گریه، علل و آداب

علی کرجی

علل محرومیت از گریه

1 – قساوت قلب
قال على علیه السلام: ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الا لكثرة الذنوب 1 ؛ اشك ها خشك نمى شوند، مگر به خاطر قساوت قلب ها و قلب ها قساوت پیدا نمى كنند، مگر به خاطر زیادى گناهان.»
2 – غفلت
در قرآن كریم آمده است: ازفت الازفة. لیس لها من دون الله كاشفة. افمن هذا الحدیث تعجبون. و تضحكون و لاتبكون. و انتم سامدون » 2 ؛ روز قیامت نزدیك است و هیچ كس غیر از خداوند نمى تواند آن روز را آشكار كند. آیا از این سخن تعجب مى كنید و مى خندید و [به روزگار سخت خود] نمى گریید و حال آن كه شما سخت غافلید.»

زمینه هاى كسب نعمت گریه
1 – یاد از مردگان
قال اسحاق بن عمار: قلت لابى عبدالله علیه السلام: اكون ادعو و اشتهى البكاء فلایجیئنى و ربما ذكرت من مات من بعض اهلى فارق و ابكى فهل یجوز ذلك؟ فقال: نعم تذكرهم فاذا رققت فابك وادع ربك تبارك و تعالى 3 ؛ اسحاق بن عمار مى گوید: به امام صادق علیه السلام عرض كردم: من دعا مى كنم و [در آن حال] دوست دارم گریه كنم ولى گریه ام نمى آید و چه بسا بعضى از كسانى كه از اهلم هستند و مرده اند را بیاد مى آورم، در این حال دلم رقت پیدا كرده و گریه مى كنم. آیا این كار جایز است؟ فرمود: بله، آن ها را به یاد آور و هر وقت رقت پیدا كردى، گریه كن و پروردگارت را بخوان.»
2 – تباكى
قال الصادق علیه السلام: ان لم یجئك البكاء فتباك، فان خرج منك مثل راس الذباب فبخ بخ 4 ؛ اگر گریه ات نمى آید، پس تباكى كن (یعنى وانمود به گریه كردن كن) كه اگر مثل سر پشه اى از تو [اشك] خارج شد، به به [به تو] .
3 – خوردن بعضى از غذاها
قال النبى صلى الله علیه وآله: علیكم بالعدس فانه مبارك مقدس یرقق القلب و یكثر الدمعة 5 ؛ بر شما باد [خوردن] عدس، چراكه عدس مبارك [و] مقدس است [و] قلب را رقت مى دهد و اشك را زیاد مى كند.»

گریه كودك
همان طورى كه گریه براى بزرگسالان نعمت است و در جسم و روح آن ها مؤثر مى باشد، براى كودكان نیز چنین است. از این رو معصومین علیهم السلام از اینكه جلو گریه كودكان را بگیرند منع كرده اند.
قال رسول الله صلى الله علیه وآله: عوذة للصبى اذا كثر بكاؤه 6 ؛ هر وقت بچه زیاد گریه كند، براى او [مایه] محافظت است.»
قال الصادق علیه السلام: اعرف یا مفضل ما للاطفال فى البكاء من المنفعة واعلم ان فى ادمغة الاطفال رطوبة ان بقیت فیها احدثت علیهم احداثا جلیلة و عللا عظیمة من ذهاب البصر و غیره فالبكاء یسیل تلك الرطوبة من رؤوسهم فیعقبهم ذلك الصحة فى ابدانهم والسلامة فى ابصارهم افلیس قد جاز ان یكون الطفل ینتفع بالبكاء و والداه لایعرفان ذلك فهما دائبان لیسكتانه و یتوخیان فى الامور مرضاته لئلا یبكى و هما لایعلمان ان البكاء اصلح له و اجمل عاقبة 7 ؛ اى مفضل! منفعتى را كه در گریه، براى اطفال وجود دارد بشناس. بدان كه در مغز اطفال رطوبتى است كه اگر در آن همچنان بر جاى ماند، مو
جب زیان هاى بسیار و امراض سخت مثل كورى و غیره مى گردد. گریه آن رطوبت را از سر آن ها جارى مى كند و در نتیجه صحت بدن و سلامت چشم در آن ها حاصل مى شود. آیا مى شود كه طفل نفعى از گریه برد و پدر و مادر از آن غافل باشند؟ [بلى، چرا كه] ایشان در صدد ساكت كردن اویند و مى كوشند رضاى خاطرش را فراهم كنند كه گریه نكند، در صورتى كه نمى دانند گریه كردن براى او سودمندتر است و عاقبت نیكوترى دارد.»
قال رسول الله صلى الله علیه وآله: لاتضربوا اطفالكم على بكائهم فان بكاءهم اربعة اشهر شهادة ان لا اله الا الله و اربعة اشهر الصلاة على النبى صلى الله علیه وآله و آله علیهم السلام و اربعة اشهر الدعاء لوالدیه 8 ؛ بچه هایتان را به خاطر گریه كردنشان نزنید. چراكه گریه آن ها تا چهارماهگى شهادت به لا اله الا الله » است و چهار ماه [دوم] صلوات بر پیامبرصلى الله علیه وآله و آل اوعلیهم السلام است و در چهار ماه [سوم] دعا براى والدین او مى باشد.»

