ورود

ثبت نام

موسسه قرآن و نهج البلاغه
home-icone
Institute of Quran & Nahjul Balaghah

پدرمان آدم علیه السلام از گناهان پاک بود

فهرست مطالب

یکی از سوالاتی که درباره پیامبران در ذهن پیدا می شود آن است که آیا آنان کاملا معصوم بوده اند یا خیر؟ آیا احتمال دارد که گناه کبیره ای و یا صغیره ای از آنها سر زده باشد؟ مثلا مسیحیان اعتقاد دارند که آدم علیه السلام از درخت ممنوعه خورد و این گناهی بزرگ بود که دامن تمام انسانها را گرفت. آیا آیات قرآنی که درباره خوردن آدم علیه السلام از درخت بهشتی است و اخراج شدن او از بهشت نشانه ای بر گناهکار بودن او نیست؟


در حقیقت آیات قرآنی فراوانی وجود دارد که باعث می شود در ابتدای امر خیال کنیم نشانه آن است که انبیاء گاه دچار گناه های بزرگ یا کوچکی می شده اند،  مثل همان آیاتی که به خوردن حضرت آدم علیه السلام از درخت ممنوعه می پردازد وَ عَصى‏ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى‏ (طه، 121) درباره انبیای دیگر مانند ابراهیم و حتی خاتم النبیین محمد- صلوات خدا بر همه آنان باد – هم آیاتی وجود دارد که ممکن است باعث به وجود آمدن این تفکر در ما شود. مثل آیه لِیَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تاخَّر(فتح، 2)


نکته بسیار مهم اینجاست که اگر کسی همیشه به ظاهر آیات قرآن توجه و نگاه خود را عمیق تر ننماید، در فهم قرآن دچار اشتباه می شود. مثلا اگر کسی فقط به ترجمه ظاهری آیه وَ مَنْ كانَ فی‏ هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمى‏ وَ أَضَلُّ سَبیلاً (اسراء، 72) توجه کند، مجبور می شود که بگوید که هر کس در این دنیا کور است – هر قدر هم که پرهیزگار و درستکار باشد – در آخرت هم کور است؛ در حالی که واضح است که منظور قرآن، کوری چشم نیست بلکه کوردلی است و هر کس در دنیا کوردل باشد در آخرت هم کوردل است.


بنابراین در فهم آیه های قرآن باید ظاهربینی افراطی را کنار بگذاریم و قبل از آنکه بخواهیم نظری بدهیم، نهایت تلاش خود را در فهم آیات محکم و متشابه و ظاهر و باطن قرآن کرده باشیم. آیاتی که ظاهرشان نشانه گناهکار بودن انبیاء علیهم السلام است نیز از این دسته اند.


در واقع، شیعیان بر عصمت همه انبیاء الهی تأکید می کنند و اگر هم ظاهر بعضی از آیات نشانه ای از گناه کار بودن انبیاء داشته باشد، با دقت در آیه می کوشند که حقیقت معنای آن را دریابند


عالم گرانقدر، سید مرتضی (علم الهدی) – شاگرد شیخ مفید و برادر سید رضی – کتاب مخصوصی در این باره نوشته است که تنزیه الانبیاء نام دارد(1). ایشان در این مقدمه کتاب خود اینگونه دلیل می آورد که انبیاء از انجام هر کاری که باعث شود مردم از آنها منزجر شوند معصوم هستند، بنابراین وقتی آنان مردم را به خدا می خوانند، انجام گناهان کبیره و حتی صغیره هم توسط آنان باعث انزجار مردم می شود و ممکن نیست خدا دستور به اطاعت کسانی داده باشد که خودشان مثل بقیه مردم اهل گناهان کبیره یا صغیره می شوند.


اگر کسی همیشه به ظاهر آیات قرآن توجه و نگاه خود را عمیق تر ننماید، در فهم قرآن دچار اشتباه می شود. مثلا اگر کسی فقط به ترجمه ظاهری آیه «وَ مَنْ كانَ فی‏ هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمى‏ وَ أَضَلُّ سَبیلاً» توجه کند، مجبور می شود که بگوید که هر کس در این دنیا کور است – هر قدر هم که پرهیزگار و درستکار باشد – در آخرت هم کور است؛ در حالی که واضح است که منظور قرآن، کوری چشم نیست بلکه کوردلی است و هر کس در دنیا کوردل باشد در آخرت هم کوردل است


