5. عدالت محوری پدر و مادر و نقش آن در زیست کودک& lt;/A>
یکی از عوامل مهم و موثر که در تربیت نقش کلیدی دارد عدالت است. والدین موظفند که همواره سعی نمایند به عدالت و مساوات در بین فرزندان خود رفتار نمایند و هیچ زمانی پسر را بر دختر و فرزندی را بر سایر فرزندان ترجیح ندهند، و یا در نزد سایر فرزندان یکی را بیش از همه مورد مهر و محبت و نوازش قرار ندهند.
قابل پیش بینی است که پدر و مادر از ثمرة تلخ این تبعیضها بی بهره نخواهند بود ضمن اینکه اعتماد فرزندان از والدین سلب می شود. خود با دست خ
ویشتن آتش حسادت و دشمنی و کینه ورزی را شعله ور می سازند. البته جز این نیز نمی توان انتظار داشت. نعمان ابن بشیر از پیامبر اکرم(ص) روایت می کند که فرمود:
اتقوالله و اعدلوبین اولادکم کما تحبون ان یبروکم 2
از خداوند بترسید و در بین فرزندانتان به عدالت رفتار کنید، همانگونه که دوست دارید آنان به شما نیکی کنند.
اینک به شمه ای از دستورات و سیرة پیامبر اسلام در مورد رعایت عدالت اشاره خواهیم کرد.
رسول مکرم اسلام نسبت به تبعیض قائل شدن بین پسران و دختران بسیار حساس بودند نمونه گویای از این حساسيت به شرح ذیل می باشد:
روزی پيامبر(ص) مشغول سخن گفتن با یاران خویش بودند، کودکی وارد مسجد شد و به نزد پدر خویش رفت. پدر طفل دستی بر سر او کشید و او را بر زانوی راست خود نشاند، اندکی بدین حال گذشت که دختر خردسال آن مرد وارد شد و به نزد پدر رفت، چون به نزدیک او رسید مرد دستی بر سر او کشید و در کنار خود نشاند. پیامبر (ص) که تبعیض و بی عدالتی مرد را در مورد کودکانش دیده بود فرمود: چرا او را به زانوی چپ خود ننشاندی؟!آن مرد، به دستور پیامبر عمل کرد و دخترش را به زانوی دیگر نشانید. رسول خدا فرمود: «الآن عدلت» اکنون عدالت را رعایت کردی.[58]
با توجه به اینکه پیامبر در آن روزها با مشکلات فراوانی روبه رو بود باز هم توج
ه خویش را به کودکان و تربیت صحیح آنان از جانب والدین معطوف می داشت.[59]
هر چند که مهر و محبت به کودکان و بوسیدن آنان جهت تکریم شخصیت آنان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. لیکن باز هم والدین از رعایت عدالت در بین کودکان نباید غافل باشند. همانگونه که پیامبر اسلام مراعات این امر را می نمودند حتی در بوسیدن فرزند و به دیگران نیز توصیه نمودند.
ابوهریره گوید: روزی پیامبر اکرم با امام حسن و امام حسین (ع) به سوی ما می آمد در حالی که هر یک از آن دو بر یکی از شانه های پیامبر نشسته بود و رسول گرامی باری این را می بوسید و باری آن را…[60]
همچنین روایت شده است: روزی فردی را دید که دو فرزند خود را به همراه داشت. یکی را بوسید و دیگری را نبوسید. رسول خدا به او فرمود: آیا مساوات رارعایت کردی بین آنان؟! چرا عدالت و مساوات را بین آن دو رعایت نکردی. [61]
به راستی که چقدر زیبا می شود رعایت تناسب گفتار و کردار و این عمل از کسی صادر نمی شود که بتواند به طور کامل بین گفتار و کردار تناسب برقرار کند مگر رسول گرامی اسلام.
هدیه هر چند یک کالای مادی است لیکن حامل پیام و اثری است که پیام آن مهر و محبت از جانب هدیه دهنده به گیرنده است و اهل بیت نیز به این عمل نیک سفارش می کنند و معتقدند که هدیه مهر و محبت به یادگار می گذارد.
