۱- برای شناخت مبانی تربیتی حفظ و تحفیظ قرآن کریم ابتدا باید اهداف تربیتی قرآن را شناسایی کنیم.
به اهداف میانی متنوعی در قرآن اشاره شده است؛ می‌توان هدف نهایی را آموزش انسان و پرورش او در راه تکامل و تعالی روحی دانست. در این راستا توجه به صفاتی از قرآن که ناظر به جنبه‌های تربیتی است، راهگشا خواهد بود. صفاتی مثل: هدی، موعظه، شفا، بیان، ذکر، رحمت و … .
۲- برای نیل به این هدف، قرآن از شیوه‌های تربیتی گوناگونی استفاده کرده است:
انذار و تبشیر (تحریک منفعت‌طلبی و زیان‌گریزی)
ایجاد زمینه همذات‌پنداری (قصه‌گویی،شبیه‌سازی و تصویرسازی هنری)
اطمینان‌بخشی و اعتمادسازی (تأکید بر وحیانی بودن قرآن و توصیف آن به اوصافی مانند هدایت، شفا و …؛ به مبارزه‌طلبیدن منکران)
بیان رسا و کارآمد (بیان هنری، فشرده و در حد نیاز؛ توجه به نکات اصلی)
سؤال‌برانگیز و تفکر‌آفرین سخن گفتن (ترغیب به تفکر؛ایجاد ابهام در جای مناسب؛ استفهام‌های تقریری، انکاری و …)
ریشه‌یابی و مبناسازی (خدامحوری یا شهوت‌محوری سرچشمه فضایل و رذایل)
الگوسازی و عبرت‌آموزی (داستان‌های صالحان و فاسدان)
امیدبخشی و تحرک‌آفرینی (بشارت اخروی و دنیوی)
نگاه مصداقی و کاربردی (داستان‌ها؛ شأن نزول‌ها)
حق‌مداری [عادت‌ستیزی و تعلق‌گریزی] (تأکید بر حق و نفی سنّت‌ها یا عادت‌های نادرست)
تربیت چندروشی، ایجاد تعادل بین روش‌ها (روش‌های محبت، منفعت، تعقل، فطرت و …)
تأکید و تکرار (بیان‌های متفاوت، روش‌های متنوع)
تأکید بر مسؤلیت‌پذیری، ترویج خودآموزگاری (تأکید بر آزادی و حق انتخاب انسان؛ پرسش در آخرت؛ پرسش عقل و وجدان؛ تأکید بر محاسبه و تربیت نفس)
ماندگارسازی و غفلت‌زدایی (استفاده از بیان خاص و ماندگار؛ تأکید بر یاد خدا و تلاوت قرآن)
۳- این شیوه‌ها بر مبنای ویژگی‌های ذاتی انسان در کنار توجه به تفاوت‌های فردی افراد طراحی شده است:
برخی از ویژگی‌های ذاتی انسان عبارت‌اند از: منفعت‌گرایی، حقیقت‌جویی، راحت‌طلبی، کمال‌خواهی و برتری‌جویی.
انسان‌ها در عین برخورداری از ویژگی‌های مشترک، دارای تفاوت‌های فرهنگی هستند و از ویژگی‌های عاطفی یا عقلانی متفاوتی برخوردارند.
۴- در الگوی معیار تربیت قرآنی، مربی باید اهداف قرآن، شیوه‌های تربیتی آن و ویژگی‌های مخاطب را به خوبی بشناسد و از سوی دیگر احاطه علمی و عملی بر آموزه‌های تربیتی داشته باشد. [هم به خوبی معارف تربیتی را بفهمد و تبیین کند و هم در مقام عمل، آراسته به تربیت قرآنی باشد].
