گریه با حال خضوع و خشوع

در کتاب لغت:

[بکاء و بَکي ] در لغت يعني گريست با صدا و جاري شدن اشک.

خداوند در قرآن (سوره مريم آيه 58) مي فرمايد: ([اولئک الذين انعم اله عليهم… اذا تتلي عليهم ايات الرحمن خروّا سجداً و بکيا] کسانيکه مورد عنايت خداوند قرار گرفته اند… زماني که آيات الهي براي ايشان خوانده مي شود بر خاک افتاده و در حال سجده گريان هستند). در کتاب الميزان مي فرمايد: احتمال دارد به خاک افتادن براي سجده با حالت گريه کنايه از کمال خضوع و خشوع باشد زيرا سجده مجسم کننده کمال خضوع، و گريه مجسم کننده کمال خشوع است.
اما روايات در اهميت گريه با حال خضوع و خشوع و توضيحات ذيل آن احاديث:

گريه جهت خوف و خشوع از خداي متعال:

 1– عـَلِيُّ بـْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مـَرْوَانَ عـَنْ أَبـِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ شَيْءٍ إِلَّا وَ لَهُ كَيْلٌ وَ وَزْنٌ إِلَّا الدُّمُوعُ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ تـُطـْفـِئُ بـِحـَاراً مِنْ نَارٍ فَإِذَا اغْرَوْرَقَتِ الْعَيْنُ بِمَائِهَا لَمْ يَرْهَقْ وَجْهاً قَتَرٌ وَ لَا ذِلَّةٌ فَإِذَا فَاضَتْ حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ وَ لَوْ أَنَّ بَاكِياً ب
َكَى فِي أُمَّةٍ لَرُحِمُوا 

حـضـرت صـادق علیه السلام فرمود: هيچ چيزى نيست جز اينكه پيمانه و وزنى دارد جز گريه كه يك قطره اش دريائى از آتش را خاموش سازد، و چون چشم باشك خود پر شود (و اشك در آن حـلقـه بـزنـد) آن چـهـره پريشانى و خوارى نبيند، و چون اشك بريزد خدا آنرا بر آتـش دوزخ حـرام كـنـد، و اگـر هر آينه در ميان يك امت يك نفر گريان باشد همه آنها مورد ترحم قرار گيرند.

اصول کافي، ج6، ص:54، ح1 </P&g t;

2-عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ وَ مَنْصُورِ بْنِ يـُونـُسَ عـَنْ مـُحـَمَّدِ بـْنِ مـَرْوَانَ عـَنْ أَبـِي عـَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ عَيْنٍ إِلَّا وَ هِيَ بَاكِيَةٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا عَيْناً بَكَتْ مِنْ خَوْفِ اللَّهِ وَ مَا اغْرَوْرَقَتْ عَيْنٌ بِمَائِهَا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا حـَرَّمَ اللَّهُ عـَزَّ وَ جـَلَّ سـَائِرَ جَسَدِهِ عَلَى النَّارِ وَ لَا فَاضَتْ عَلَى خَدِّهِ فَرَهِقَ ذَلِكَ الْوَجْهَ قـَتـَرٌ وَ لَا ذِلَّةٌ وَ مـَا مـِنْ شـَيْءٍ إِلَّا وَ لَهُ كـَيْلٌ وَ وَزْنٌ إِلَّا الدَّمْعَةُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُطْفِئُ بـِالْيـَسِيرِ مِنْهَا الْبِحَارَ مِنَ النَّارِ فَلَوْ أَنَّ عَبْداً بَكَى فِي أُمَّةٍ لَرَحِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تِلْكَ الْأُمَّةَ بِبُكَاءِ ذَلِكَ الْعَبْدِ 