بنابراین کودکان که از روحیه ای لطیف و حساس برخوردارند. هدیه دادن والدین به کودکان گواه صادقی ازمحبت والدین به آنان است. لیکن در این عمل نیک افراط و تفریط، تبعیض و تفاوت روا نیست. زیرا به جای آنکه سودمند افتد، سبب ایجاد حسادت و اختلاف بین کودکان می شود. بنابراین پیامبر اسلام در این باره می فرماید:
در هدیه دادن به فرزندانتان مساوات را رعایت نمائید و اگر من کسی را بر کسی مقدم می داشتم هر آئینه زنان (دختران) را مقدم می داشتم. [62]
نکته: در این مطالب رعایت عدالت و مساوات به یک معنی آمده است به لحاظ اینکه کودکان قادر به تمایز بین عدالت و مساوات نیستند لذا در این نوشتار در مقام مقایسة بین عدالت و مساوات نیستیم و از حوصلة این مقاله خارج می باشد بنابراین به همین مقدار توضیح بسنده می کنیم.
با توجه به اینکه رعایت عدالت و مساوات امری پسندیده در بین همة اقشار جامعه است لیکن رعایت آن در بین کودکان از حساسیت بیشتری برخوردار است اکنون زمان آن رسیده است که ببینیم آیا دین اسلام که نسبت به رعایت این امر خیلی حساس است و تاکید فراوانی دارد برای مراعات کنندة این عمل نیک پاداشی نیز در نظر گرفته است یا خیر. توجه شما را به روایت ذیل جلب می کنیم.
گویند روزی زنی با دو کودک خویش بر عایشه همسر رسول گرامی وارد شد عایشه به رسم میهمان نوازی و توجه به کودکان آن زن سه دانه خرما به آن زن داد. مادر کودکان به هر یک از آنان خرمایی داد و خرمای دیگر را نیز دونیم کرد و به هر کدام نیمی از خرما عطا کرد. زمانی که پیامبر به منزل بازگشت، عایشه جریان را برای آن حضرت تعریف کرد. پیامبر فرمود: آیا از عمل آن زن متعجب شدی؟؟خداوند به خاطر رعایت عدالت و مساوات آن زن را به بهشت خواهد برد.[63]
آثار عدم نهادینه شدن عدالت در میان کودکان
لیکن زمانی که پدر و مادر با عدل و انصاف نباشند و میان کودکانشان امتیاز
قائل شوند و بعضی را بر بعضی ترجیح دهند. ضررهای روحی روانی غیرقابل جبرانی را متوجه کودکان خود ساخته اند که خلاصه وار به آن اشاره می کنیم.
1. کودکان در محیط خانواده عملاً از رفتار والدین درس حق کشی و بی عدلتی فرامی گیرند و تدریجاً بدان عادت کرده و در قبال انجام بی عدالتی احساس گناه نمی کنند.
2. فرزندانی که قربانی تبعیض شده اند نسبت به پدر و مادر کینه پیدا می کنند و در رفتارشان تغییر ایجاد می شود وبه دنبال بهانه جوئی هستند.
3. والدین خود باعث برافروخته شدن حسد و کینه توزی در بین کودکانشان می شوند.
4. کودکانی که مورد تبعیض قرار بگیرند، احساس محرومیت و مظلومیت می کنند و عقده ای بار می آیند و این عقیده ممکن است که در وجود کودک تولید اضطراب و ناراحتی و ناامنی کند و او همیشه خود را در انزوا احساس کند بنابراین منجر به افت تحصیلی او می گردد…[64]
به امید روزی که پدران و مادران به جای اینکه چشم و هم چشمی نمایند وفرزندان را در رقابت ناسالم قرار دهند. سیرة پیامبر گرامی اسلام را سرلوحه زندگی خود قرار دهند تا اینکه فرزندانشان روز به روز بیشتر و بیشتر به سمت معنویت و اخلاق جذب شوند و با تربیتی نیکو ادارة جامعه را به دست گیرند.
