی روشن میشود که این فرمان الهی تا چه اندازه در نزد خداوند محبوب و ارجمند است.
پیامبر اکرم(ص):
ای مردم، هر کس از شما که در این ماه روزهدار مؤمنی را افطار دهد، برای او به خاطر این عمل، ثواب آزاد کردن بندهای و آمرزش گناهان گذشته در نظر گرفته میشود.»
گفته شد: ای رسول خدا(ص) همه ما را توانایی این کار (افطار روزهدار) نیست.
رسول خدا(ص) فرمود:
«خود را از آتش جهنم برهانید اگر چه به افطار دادن نصف دانه خرما و یا جرعه آبی باشد.
پیامبر اکرم(ص):
هر که در این ماه با خویشاوندان خود رفت و آمد نموده و پیوند با آنان را محکم سازد، خداوند او را در روز ملاقات به رحمت خویش پیوند دهد، و هر که در این ماه رابطه خود را با خویشاوندانش ببرد، خداوند نیز رحمتش را در روز قیامت از او خواهد برید.
بر همین اساس، پیامبر اسلام از قول خداوند تبارک و تعالی نقل میکند که فرمود: «الصوم لی و انا اجزی به؛(4) روزه برای من است و من پاداش آن را خواهم داد.»
<P style="TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; MARGIN: 0cm 0cm 10pt; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto" dir=rtl class=MsoNormal align=justify> ;تردیدی نیست که این همه فضائل و آثار تنها با دست کشیدن از خوردن و آشامیدن … به دست نمیآید بلکه همان گونه که امام صادق(ع) در روایتی مفصل اشاره کردهاند شرایط خاصی دارد لازم است همان گونه که ظاهر انسان روزهدار است اعضا و جوارح وی نیز، روزهدار باشند. زبان باید از دروغ بپرهیزد. دیدگان باید از نامحرم فرو بسته شوند، نزاع، حسد، غیبت و دیگر رذائل اخلاقی در بین نباشد تا روزه دارای آن آثار باشد.(5)
رسول اکرم(ص) به جابر بنعبداللّه انصاری فرمود: ای جابر، هر کس در روز ماه رمضان روزه بدارد و شب آن را به یاد خدا بیدار شود، شکم را از حرام و دامن را از آلودگی حفظ کند و زبان خویش را نگه دارد، از گناهان بیرون رود همچنان که از این ماه بیرون میرود. جابر گفت: ای پیامبر خدا، چه نیکوست این حدیث.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: ای جابر، چه دشوار است شرایط آن.(6)
ادامه دارد…
www.hawzah.net