و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: هيچ چشمى نيست جز اينكه روز قيامت گريان است مـگـر چـشـمـيـكـه از تـرس خـدا گـريـسـتـه بـاشـد، و هـيـچ چشمى نيست كه از ترس خداى عـزوجـل بـاشـك خـود پـر شـود جـز ايـنـكـه خداى عزوجل همه آن بدن را با آتش دوزخ حرام گـردانـد، و آن اشك بر گونه اى روان نگردد كه گرد پريشانى و خوارى ببيند، و هيچ چـيـزى نـيـسـت جـز ايـنـكـه پـيـمـانـه و وزنـى دارد مـگـر اشـك كـه هـمـانـا خـداى عزوجل به اندكى از آن درياهائى از آتش را خاموش كند، پس اگر بنده اى در ميان يك امتى بگريد خداى عزوجل بخاطر گريه آن بنده بهمه آن امت رحم كند.

اصول کافي، ج6، ص:54، ح2

3-عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ مُثَنًّى الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ قَطْرَةِ دُمُوعٍ فِي سَوَادِ اللَّيْلِ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ لَا يُرَادُ بِهَا غَيْرُهُ

حـضـرت بـاقـر (ع) فـرمـود: هـيـچ قطره اى نزد خدا محبوبتر نيست از آن اشكى كه در تاريكى شب از ترس خدا بريزد و جز خدا چيز ديگرى بآن
منظور نباشد.

اصول کافي، ج6، ص:56، ح3

4– عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ أَبِيه
ِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْ صَالِحِ بـْنِ رَزِيـنٍ وَ مـُحـَمَّدِ بـْنِ مـَرْوَانَ وَ غـَيـْرِهـِمـَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كُلُّ عَيْنٍ بَاكِيَةٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَةً عَيْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَيْنٌ سَهِرَتْ فِي طَاعَةِ اللَّهِ وَ عَيْنٌ بَكَتْ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ

حضرت صادق (ع) فرمود: هر چشمى در روز قيامت گريان است جز سه چشم چشمى كه از (ديـدن و نـظـريـه) آنچه خداوند حرام كرده بر هم نهاده شده، و چشمى كه در راه اطاعت خداوند بيدارى كشيده، و چشمى كه در دل شب از ترس خدا گريسته است.

اصول کافي، ج6، ص:56، ح4

شــرح:
مـجـلسـى (ره) گويد: [عين سهرت ] يعنى بيش از مقدار متعارف و عادت بيدار بوده، و طـاعـت خـدا چـون نـمـاز و تـلاوت قـرآن و دعـا و مـطـالعـه عـلوم ديـنيه و در راه جهاد و حج و زيـارتـهـاى ديـگـر و هـر چـه بـراى خـداى سـبـحـان اطـاعـت بـاشـد شامل شود.

5– ابـْنُ أَبـِي عـُمـَيـْرٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مُوسَى ع أَنَّ عِبَادِي لَمْ يَتَقَرَّبُوا إِلَيَّ بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ قَالَ مُوسَى يـَا رَبِّ وَ مـَا هـُنَّ قـَالَ يـَا مـُوسـَى الزُّهـْدُ فـِي الدُّنـْيَا وَ الْوَرَعُ عَنِ الْمَعَاصِي وَ الْبُكَاءُ مِنْ خـَشـْيـَتـِي قَالَ مُوسَى يَا رَبِّ فَمَا لِمَنْ صَنَعَ ذَا فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ يَا مُوسَى أَمَّا الزَّاهـِدُونَ فـِي الدُّنْيَا فَفِي الْجَنَّةِ وَ أَمَّا الْبَكَّاءُونَ مِنْ خَشْيَتِي فَفِي الرَّفِيعِ الْأَعْلَى لَا يُشَارِكُهُمْ أَحَدٌ وَ أَمَّا الْوَرِعُونَ عَنْ مَعَاصِيَّ فَإِنِّي أُفَتِّشُ النَّاسَ وَ لَا أُفَتِّشُهُمْ