دانش پژوه حلقه علمی بلاغ، علی اکبر روحانی مقدم، 28/7/1386 مشهد مقدس
1. قرآن مجید/ ترجمه الهی قمشه ای/ محی الدین/ انتشارات صالحی 1361
2. عاملی/ محمد ابن الحسن/ وسائل الشیعه الی تحصیل المسائل الشریعه- انتشارات اسلامیه- تهران
3. مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار/ انتشارات الاسلامیه تهران
4. طبرسی/ حسن ابن فضل/ مکارم الاخلاق/ ترجمه ابراهیم میرباقری/ انتشارات فراهانی 1355 تهران
5. هیثمی/ نورالدین علی ابن ابی بکر/ مجمع الزوائد ومنبع الفوائد/ دارالکتب العلمیه/ بیروت 1408 هـ ق
6. ابن منظور/ محمدابن مکرم/ لسان العرب/ دارصادر/ بیروت 1416 هـ ق
7. پاک نژاد/ سیدرضا/ اولین دانشگاه آخرین پیامبر/ انتشارات خانه کتاب/ یزد1354هـ ش
8. راغب اصفهانی/ حسین ابن احمد/مفردات الفاظ قرآن کریم/ دارالقلم دمشق 1416 هـ ق
9. هندی/ علاء الدین علی المتقی ابن حسام الدین/ کنز العمال فی سنن الاقوال و الفعال/ الرساله بیروت 1413هـ ق
10. شبر/ عبدالله/ تفسیر القرآن الکریم/ انتشارات اسوه 1242 هـ ش
11. سیاح احمد/ فرهنگ بزرگ جامع نوین/ انتشارات اسلام- تهران 1375 هـ ش
12. مطهری/ مرتضی/ سیری در سیرة نبوی/ انتشارات صدرا- تهران 1367 هـ
ش
13. فیروزآبادی/ مجدالدین محمد/ القاموس المحیط/ دارالاحیاء الترث العربی، لبنان 1412هـق
14. ری شهری/ محمد/ میزان الحکمه/ دفتر تبلیغات اسلامی قم 1362 هـ ش
15. سعدی/ مصلح الدین/ گلستان/ با تصحیح حسین استادولی/ انتشارات قدیانی 1369هـ ش
16. ابن ابی الدنیا/ کتاب العیال/ ابن القیم/ سعودی…
17. نوری/ میرزا حسین/ مستدرک الوسائل/ آل البیت قم
18. جلالی شاهرودی/ محمد حسن/ مجموعه الاخبار فی نفایس الآثار و مکارم الاخلاق. کلمات ائمه الاطهار/ چاپخانه خراسان
19. ترمذی/ محمدناصرالدین الالبانی/ صحیح سنن ترمذی/ الاسلامی بیروت 1408 هـ ق
20. لورا ای بر
ک/ روانشناسی رشد/ ترجمه یحیی سید محمدی/ نشر ارسباوان تهران 1381 هـ ش
21. دکتر سیف/ سوسن/ دکتر کدیور، پروین/ دکتر نوری، رضا/ لطف آبادی، حسین/ روانشناسی رشد/ انتشارات سمت چاپ مهر/ قم 1373 هـ ش
22. گیج، نت ل/ وبرلاینر، دیویدسی/ روانشناسی تربیتی/ انتشارات
23. حسینی زاده/ سید علی/ تربیت فرزند/ زیرنظر علیرضا اعرافی/ پژوهشگاه حوزه ودانشگاه قم 1385
24. حسینی زاده/ سیرة تربیتی پیامبر ج1/ زیر نظر علیرضا اعرافی/ پژوهشگاه حوزه دانشگاه قم 1385
25. رضائی/ مائده/ تربیت کودک در اسلام/ انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 1384
26. ابوطابی/ مهدی/ تربیت دینی/ انتشارات موسسه امام خمینی، قم/ 1383 هـ ش
27. داوودی/ محمد/ سیرة تربیتی پیامبر و اهل بیت/ موسسه پژوهشی حوزه ودانشگاه قم 1383
28. نجاتی/ حسین/ روانشناسی رشد از کودکی تا نوجوانی/ انتشارات مهشاد/ تهران 1384 هـ ش
29. امینی/ ابراهیم/ آئین تربیت/ انتشارات اسلامی تهران 1376 هـ ش
30. کریمی/ محمد علی/ الگوهای تربیت کودکان ونوجوانان- انتشارات نهضت/ قم 1375 هـ ش
31. طبسی/ محمدجواد/ حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت/ انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم 1376
32. افروز/ غلامعلی/ مباحثی در روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان/ انجمن اولیاء مربیان 1372
33. احمدیان/ ابراهیم/ رهگشای انسانیت «نهج الفصا
حه» انتشارات گلستان ادب قم 1384
34. ابطحی اصفهانی/ سیدمحمدباقر/ جامع الاخبار عن النبی و الائمه الاطهار/ موسسه امام المهدی قم
1.