آداب گریه

گریه داراى شرایط و آداب خاصى است كه رعایت آن ها موجب تاثیر گریه بر جان انسان خواهد شد. بعضى از این آداب عبارتست از:
1 – همراهى گریه با ورع
قال السجادعلیه السلام: لیس الخوف، خوف من بكى و جرت دموعه، ما لم یكن له ورع یحجزه عن معاصى الله و انما ذلك خوف كاذب 9 ؛ خوف [از خداوند] آن نیست كه كسى گریه كند و اشك هایش جارى شود، مادامى كه ورعى براى او نباشد كه او را از معاصى خداوند منع كند و این [گریه بى ورع] همان ترس دروغین است.»
2 – زیاد گریه كردن و طول دادن آن
قال رسول الله صلى الله علیه وآله: و عودوا قلوبكم الرقة و اكثروا التفكر والبكاء؛ قلب هایتان را به رقت عادت دهید و زیاد تفكر و گریه كنید.»
ق
ال رسول الله صلى الله علیه وآله: ثلاث منجیات للمؤمن: كف لسانه عن الناس واغتیابهم و اشغاله نفسه بما ینفعه لاخرته و دنیاه و طول البكاء على خطیئته 10 ؛ سه چیز براى مؤمن مایه نجات است: حفظ زبانش از اذیت مردم و غیبت كردن آن ها، و مشغول نمودن خود به چیزهایى كه براى آخرت و دنیایش منفعت دارد، و گریه طولانى بر خطاهایش.»
3 – لطمه نزدن به صورت و پاره نكردن لباس
قال رسول الله صلى الله علیه وآله: لیس منا من ضرب الخدود، و شق الجیوب 11 ؛ از ما نیست كسى كه [در هنگام گریه و زارى بر مردگان] به صورت بزند و لباس پاره كند.»
4 – همراه با سوزدل
قال النبى صلى الله علیه وآله: اوحى الله الى عیسى یا عیسى بن البكر البتول ابك على نفسك بكاء م
ن قد ودع الاهل و قلى الدنیا و تركها لاهلها و صارت رغبته فیما عند الهه 12 ؛ خداوند به عیسى علیه السلام وحى فرمود: اى عیسى! بر نفست گریه كن؛ گریه كسى كه اهلش را ترك كرده و دنیا را كوچك نموده و آن را براى اهلش واگذاشته است و رغبت او فقط در آنچه كه نزد خدایش مى باشد، گردیده است.»

