وقتی یک فرد خواب راحت و کافی نداشته باشد (یعنی یا خوب نمیخوابد و یا اگر هم میخوابد، بعد از بیدار شدن احساس سرحالی نمی کند)، میگوییم که او مبتلا به اختلال خواب شده است.
اما چهطور میتوانید متوجه شوید که دچار اختلال خواب هستید یا خیر؟
شما باید علایم این بیماری را بشناسید
دسته اول علایمی هستند که حین خواب اتفاق میافتند و باعث بیداری شما میشوند
دسته دوم علایمی هستند که بعد از بیدار شدن از خواب، در طی روز بروز میکنند؛ مثل حس خستگی و کسالت، تحریکپذیری، خوابآلودگی و اختلال خلق
ممکن است به دلیل بیدار نشدن، اتفاقات بین خواب را متوجه نشوید، لذا مشکل را پیدا نکرده و دیر به فکر درمان خود میافتید و شاید پزشکان با دیدن علایم شما، به دنبال بیماریهای اعصاب و روان باشند، نه اختلالات خواب.
عوامل متعددی میتوانند به بروز اختلال خواب بیانجامند
بیماریهای تنفسی، مشکلات گوارشی، بیماریهای روماتیسمی مشکلات روحی مثل افسردگی و اضطراب از جمله این عوامل هستند. شاید حتی عوامل شغلی (به عنوان یکی از مهمترین عوامل) و فعالیت در شیفتهای کاری شبانهروزی و عدم پیشگیری از عوارض و مشکلات کار در شیفت شب، باعث شود هزاران مشکل جسمی به علاوه ی اختلال خواب و افت کیفیت خواب در فرد دیده شود.
لذا تشخیص به موقع افراد مبتلا یا مستعد اختلال خواب، بسیار مهم است. گاهی تنها با گرفتن یک شرح حال از همسر یا هم اتاقی فرد و
روشهای بالینی دیگر به تشخیص قطعی میرسیم. اگر با روش بالینی نتوانستیم، از روشهای تشخیصی پاراکلینیکی استفاده میکنیم.
بي خوابي اوليه
در اين اختلال، مشکل اصلي به خواب رفتن يا حفظ تداوم خواب است، يعني فرد خيلي سخت مي خوابد يا بعد از خواب رفتن، به طور مکرر در طي شب بيدار مي شود.
اگر کسي حداقل به مدت يک ماه اين وضعيت را داشته باشد، مي توان گفت که دچار اين اختلال شده است.
به طور کلي افرادي که از اين اختلال رنج مي برند، هيچ گونه مشکل جسمي يا روانپزشکي ندارند، اما در موارد آزاردهنده مي توان از دارو استفاده کرد.
اگر مبتلا به اين مشکل هستيد حتماً اين نکات را رعايت کنيد:
ü به اندازه اي بخوابيد که براي احساس هوشياري و سرحال بودن در طي روز لازم است و نه بيشتر از آن.
ü فقط موقع خواب در بستر باشيد. گذراندن زمان هاي طولاني در بستر، خواب را منقطع مي کند.
ü هر صبح در زمان مشخصي بيدار شويد و اين نظم را حتي در روزهاي تعطيل هم رعايت کنيد.
ü انجام فعاليت هاي منظم بدني، خواب را عميق مي کنند
ü سر و صداي زياد خواب را مختل مي کند. درجه حرارت اتاق خواب را نيز در حد مطلوب نگاه داريد
ü هميشه قبل از خواب يک شام سبک ميل کنيد، زيرا مصرف غذاي سنگين و مايعات زياد قبل از خواب، خواب را مختل مي کند
ü از مصرف کافئين (چاي، قهوه، شکلات و …)، الکل و سيگار خودداري کنيد
ü اگر نمي توانيد بخوابيد تلاش بيشتري نکنيد، بلکه اتاق را ترک کرده و به انجام کاري ديگر مشغول شويد
ü از خواب نيمروزي دوری کنید مگر اینکه باعث اصلاح خواب در شبانه شود.
پرخوابي
در اين اختلال فرد از خواب زياد يا خواب آلودگي در طي روز رنج مي برد. اگر فرد حداقل به مدت يک ماه اين حالت را داشته باشد و موجب ناراحتي واضح در او گردد و يا در عملکرد وي مشکل ايجاد کند، اين اختلال را دارد و يک سري محرک هاي سيستم عصبي را مي توان در اين افراد بکار برد.
خوابگردي
عبارتست از راه رفتن در خواب با چشمان باز که گاهي فرد کارهاي پيچيده تري مانند لباس پوشيدن و حتي رانندگي نيز انجام مي دهد. اين حالت معمولاً چند دقيقه طول مي کشد و ندرتاً تا يک ساعت نيز ادامه پيدا مي کند. چون اين اختلال در اوايل خواب رخ مي دهد، معمولاً فرد چيزي را به خاطر نمي آورد و بيدار کردن او در اين حالت کار بسيار دشواري است و عموماً در سنين 12- 5 سالگي رخ مي دهد.