فیروز آبادی، مجدالدین محمد، القاموس المحیط، ذیل ماده سیر
2. ابن منظور/ محمدابن مکرم/ لسان العرب ذیل ماده سیر
3. حسینی زاده/ سید علی، سیره تربیتی پیامبر ج1 ص9- مطهری مرتضی. سیری در سیره نبوی ص 47
4. سیاح/ احمد/ فرهنگ بزرگ جامع نوین ماده «رَبَو»
5. ابن منظور/ محمدابن مکرم/ لسان العرب ج5 ص126
6. همان<SPAN style="LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Tahoma','sans-serif'; FONT-SIZE: 9pt; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'" dir=ltr&g t;
7. راغب اصفهانی/ حسین ابن محمد/ مفدات الفاظ قرآن ص340و336
8. حسینی زاده/ سیدعلی/ تربیت فرزند ص12
9. داوودی / محمد/ سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت/ تربیت دینی ج2 ص27
10. ابوطالبی/ مهدی/ تربیت دینی 219
11. گیج، نت ل/ وبرلاینز، دیویدسی/ روانشناسی تربیتی/ ص99و100
12. & amp;nbsp; دکتر سیف/ سوسن، دکتر کدیور/ پروین، نوری/ رضا، لطف آبادی/ حسین، روانشناسی رشد ص246و282- لورا رای برگ/ ترجمه یحیی سید محمدی/ روانشناسی رشد.
13. لورا ای برک/ روانشناسی رشد/ ص120/ ترجمه یحیی سید محمدی
14. نجاتی/ حسین/ روان شناسی رشد از کودکی تا نوجوانی / تهران انتشارات مهشاد 1384.
15. «اَنکحوا الاَکفاء و انکحوا مِنهُم و اَختاروا لِنُطفکم» عاملی/ محمدبن الحسن/ وسائل الشیعه الی تحصیل المسائل الشریعه ج14 ص 29
16. «و اَنظُرفی ایُ انصابٍ تَضَع و لدک فإنَّ العرق دساسٌ» متقی/ هندی/ کنز العمال ج15 ص85
17. سعدی/ مصلح الدین/ گلستان با تصحیح حسین استاد ولی ص61،1369
18. مجلسی/محمدباقر/ بحارالانوار ج1104 ص95
19. محمدی ری شهری/ محمد، میزان الحکمه ج5ص2082.
20. «ما نَحَلَ والدٌ وَلَداً نَحلاً افضل مِن ادبٍ حَسَنٍ». متقی هندی/ کنز العمال ج16 ص456
21.
«ما وَرَثَ والدٌ ولَدَهُ افضلَ من ادبٍ» همان.ص460
22. «لان یؤدب الرجل ولده خیرله من ان یصدق بنصف صاع کل یوم» حسینی زاده/ سیدعلی/ تربیت فرزند ج1ص33- عاملی/ محمدابن لاحسن/ وسائل الشیعه ج15 ص195
23. انفال/28
24. شبر/ عبدالله/ تفسیر قرآن ص285
25. انفال 28
26. «ولقد کرمنا بنی آدم و ح
ملناهم فی البر و البحرو رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفصیلا» اسراء -7
27. حجرات 13
28. «اذا سمیتم الولد فاکرموله و اوسعوا له فی المجلس و لاتقبحوا وجها» ابطحی اصفهانی/ سید محمدباقر/ جامع الاخبار و الاثار عن النبی و الائمه الاطهار/ ص124
29. «اذا احبّ احدکم اخاهُ فلیعلمه فانه اصلح لذات بینکم» مجلسی/ محمدباقر/ 1399/ بحار الانوار ج74 ص181
30. «القبله حسنهٌ و الحسنه عشرهً» مجلسی/ محمدتقی/ بحارالانوار ج74 ص181
31. متقی هندی/ کنز العمال ج16 ص445
32. خرج علینا رسول الله (ص) و معه الحسن و الحسین(علیهما السلام) هذا علی عاتقه و هذا علی عاتقه و هویلثم هذا مرهً و هذا مره حتی انتهی الینا فقال له رجل، یا رسول الله انک لتحبهما فقال من احبهما فقد احبنی….. مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار ج43 ص281
33. «ما قبلت صبیا لی قط فلما و لی قال رسول الله(ص) هذا رجل عندی انه من اهل النار» حر عاملی/ محمدبن حسن / وسائل الشیعه ج15 ص202
34. همان
35.  