او درباره انبیاء الهی آدم، نوح، ابراهیم، یعقوب، یوسف، ایوب، شعیب، موسی، داوود، سلیمان، یونس، عیسی و حضرت محمد خاتم الانبیاء – صلوات خدا بر همه آنان – و سپس درباره امیرالمومنین، امام مجتبی، سیدالشهداء، امام رضا و امام عصر علیهم السلام بحث می نماید و به اشکالات و سوالاتی که درباره عصمت هر یک از آنها وجود دارد، پاسخ می دهد. ایشان در کتاب خود می کوشد که از خود آیات قرآن جهت این منظور استفاده کند. کتاب ایشان خواندنی است و مطالعه آن توصیه می شود، اما در اینجا مناسب می دانیم سخن را کوتاه کنیم
و به پاسخهای امام رضا علیه السلام به این گونه سوالات در یک مجلس علمی توجه کنیم:


علىّ بن محمّد بن جهم گوید: به مجلس مأمون وارد شدم، حضرت رضا علیه السّلام نیز آنجا بودند، مأمون از حضرت سۆال کرد، یا ابن رسول اللَّه! آیا شما نمى‏گوئید که انبیاء معصوم هستند؟


حضرت فرمودند: چرا.


مأمون گفت: پس معنى این آیه چیست: «وَ عَصى‏ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى‏»


حضرت فرمودند: خداوند تبارک وتعالى به آدم فرمود: «اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَ کُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ» و به درخت گندم  اشاره فرمود، «فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمین»(بقره: 35) و خداوند به آنان نفرموده بود که از آن درخت نخورند. آن دو نیز به آن درخت نزدیک نشدند و از آن نخوردند، بلکه بعد از وسوسه شیطان از درخت دیگرى خوردند و شیطان به آنان چنین گفت: «ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ» (پروردگار شما، شما را از این درخت نهى نکرده است – اعراف: 20) و فقطّ شما را از نزدیک شدن به غیر آن نهى کرده، و شما را از خوردن آن نهى نکرده است مگر به این خاطر که فرشته نشوید یا جاودانه و همیشگى نگردید و براى آنان قسم خورد که من خیر خواه شما هستم، و آدم و حوّاء تا قبل از آن کسى را ندیده بودند که به دروغ به خدا قسم یاد کند. «فَدَلاَّهُما بِغُرُور» (آنها را فریب داد– اعراف: 22)


آنها نیزبا اطمینان به قسم او از درخت خوردند،  و این قضیّه، قبل از نبوّت آدم اتّفاق افتاد، و این گناه هم گناه کبیره نبود که آدم مستحقّ عذاب جهنّم شود، بلکه از جمله گناهان صغیره‏اى بود که خدا آنها را مى‏بخشد و این قبیل گناهان، بر انبیاء نیز- قبل از زمان نبوّتشان- جائز است، ولى وقتى خداوند او را برگزید و پیغمبر نمود، معصوم شد و هیچ گناهى، چه صغیره، و چه کبیره، مرتکب نشد، خداوند مى‏فرماید: «وَ عَصى‏ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى‏  ثُمَّ اجْتَباهُ رَبُّهُ فَتابَ عَلَیْهِ وَ هَدى‏» (آدم پروردگارش را نافرمانى کرد و به بیراهه رفت سپس خداوند او را برگزید و توبه‏اش را پذیرفت و او را هدایت نمود– طه: 122/ 12
1) و نیز مى‏فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِینَ»(خدا آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر عالمیان برگزید– آل عمران: 33)


در ادامه، مأمون اشکال دیگری درباره معصوم نبودن آدم علیه السلام مطرح می کند و امام رضا علیه السلام جواب او را می دهند. این سوال و جواب طولانی می شود و به ابراهیم و موسی و حضرت محمد – صلوات الله علیهم اجمعین- کشیده می شود که علاقمندان می توانند آن را در جلد اول “عیون اخبار الرضا علیه السلام”  تألیف شیخ صدوق مشاهده کنند.


پی نوشت:


1.  ترجمه این کتاب به قلم امیر سلمانی رحیمی توسط انتشارات آستان قدس رضوی چاپ شده است.


2.  ترجمه این کتاب به قلم حمیدرضا مستفید و علی اکبر غفاری توسط انتشارات صدوق چاپ شده است.


روح الله رستگارصفت


www.pker.blogfa.com

به این مطلب امتیاز دهید:
اشتراک گذاری در telegram
اشتراک گذاری در whatsapp
اشتراک گذاری در facebook
اشتراک گذاری در email

فرصت ویژه برای علاقه مندان به نویسندگی

شما می توانید مقالات خود را با نام خود در وب سایت موسسه منتشر نمائید. برای شروع کلیک نمائید.

نویسنده مقاله باشید