حضرت صادق علیه السلام فرمود: خداى عزوجل به موسى عليه السلام وحى فرمود: كه همانا
بـنـدگـان مـن بـه مـن تـقرب نجستند به چيزى كه محبوبتر باشد نزد من از سه خصلت، مـوسـى عـرض كـرد: پـروردگارا آنها كدام است؟ فرمود: زهد درباره دنيا (و بى اعتنائى بـدان و ورع (و پـارسـائى) از نـافـرمـانـيها و معاصى، و گريه از ترس من، موسى عـرض كـرد: پـروردگـارا هـر كـه ايـنـهـا را بـه جـا آورد چـه پـاداشـى دارد؟ خـداى عـزوجـل بـه مـوسـى وحـى كـرد: اى مـوسـى امـا
آنـانكه درباره دنيا زهد ورزيدند در بهشت بـاشـنـد، و امـا آنـانـكـه از تـرس مـن گـريـه كـنـنـد در بـلندترين منازلند، واحدى در آن منازل با آنها شريك نباشد، و اما آنها كه از نافرمانيهاى من بپرهيزند پس من كه همه مردم را (در روز قيامت) بازرسى و تفتيش كنم آنها را بازرسى و تفتيش نكنم.

اصول کافي، ج6، ص:58، ح6</SPAN&gt ;

شــرح:

مجلسى (ره) گويد: رفيع اعلى آن مكان بلندى است كه در بهشت بلندترين منزلها است، و آن مـسـكـن انـبـيـاء و اوليـاء اسـت، و مـقـصـود از ايـنـكـه (در دسـته سوم) فرمود: آنها را بازرسى و تفتيش نكنم يعنى آنها بى حساب به بهشت روند.

6– مـُحـَمَّدُ بـْنُ يـَحـْيـَى عـَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنْ لَمْ تَكُنْ بِكَ بُكَاءٌ فَتَبَاكَ

حـضـرت صـادق علیه السلام فـرمود: اگر گريه ندارى خود را به& lt;/SPAN> گريه وادار كن (يا مانند گريه كن بنما).

اصول کافي، ج6، ص:58، ح8

7
-عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ الْبَجَلِيِّ عَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قـَالَ إِنْ لَمْ يـَجِئْكَ الْبُكَاءُ فَتَبَاكَ فَإِنْ خَرَجَ مِنْكَ مِثْلُ رَأْسِ الذُّبَابِ فَبَخْ بَخْ

و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: اگر گريه ات نيايد خود را به گريه وادار كـن، پـس اگـر از ديـده ات بـه انـدازه سـرمگسى اشك بيرون آمد پس به به (خوشا بر احوالت).

اصول کافي، ج6، ص:60، ح11

حالت بکاء جهت دعا نمودن:

1– عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَحـْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قُ
لْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَكُونُ أَدْعُو فَأَشْتَهِي الْبُكَاءَ وَ لَا يَجِيئُنِي وَ رُبَّمَا ذَكَرْتُ بَعْضَ مَنْ مَاتَ مِنْ أَهْلِي فَأَرِقُّ وَ أَبْكِي فَهَلْ يَجُوزُ ذَلِكَ فَقَالَ نَعَمْ فَتَذَكَّرْهُمْ فَإِذَا رَقَقْتَ فَابْكِ وَ ادْعُ رَبَّكَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى

اسـحـاق بـن عـمـار گـويـد: بـه حـضـرت صـادق (ع) عـرض كـردم: مـن دعـا مـى كنم و ميل دارم گريه (نيز) بكنم ولى گريه ام نمى آيد، و بسا بياد برخى از مردگان خانواده خـودم مـيـافـتـم پـس رقت مى كنم و گريه كنم آيا اين كار درست است؟ فرمود: آرى آنها را بـيـاد آور و چـون رقـت كـردى گـريـه كـن و پـروردگـار تـبـارك و تـعـالى را بخوان (و بدرگاهش دعا كن).

