اجرای طرح‌هایی همچون طرح ارتقای آموزش قرآن تا حدودی توانست خلأهای موجود در آموزش‌های قرآن مدارس را برطرف سازد اما برای رسیدن به قله‌های پیشرفت در این عرصه باید راه‌های پر پیچ و خم بسیاری را طی کنیم.
به گفته حسن فلاح کارشناس و مسئول برنامه‌ریزی و توسعه آموزش‌های قرآنی در معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش و مؤلف کتاب‌های قرآن درسی ابتدایی، برای آموزش قرآن دانش‌آموزان باید به این نکته توجه داشت که هدف اصلی وزارت آموزش و پرورش کسب حداقل‌های دانش قرآنی در بین دانش‌آموزان و همچنین تحقق اهداف عمومی قرآن است.
فلاح معتقد است، با پیشروی بر اساس اسناد و اهداف آموزش عمومی قرآن می‌توان به داشتن دانش‌آموزانی توانا در خواندن، تدبر و درک عمیق در آیات قرآن امیدوار بود. بنابراین، باید همگام با اهداف بالادستی پیش برویم تا بتوانیم یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری در رابطه با مهجوریت قرآن در آموزش و پرورش را برطرف سازیم.
در این راستا گفت‌وگویی داشتیم با حسن فلاح کارشناس و مسئول برنامه‌ریزی و توسعه آموزش‌های قرآنی در معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش تا فعالیت‌های قرآنی وزارت آموزش و پرورش و دلایل ضعف‌های موجود در این عرصه را جویا شویم. شرح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
استانداردهای آموزش قرآن در مدارس ممکن است با انتظارات نخبگان قرآنی متفاوت باشد
چرا با وجود گسترش فعالیت‌های قرآنی و نگرانی‌های مقام معظم رهبری از مهجوریت قرآن در آموزش و پرورش، هنوز به نقطه مطلوبی در آموزش‌های قرآن در مدارس نرسیده‌ایم؟
چندی پس از فرمایشات مقام معظم رهبری درباره آموزش قرآن در مدارس، در راستای لبیک‌گویی به مطالبات ایشان برنامه «ارتقای آموزش قرآن» برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی ایجاد شد که از جمله اهداف این طرح انس با قرآن و همچنین کسب مهارت روخوانی قرآن مطابق با اهداف بالادستی است. مثل راهکار 3-1 سند تحول بنیادین که در حال انجام است. این برنامه هم اکنون در همه پایه‌های تحصیلی دوره ابتدایی در حال اجراست و تاکنون به نتایج خوبی رسیده است. علاوه بر این، برنامه «در محضر قرآن» نیز ویژه توانمندسازی معلمان در مهارت روخوانی قرآن در سه سال اخیر اجرایی و پشتیبان ارتقای آموزش قرآن در مدارس شده است. البته باید توجه داشت که روخوانی قرآنی که استاندارد آموزش و پرورش است شاید با آنچه که از نظر یک قاری یا حافظ ممتاز بین‌المللی باید مورد توجه قرار گیرد، متفاوت باشد. آموزش و پرورش متناسب با اهداف تعریف شده و سند تحول بنیادین، تقویت مهارت روخوانی و روان‌خوانی در دوره ابتدایی، آشنایی با مفاهیم کلیدی قرآن در دوره متوسطه اول و آموزش معارف قرآنی در متوسطه دوم بر اساس منشور توسعه فرهنگ قرآنی را دنبال می‌کند.