; حرعاملی/ محمدبن حسن/ وسائل الشیعه ج15 ص203
36. مر رسول الله علی صبیان و هم یلعبون بالتراب. فنهاهم بعض اصحاب النبی(ص) فقال دعهم فان التراب ربیع الصبیان هیثمی/نورالدین علی ابن ابی بکر/ مجمع الزوائد ج8 ص195
37. کان الحسن و الحسین یرکبان فوق ظهر النبی و یقولان حل حل و یقول النبی نعم البعیر بعیرکما مجلسی/ محمدباقر/ بحار الانوار/ ج43 ص285
38. رضائی/ مائده/تربیت کودک در اسلام ص60
39. عن یعلی العامری خرج من عند رسول الله(ص) الی طعام دعی الیه فاذا هو بحسین(ع) یلعب معه الصبیان فاستقبل النبی(ص) امام القوم ثم بسط یدیه فطفرالصبی هاهنا مره و هاهنا مره و جعل رسول الله(ص) یضاحکه حتی اخذه فجعل احدی یدیه تحت ذقنه و الاخری تحت قفاه و وضع فاه علی فیه و قبله… مجلسی/ محمد باقر/ بحارالانوار/ ج43 ص262
40. جلالی شاهرودی/ محمدحسن/نفایس الاثار ص286
41. ترمذی- صحیح سنن ترمزی/ج5 ص262
42. (ان فی الجنه دار یقال دارالفرح لایدخلها الا من فرح الصبیان) * متقی هندی/ کنزالعمال/ح6009
43. افروز غلامعلی/ مباحثی در روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان/ص45
<SPAN style="mso-list: Ignore"> ;44. پاک نژاد/ سیدرضا/ اولین دانشگاه آخرین پیامبر ج14 ص270
45. قال رسول الله (ص) علموا ابنائکم السباحه و الرمی عامل/ محمدابن حسن/ وسائل الشیعه ج15 ص198
46. خیر لهوالمومن السباحه محمد ری شهری/ محمد/ میزان الحکمه ج18069
47. مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار ج103ص189
48. مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار ج1 ص 206
49. من علم ولده القرآن فکانما حج البیت عشره الف حجه.. مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار
ج1 ص 206
50. ادبواولادکم علی ثلاث خصال: حب نبیکم و حب اهل بیته و قراءه القرآن فان حمله القرآن فی ظل الله یوم لا ظل الا ظله مع انبیاءه و اصفیاءه متقی هندی/ کنز العمال ج16 ص456
51. «من حق الولد علی والده ثلاثه یحسن اسمه و یعمله الکتابه و یزوجه اذا بلغ» طبرسی/ حسن ابن فضل ا… مکارم الاخلاق ص220
52. مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار ج45 190
53. «روی عن النبی (ص)، انه نظر الی بعض الاطفال فقال: ویل لاولاد آخرالزمان من آبائهم فقیل: یا رسول الله من آبائهم المشرکین؟ فقال: لامن آبائهم المومنین، لایعلمو نهم شیئاً من الفرائض واذا تعلموا اولادهم منعوهم و رضوا عنهم بعرض یسیر من الدنیا فانا منهم بری و هم منی براء» حر عاملی/ وسائل الشیعه ج15 ص196
54. </SPAN> ;مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار ج43 ص307
55. صلو کما رایتمونی اصلی» مجلسی/ محمدباقر/ بحارالانوار ج89 ص188
56.&nb
sp; «کنت غلاماً فی حجر رسول الله و کانت یدی تطیش فی الصفحه فقال رسول ا لله (ص) یا غلام- بسم الله و کل بیمنیک و کل ممایلیک » طبرسی/ حسن ابن فضل/ مکارم الاخلاق ص157
57. ان رسول الله مر علی صبیان فسلم علیهم و هو مغذ. نوری/ میرزا حسین/ مستدرک مستدرک الوسائل/ ج2 ص61
58. ابن ابی الدنیا/ کتاب العیال ج 1ص 173 2. طبسی/ محمدجواد/ حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت
59. طبسی/ محمدجواد/ حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت ص101
60. خرج علینا رسول الله (ص) و معه الحسن و الحسین هذا اعلی عاتقه و هذا عاتقه و هو یلتم هذا مره و هذا مره حتی انتهی الینا… مجلسی/ محمدباقرباقر/ بحارالانوار ج43ص281
61. انه نظر الی رجل له ابنان فقبل احدهما و ترک الآخر فقال النبی(ص) فهلا ساویت بینهما؟!طبرسی/ حسن ابن فضل/ مکارم الاخلاق ص220
62. ساووا بین اولادکم فی العطیه فلو کنت مفضلاً احد لفضلت النساء متقی هندی/ علاء الدین / کنزالعمال/ ج16 ص446
63. کریمی/ محمدعلی/ الگوهای تربیت کودکان و نوجوانان
64. امینی/ ابراهیم/ آئین تربیت ص240