اصول کافي، ج6، ص:58، ح7

2-عـَنـْهُ عـَنِ ابـْنِ فَضَّالٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ يَسَارٍ بَيَّاعِ السَّابِرِيِّ قـَالَ قـُلْتُ لِأَبـِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّي أَتَبَاكَى فِي الدُّعَاءِ وَ لَيْسَ لِي بُكَاءٌ قَالَ نَعَمْ وَ لَوْ مِثْلَ رَأْسِ الذُّبَابِ

سـعـيـديـن يـسـار گـويـد: ب
ـه حـضـرت صـادق عـرض كـردم: مـن در حـال دعـا خـود را بـه گـريـه وادار كـنم اگر چه گريه ندارم؟ فرمود: آرى گر چه به اندازه سرمگسى باشد.

اصول کافي، ج6، ص:58، ح9

3-عـَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَبـِي بـَصـِيـرٍ إِنْ خِفْتَ أَمْراً يَكُونُ أَوْ حَاجَةً تُرِيدُهَا فَابْدَأْ بِاللَّهِ وَ مَجِّدْهُ وَ أَثْنِ عَلَيْهِ كَمَا هُوَ أَهْلُهُ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ ص وَ سَلْ حَاجَتَكَ وَ تَبَاكَ وَ لَوْ مِثْلَ رَأْسِ الذُّبَابِ إِنَّ أَبِي ع كَانَ يَقُولُ إِنَّ أَقْرَبَ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ مِنَ الرَّبِّ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ سَاجِدٌ بَاكٍ

على بن اءبى حمزه گويد: حضرت صادق علیه السلام باءبى بصير فرمود: اگر از وقوع چـيـزى تـرس داشـتـى يـا حـاجـتـى خـواستى بنام خدا (دعا را) آغاز كن، و او را تمجيد كن و ستايشش كن چنانچه شايسته آن است، و بر پيغمبر صلى اللّه عليه و آله صلوات بفرست و حـاجـت خـود را بـخواه و خود را به گريه وادار كن اگر چه
به اندازه سرمگسى باشد، هـمـانـا پـدرم هـمـيـشـه مـى فـرمـود: نـزديـكـتـريـن حـالى كـه بـنـده بـه پـروردگـار عزوجل دارد آنزمانى است كه در سجده باشد و گريان.

اصول کافي، ج6، ص:60، ح10

4-عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عـَمـِيـرَةَ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الرَّغْبَةُ أَنْ تَسْتَقْبِلَ بِبَطْنِ كَفَّيْكَ إِلَى السَّمـَاءِ وَ الرَّهـْبـَةُ أَنْ تـَجـْعـَلَ ظـَهـْرَ كـَفَّيـْكَ إِلَى السَّمـَاءِ وَ قـَوْلُهُ وَ تـَبـَتَّلْ إِلَيـْهِ تـَبـْتـِيـلًا قـَالَ الدُّعـَاءُ بـِإِصْبَعٍ وَاحِدَةٍ تُشِيرُ بِهَا وَ التَّضَرُّعُ تُشِيرُ بِإِصْبَعَيْكَ وَ تُحَرِّكُهُمَا وَ الِابْتِهَالُ رَفْعُ الْيَدَيْنِ وَ تَمُدُّهُمَا وَ ذَلِكَ عِنْدَ الدَّمْعَةِ ثُمَّ ادْعُ

ابـو اسـحـاق گـويـد: حـضـرت صـادق علیه السلام فـرمود: رغبت آن است كه كف دو دست خود را بـسـوى آسـمـان بـدارى، و رهـبـت آن اسـت كه پشت دستهايت را بسوى آسمان بدارى. و در گـفـتـار خـداى عـزوجـل: [و تـبـتـل اليـه تـبـتـيـلا] فـرمـود: تبتل: دعا كردن بيك انگشت اسست كه بدانم اشاره كنى، و تضر عليه السلام اين است كه بـا دو. انـگـشـت اشـاره كـنـى و آنـدو را حـركـت دهـى، و ابتهال: بالا بردن هر دو دست است و اينكه آنها را بكشى، و اين موقع اشك ريختن است، و
سپس دعا كن.