گریه براى كى و براى چه؟

گریه براى چند كس و چند چیز مطلوب است، كه نمونه هایى از آن ها ذكر مى گردد:
1 – براى فراق دوستان
قال الحسن بن على علیه السلام: انما ابكى لخصلتین: لهول المطلع و فراق الاحبة 13 ؛ من براى دو حالت گریه مى كنم: براى هول و شدت اطلاع دهنده قیامت و براى فراق دوستان.»
2 – براى شهید
پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله در شهادت حضرت حمزه گریست و امر فرمود براى او گریه كنند ¹⁴ . و براى شهادت حضرت على علیه السلام گریه كردند، ¹⁵ همان طور كه براى شهادت امام حسین علیه السلام گریه كردند.
3 – براى مردگان
قال الصادق علیه السلام: ان ابراهیم خلیل الرحمن سال ربه ان یرزقه ابنة تبكیه بعد موته ¹⁶ ؛ ابراهیم خلیل علیه السلام از خداوند خواست كه به او دخترى روزى نماید تا بعد از مرگش براى آن حضرت گریه كند.»
در دعاى ندبه چنین آمده است: فعلى الاطائب من اهل بیت محمد و على صلى الله علیهما و الهما فلیبك الباكون و ایاهم فلیندب النادبون و لمثلهم فلتذرف الدموع ولیصرخ الصارخون و یضج الضاجون و یع
ج العاجون ¹⁷ ؛ باید گریه كننده ها بر پاكان خاندان محمد و على كه صلوات خدا بر آندو و اهل آندو باد بگریند و براى آنان بلند گریه كنند و براى امثال آن ها اشك ها روان شوند و شیون كنندگان شیون كنند و زارى كنندگان زارى كنند و ناله كنندگان ناله جانسوز كشند.»
5 – براى گناهان
قال الباقرعلیه السلام: قال الخضر… وابك على خطیئتك ¹⁸ ؛ خضر به موسى گفت: بر خطاهایت گریه كن.»
قال الصادق علیه السلام: فیما وعظ الله به عیسى بن مریم ان قال له: ابك على السیئة فانها لى سخط ^{&l t;SPAN style=”LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: ‘Tahoma’,’sans-serif’; COLOR: windowtext; FONT-SIZE: 9pt; TEXT-DECORATION: none; mso-fareast-font-family: ‘Times New Roman’; text-underline: none” dir=ltr>19} ؛ از جمله چیزهایى كه خداوند به وسیله آن عیسى علیه السلام را موعظه فرمود این بود كه به او فرمود: برگناه گریه كن، چرا كه گناه مایه خشم من است.»
6 – براى مرگ و حوادث بعد از آن
قال السجادعلیه السلام: ابكى لخروج نفسى، ابكى لظلمة قبرى، ابكى لضیق لحدى، ابكى لسؤال منكر و نكیر ایاى، ابكى لخروجى عن قبرى عریانا ذلیلا حاملا ثقلى على ظهرى ²⁰ ؛ مى گریم براى جان دادنم، مى گریم براى تاریكى قبرم، مى گریم براى تنگى لحدم، مى گریم براى پرسش نكیر و منكر از من و مى گریم براى بیرون شدن از قبرم در حالى كه برهنه و خوار [بوده] بار اعمال سنگینم را بر دوش دارم.»

پی نوشت:

1) وسائل الشیعه، ج 11، ص 337.
2) نجم/ 57 تا61.
3) بحار الانوار، ج 90، ص 334.
4) همان.
5) همان، ج 14، ص 254.
6) همان، ج 76، ص 194.
7) همان، ج 60، ص 380.
8) وسائل الشیعه، ج 15، ص 171.

9) همان، ج 90، ص 335.
10) همان، ج 78، ص 140.
11) همان، ج 82، ص 93.
12) همان، ج 90، ص 333.

13) همان، ص 160.
14) همان، ج 82، ص 92.
15) همان، ج 42، ص 190.
16) همان، ج 82، ص 92.
17) دعاى ندبه.
18&l t;SPAN dir=rtl>) بحار الانوار، ج 13، ص 302.
19) همان، ج 14، ص 295.
20) همان، ج 98، ص 89.

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 27. &lt ;/o:p>

http://zitova.ir