کسب مهارت روخوانی قرآن مقدمه ورود به حوزه‌های مختلف قرآنی است
به نظر شما تنها باید بحث روخوانی قرآن در مدارس مورد توجه قرار گیرد؟ بهتر نیست راهکاری در آموزش و پرورش ارائه شود که از همان دوران تحصیل در مقطع ابتدایی بتوانیم افراد را آماده پاسخگویی به شبهات و تهاجمات فرهنگی نیز کنیم؟
ملاک عمل ما و آنچه بر اساس نظر کارشناسی نتایج مطلوبی به دنبال داشته و متناسب با رشد شناختی دانش‌آموزان است، در اسناد بالادستی مانند، سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور (ابلاغیه مقام معظم رهبری)، قانون برنامه پنجم توسعه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سند برنامه درسی ملی، فرمایشات مقام عالی وزارت آموزش و پرورش در راستای کیفیت‌بخشی و سند برنامه راهبردی معاونت آموزش ابتدایی به خوبی به آن موارد اشاره شده است.
علاوه بر این، ما در آموزش و پرورش با آموزش عمومی قرآن روبه‌رو هستیم و کتاب‌ها نیز منطبق با نظام درسی و اهداف بالادستی تدریس می‌شوند؛ یعنی کتاب درسی برای تمامی دانش‌آموزان کشور با یک نگاه آموزش عمومی تألیف می‌شود به طوری که کتابی در منطقه‌ای از تهران آموزش داده می‌شود، همان کتاب در دورترین مناطق کشور نیز تدریس می‌شود؛ بر همین اساس نباید در این کتاب‌ها به بحث آموزش تخصصی قرآن پرداخته شود. آموزش‌های بیشتر برای افراد مستعد و پرداختن به مباحث گستره‌تر برای دانش آموزان علاقه‌مند در فعالیت‌های فوق برنامه در کتاب‌های قرآن مدارس در نظر گرفته نشده است چرا که آموزش و پرورش مسئول آموزش عمومی قرآن است بنابراین دانش‌آموزان علاقه‌مند به فعالیت‌های قرآنی می‌توانند با شرکت در کلاسهای فوق‌برنامه یا جلساتی خارج از فضای مدرسه از آموزش‌های تخصصی قرآن بهره‌مند شوند.
با توجه به جایگاه معلمان در علاقه‌مندی دانش‌آموزان به مبانی قرآن، برای توانمندسازی معلمان قرآن در وزارت آموزش و پرورش چه فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟
معلمان دوره ابتدایی چندین سال است که آموزش‌های لازم برای تدریس قرآن را متناسب با تغییر کتاب‌های درسی قرآن فرا گرفته‌اند. همچنین هم‌اکنون آموزش نیروی انسانی با همکاری شبکه رادیویی قرآن در برنامه خانه قرآن که ویژه نحوه آموزش کتاب قرآن برای معلمان است، اجرایی شده است؛ این برنامه از مهر ماه آغاز شده و تا پایان سال تحصیلی ادامه دارد و هر روز از این شبکه رادیویی پخش می‌شود. البته در کنار این آموزش‌ها برگزاری کارگاه‌های آموزشی توسط گروه‌های آموزشی نیز کمک شایانی به آموزش قرآن در مدارس کرده است.
توزیع بسته‌های آموزشی کتاب درسی قرآن در سراسر کشور
شما گفتید که هدف از تدریس قرآن در دوره ابتدایی کسب مهارت خواندن قرآن است، این هدف با چه شیوه‌هایی پیگیری شده و تحقق می‌یابد؟
برنامه ارتقای آموزش قرآن، همان شیوه‌های نوین آموزش قرآن در دوره ابتدایی است. این برنامه از پایه سوم ابتدایی کلید خورد و در دیگر پایه‌های آموزشی تسری یافت و هم‌اکنون نیز در حال پیگیری و انجام شدن است. همچنین برای سهولت در آموزش و یادگیری قرآن شیوه‌های مختلفی را در آموزش و پرورش پیاده کردیم، به طوری که هم‌اکنون در کنار کتاب‌های قرآن بسته آموزشی تهیه شده که در آن نرم‌افزار آموزشی و مصحف شریف متناسب با رسم‌الخط کتاب درسی قرار داده شده است. این بسته متناسب با هر دوره تحصیلی در اختیار مدارس قرار گرفته تا با این ابزار، آموزش قرآن هدفنمندتر از گذشته پیگیری شود. البته امکان دارد که این ابزارها در برخی از استان‌ها و مدارس به اندازه کافی و در مقابل در بعضی از استان‌ها کمتر توزیع شده باشد که این مشکل می‌بایست توسط مسئولان مربوطه بررسی و اصلاح شود.