اصول کافي، ج6، ص:48، ح1

شــرح:
مـجـلسـى (ره) گـويـد: در ايـن خـبـر و نـظـائر آن در مـعـنـاى رغـبـت دو احتمال است:
اول: ايـنـكه معنى اين باشد كه اگر در حال دعا شوق و اميد بر او غالب شد سزاوار است كه دو كف دستهاى خود را به آسمان باز دارد كه گويا مى خواهد رحمت خدا را دريافت كند، و اگـر تـرس و بـيـم بر او غالب آمد از اينكه دعايش به اجابت رسد پشت دو دست را به آسـمـان كـنـد كـنايه از اينكه به خاطر بسيارى گناه سزاوار حرمان است اگر چه مقتضاى كرم وجود خداوند فضل و احسان به اوست.
دوم: مـعـنـى ايـن بـاشـد كـه اگر براى سودى دعا مى كند سزاوار است دو كف را به طرف آسـمـان بردارد، و اگر دعا براى دفع زيانى است كه از آمدن آن ترسان است پشت دستها را بـه آسـمـان كند كه گويا آن را دفع مى كند.. تا اينكه گويد: و طبرس
ى گفته است: تـبـتـل بـه مـعـنـى انـقـطـال بـه درگـاه خـدا اسـت بـراى عـبـادت، و اخـلاص عمل براى او واصل آن از [بتل الشى ء] به معنى بريدن و قطع كردن آن است و از اين رو فـاطـمـه (عـليـه السـلام) را بـتول گفتند: چون با عبادت خدا از ديگران بريده بود، سـپـس مـجـلسـى (ره) گـويـد: مـحـتنل است معناى حديث اين باشد كه اين قسم بهترين اقسام تـبـتـلى اسـت كـه خـداوند فرموده، و اشاره با انگشت ممكن است اشاره به بلندى و پستى بـاشـد، و حركت دادن انگشتان اشاره به چپ و راست باشد، و گفته شده: بلندى و پستى اشاره به اينست كه پروردگارا نميدانم آيا مرا بلند گردانيده يا پست كرده اى، و حركت دادن بـه چـپ و راست اشاره بدان است كه نمى دانم آيا از اصحاب يمين هستم يا از اصحاب شمال.

5-مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ جـ
َمـِيعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي خَالِدٍ عَنْ مَرْوَكٍ بَيَّاعِ اللُّؤْلُؤِ عـَمَّنْ ذَكـَرَهُ عـَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قَالَ ذَكَرَ الرَّغْبَةَ وَ أَبْرَزَ بَاطِنَ رَاحَتَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ هـَكـَذَا الرَّهـْبـَةُ وَ جـَعَلَ ظَهْرَ كَفَّيْهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ هَكَذَا التَّضَرُّعُ وَ حَرَّكَ أَصَابِعَهُ يَمِيناً وَ شـِمـَالًا وَ هـَكـَذَا التَّبـَتُّلُ وَ يَرْفَعُ أَصَابِعَهُ مَرَّةً وَ يَضَعُهَا مَرَّةً وَ هَكَذَا الِابْتِهَالُ وَ مَدَّ يَدَهُ تِلْقَاءَ وَجْهِهِ إِلَى الْقِبْلَةِ وَ لَا يَبْتَهِلُ حَتَّى تَجْرِيَ الدَّمْعَةُ

حـضـرت صـادق (ع) رغـبـت را ذكـر كرد و درون دو كف خود را به طرف آسمان باز كرد (يـعـنـى رغـبـت چنين است) و اما رهبت چنين است: و پشت دو دست را به طرف آسمان كرد، و اما تـضـرع چـنـيـن اسـت: و انـگـشـتـانـش را بـر اسـت و چـپ گـردانـيـد، و تـبـتـل چـنـيـن اسـت: و انـگـشـتـانـش را بـالا مـى بـرد و پـائيـن مـى آورد، و ابـتـهـال چـنـيـن اسـت: و دسـت خـود را تـا بـرابـر رويـش بـه جـانـب قـبله كشيد (فرمود) و ابتهال نباشد تا اشك روان شود.

اصول کافي، ج6، ص:50، ح3

http://emamemobin.com