يک سري داروها براي درمان اين افراد به کار مي رود که با مراجعه به پزشک تجويز مي شوند.
کابوس
در اين اختلال فرد ناگهان با رؤياي همراه با ترس شديد از خواب بيدار مي شود و محتواي ترسناک خواب را به ياد مي آورد و کاملاً هوشيار است.
کابوس معمولاً در نيمه انتهايي شب رخ مي دهد و در سنين 6- 5 سالگي شيوع زيادي دارد و اگر تکرار گردد مي تواند نشان دهنده اختلالات روانپزشکي باشد و بايد در جهت حذف محرک اضطراب آور در فرد اقدام کرد. البته با مراجعه به روانپزشک مي توان از داروهاي مختلف بهره برد.
اختلال وحشت شبانه
در اين اختلال فرد با فرياد شديد و ناگهاني از خواب بيدار مي شود و حدود 1 تا 3 ساعت پس از به خواب رفتن ديده مي شود و پس از بيدار شدن فرد حالت گيجي دارد و معمولاً چيزي را نيز به خاطر نمي آورد. اين اختلال در پسرها بيشتر ديده مي شود.
اختلالات برنامه خواب- بيداري
در اين اختلال هماهنگي بين ريتم خواب و بيداري طبيعي فرد و تغييرات محيطي دچار اختلال مي شود و فرد نمي تواند به طور مطلوب بخوابد و بيدار شود که اين حالت متأثر از تغييراتي مثل مسافرت هاي مکرر و طولاني به خصوص از غرب به شرق، تغيير شيفت کار و نوبت کار مي باشد و فرد در زمان هاي نامناسبي به خواب مي رود.
فلج خواب
فلج موقتي عضلات ارادي را فلج خواب مي گويند که معمولا مدت چند ثانيه طول کشيده و بسيار حالت ناخوشايندي مي باشد.
در اين حالت فرد بيدار و هوشيار است، ولي قادر به حرکت دادن عضلات خود نيست.
تأثیر نماز بر بهداشت خواب
مطالبی که در مورد فواید علمی نماز گفته می شود، همگی دربرگیرنده بعد كوچكی از ابعاد متعدد نماز است و پرداختن به فواید دنیوی و مزایای مادی نماز، هرگز نباید انسان را از توجه به دریاهای نور و معنویت همراه با نماز، غافل كند و بر این اساس باید مراقب بود كه توجه به مزایای پزشكی نماز و این قبیل مقولات، تنها به عنوان تأییدات علمی و دنیایی بر این عبودیت محض شود و خدای نكرده، حدود فواید و مزایای این فرضیه نورانی، در حد خاك و دنیا باقی نماند و حكایت آن گروه گمراه كه نماز را به یك نوع ورزش سوئیسی تشبیه كرده بودند و دل خوش داشتند كه فلسفه نماز را دریافته اند، نشود.
هر انسان طبیعی در حدود 3/1 عمر خود را در خواب به سر می برد و تأثیر خواب بر روان و جسم انسان از دانسته های مسلم علم پزشكی است. به طوری كه امروزه
تغییرات خواب انسان از پیش آگهی های مهم و قابل توجه در زمینه ابتلا به بیماری ها، به حساب می آید.
به عنوان مثال، در اشخاص مبتلا به افسردگی، میزان خواب به نحو چشمگیری افزایش و یا به ندرت كاهش پیدا می كند. تغییرات خواب انسان در بیماری های جسمی نیز بسیار چشمگیر است، به خصوص اگر تأثیر ناراحتی های روان انسان بر جسم او را در نظر داشته باشیم و به یاد آوریم كه بیش از 60 درصد مراجعه كنندگان به بیمارستان های عمومی، در واقع از یك مشكل روانی رنج می برند.
به این ترتیب ایجاد بهداشت خواب، در واقع یك ركن مهم بهداشت روانی و جسمی به حساب می آید و هر عاملی كه در تنظیم بهداشت خواب مؤثر باشد، پیشگیری كننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماری های جسمی و روانی است.
امروزه نخستین اصلی كه در ایجاد بهداشت خواب، توسط جدیدترین منابع علمی دنیا توصیه می شود “بیدار شدن هر صبح سر یك موقع مشخص از خواب است”.
یك نگاه كلی به جدول اوقات شرعی نشان می دهد، كه وقت نماز صبح، در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغییرات ناشی از حركات وضعی و انتقالی زمین، زمان ثابتی است و اقامه كننده نماز صبح، با برخاستن پس از اذان، در واقع اساسی ترین گام را در جهت رعایت بهداشت خواب و در نتیجه آن، سلامت بدنی و تعادل روانی برداشته است .
www.isaarmhc.ir