قرآنی با رسم الخط آموزشی ویژه دانش‌آموزان تهیه شده است
برخی از قرآن‌های توزیع شده در مدارس به خط عثمان‌طه و برخی دیگر قرآن‌های کم‌علامت هستند، به نظر شما این چندگانگی ضربه‌ای به نظام آموزشی وارد نمی‌کند؟
خیر آسیبی نمی‌رساند ولی در عین حال سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با همکاری مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، قرآنی با رسم‌الخط آموزشی ویژه دانش‌آموزان که منطبق با رسم‌الخط کتاب درسی قرآن است در سراسر کشور توزیع کرده است. در شبه قاره هند تنها قرآن با رسم‌الخط هندی وجود دارد، اما در کشور ما انواع رسم‌الخط‌های قرآن موجود است که این امر محاسن و معایبی نیز دارد.
تمامی فعالیت‌ها مطابق با برنامه درسی باشد/برنامه‌های اصلی را فدای برنامه‌های فوق برنامه نکنیم
به نظر شما مهم‌ترین مشکل آموزش قرآن در مدارس ابتدایی چیست و چه راهکارهایی برای رفع آنها پیشنهاد می‌دهید؟
به نظر من مهم‌ترین مشکل در آموزش قرآن توجه نکردن به اهداف آموزش قرآن در آموزش و پرورش است. اگر بخواهیم در آموزش قرآن به نتایج خوبی دست یابیم باید تمامی فعالیت‌ها را منطبق با برنامه‌های رسمی آموزش قرآن عملیاتی کنیم؛ یعنی انرژی، منابع مالی و سایر فعالیت‌ها با برنامه درسی آموزش قرآن هماهنگ باشد و اگر قرار است فعالیت‌های فوق برنامه را نیز پوشش دهیم، باید این برنامه‌ها در قالب رسیدن به اهداف اصلی صورت گیرد، به طوری که از طریق این برنامه‌ها دانش‌آموزان به کسب مهارت‌های قرآنی نائل آیند. اما متأسفانه گاهی شاهد هستیم که به جای پرداختن به اهداف اصلی به امور فوق برنامه توجه بیشتری می‌شود و از مسیر اصلی خارج می‌شویم؛ در صورتی که باید متذکر شد که برنامه‌های فوق برنامه جهت استعدادیابی دانش‌آموزان علاقه‌مند در این حوزه و معرفی آنها به مؤسسات قرآنی است و برای پیشرفت در این حوزه نباید از هدف اصلی برنامه‌ها و از برنامه درسی رسمی غافل شد. بنابراین، اگر ما انرژی و منابع را در برنامه اصلی و رسمی که همان آموزش معلم پایه، پرداختن به کتاب درسی رسمی قرآن در مدارس، تکمیل و ارسال به موقع بسته آموزشی و همچنین نظارت و راهنمایی بیشتر صرف کنیم، به طور حتم به نتایج بهتری نسبت به آنچه در حال حاضر وجود دارد، دست خواهیم یافت.
در انتها اگر پیشنهاد یا صحبتی دارید، بفرمایید.
امیدوارم اولویت‌بندی و اختصاص منابع مالی و آنچه در کمیسیون آموزش عمومی قرآن کشور مصوب می‌شود، ما را در تحقق اهداف بالادستی و آموزش رسمی قرآن در مدارس یاری دهد تا از این طریق با پیگیری مسئولان در رسیدن به این اهداف بتوانیم بهتر از گذشته در راستای تحقق اهداف گام برداریم.
: farsnews
