خیلی مناسب است تا به بهانه سال روز وفات رسول گرامی اسلام – صلی الله علیه وآله وسلم – سری به قرآن كریم بزنیم و سیمای مباركش را در آینه كلام الهی بنگریم چرا كه بهترین ستایشگر و بهترین حمد كننده ، حضرت حق می باشد «یا خیر الحامدین»(1) و پیامبر ما نیز «محمّد» است چرا كه خدایش او را این چنین نامیده است.(2)
تجلی رحمت و رأفت الهی
خداوند در چندین آیه از قرآن ، خود را به دو صفت «رۆوف و رحیم » توصیف نموده است كه صفت رۆوف برای مبالغه می باشد ، به عنوان مثال : «ربنا إنك رئوفٌ رحیمٌ »(3) معنای «رئوف و رحیم» نیز شاید نیازی به توضیح نداشته باشد اما نكته جالب این جاست كه خداوند همین دو صفت را برای رسول رحمتش اثبات نموده در آن جا كه فرمود:
«لقد جائكم رسولٌ من أنفسكم عزیزٌ علیه ما عنتّم حریصٌ علیكم بالمۆمنین رئوفٌ رحیمٌ » (4(
فرستاده ای به سوی شما آمده است كه از خودتان است ، سخت است بر او آنچه شما را می رنجاند ، بر [هدایت و نجاتِ] شما حریص است ، نسبت به مۆمنین با رأفت و رحمت برخورد می كند !
توصیف رأفت و رحمت از این زیباتر ممكن نیست و حقا در حد اعلای اعجاز می باشد و اگر نبود در وصف پیامبر- صلی الله علیه وآله وسلم – جز این یك جمله در قرآن كه : « عزیز علیه ما عنتم » همین یك جمله او را در شرافت و افتخار بس بود!
آری اگر چیزی شما را بیازارد ، او آزرده می شود چرا كه نسبت او به امت خود، نسبت روح است به جسد و شاید اشاره به همین معنی باشد آن جمله معروف در زیارت جامعه كبیره که:
«و ارواحكم فی الأرواح و أنفسكم فی النفوس و أجسادكم فی الأجساد.»
و آن قدر نسبت به نجات و هدایت امت خود نگران بود كه خدایش فرمود: «حریص علیكم» بر هدایت شما حرص می ورزد !
و در پایان آیه همان طور كه خداوند خود را در پایان بسیاری از آیات قرآن به رئوف و رحیم توصیف نموده، پیامبرش را نیز به خلعت همین دو صفت مزین نموده است !
شاید به این دلیل فرموده است بر او درود و رحمت بفرستید كه خود مشمول رحمت شویم چرا كه وقتی خدا و ملائكه مقربین بر او درود می فرستند ، دیگر او را با درود و رحمت ما چه كار ؟!
و این حقیقتِ وسعتِ رحمت پیامبر – صلی الله علیه وآله وسلم – را خداوند در آیات دیگری از قرآن ، باز هم به شكل اعجاز گونه بیان نموده است :
«و ما أرسلناك إلا رحمة للعالمین» (5)
ما تو را فقط به خاطر رحمت و ترحم بر جهانیان فرستادیم </SPA N>!
«فبما رحمة من الله لنت لهم و لو كنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولك » (6)
فقط به خاطر رحمتی ویژه از جانب خدا بود كه تو با مردم نرمخو شدی و اگر شخصی دل سخت و درشتخو می بودی همه از اطراف تو می گریختند !
«و صلّ علیهم إن صلوتك سكن لهم » (7)
هنگام گرفتن زكات از مردم بر آنان درود و رحمت بفرست چرا كه درود و دعای تو مایه آرامش و سكینه برای آنان خواهد بود !
و چرا چنین نباشد؟! وقتی كسی به مقامی رسید كه خداوند و جمیع ملائكه اش و بسیاری از مردم دائما بر او درود و صلوات می فرستند ، پس به طور حتم درود و دعای او مایه رحمت و آرامش خواهد بود:
« إن الله و ملائكته یصلون علی النبی یا أیها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما » (8)
ای مۆمنین چون خدا و ملائكه اش بر پیامبر – !
شاید به این دلیل فرموده است بر او درود و رحمت بفرستید كه خود مشمول رحمت شویم چرا كه وقتی خدا و ملائكه مقربین بر او درود می فرستند ، دیگر او را با درود و رحمت ما چه كار ؟!
و شاید به همین دلیل است كه در همین سوره احزاب بعد از آن كه لزوم احترام به پیامبر – صلی الله علیه وآله وسلم – را با جملاتی بیان نموده ، فرموده است</SPAN > :
«هو الذی یصلی علیكم و ملائكته لیخرجكم من الظلمات إلی النور و كان بالمۆنین رحیما » (9).
اوست خدایی كه به همراه ملائكه اش بر شما درود می فرستد تا از این طریق شما را از ظلمات و تاریكی گمراهی و گناهان به سمت سرزمین نور و روشناییِ هدایت و اعمال صالحه ببرد و خدا یا پیامبرش نسبت به مۆمنین رحیم اند!!</o:p&g t;
غرض این كه در این آیه صلوات خدا و ملائكه بر ما به عنوان وسیله ای برای خروج از ظلمت معرفی شده است كه شاید معلول همان احترام به پیامبر – صلی الله علیه وآله وسلم – و درود بر او باشد كه در آیه 40 و56 بیان شده كه قبل و بعد از آیه مذكور می باشند !
و این همان مطلب را تأیید می نماید كه علت مأمور شدن ما به صلوات بیشتر خودمان هستیم تا این كه پیامبر – صلی الله علیه وآله وسلم – به آن محتاج باشد ، فلذا در زیارت جامعه می خوانیم :< ;o:p>
« و جعل صلاتنا علیكم و ما خصنا به من ولایتكم طیبا لخلقنا و طهارة لأنفسنا و تزكیة لنا و كفارة لذنوبنا .»
و خداند درود و رحمت ما بر شما
را … مایه پاكی آفرینش ما و طهارت روحمان و كفاره گناهانمان قرار داد !!!
اللهم صل علی محمد و آله أجمعین كأفضل ما صلیت و باركت علی أحد من خلقك !
پی نوشت ها :
1- دعای جوشن كبیر ، بند سوم .
2- سوره محمد ص / 2 و آل عمران / 144 و فتح / 29 و احزاب / 40 .
3- حشر /10 و همچنین : توبه / 117 ونور / 20 .
4- توبه / 117</SPAN > .
5- انبیاء / 107.
6-
آل عمران / 159 .
7- توبه / 103 .
8- احزاب /56 .
9- احزاب /43 .
حمید حاج علی، مدرس حوزه علمیه
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
