مهدی پورحسین
منبع: فصلنامه حکومت اسلامی،
ج. رسالت علما مسئولیت مردم
در طول زمان و به خاطر عوامل گوناگون در حادثه عاشورا، چه در ناحیه اهداف و انگیزه های آن و چه در بخش دستاوردها و حتی عزاداریها، تحریفاتی رخ داده است. طبعا باید با این تحریف ها مبارزه کرد و خرافات را از ساحت این قیام مقدس زدود و معلوم است در این امر هم خواص و علما مسئولند و هم توده مردم;
1. مسئولیت مردم
از دید شهید مطهری همه مردم در مقابل تحریفات عاشورا مسئولیت دارند برای اینکه «یک سلسله مسائل است که احتیاج به درس خواندن ندارد… منطق و فلسفه نمی خواهد، فطرت سلیم می خواهد و فطرت سلیم را هم همه دارند، فطرتشان درک می کند.»(36)
بنابراین مردم نباید خیال کنند که فقط گویندگان مسئول هستند و آنها هیچ مسئولیتی ندارند، همه مسئولند برای اینکه اولا «چیزی که گفتنش حرام است و عموما یا غالبا استماع و شنیدنش نیز حرام است، مثل غیبت، تهمت، سب و دشنام به مؤمن یا اولیاء حق، آواز خوانی به باطل و استهزاء پس اگر دروغ گفتن در روضه و ذکر مصیبت حرام است، شنیدن و استماع آن هم حرام است. ثانیا خداوند در قرآن می فرماید: واجتنبوا قول الزور (37)… به طور کلی عامه مصرف کننده این کالا هستند. اینها اگر این کالا را که غالبا خودشان می دانند کالای تقلبی است مصرف نکنند، عرضه کننده، آن را عرضه نمی کند. عیب قضیه این است که عامه حتی مشوق هم هستند.(38)»
از این رو این تحریفات منکراتی است که در بازگویی قیام امام حسین(ع) و عزاداریها رسوخ کرده و نهی از منکر واجب است و همه مردم وظیفه دارند با آن مبارزه کنند.
وظیفه دیگری که به عهده مردم است این که در انتظارات خود
از مجالس عزا تجدید نظر کنند;
«دیگر این تمایلی است که صاحب مجلس ها و مستمعین به گیراندن مجلس دارند، مجلس باید بگیرد و باید کربلا بشود. روضه خوان بیچاره می بیند که اگر بنا بشود هر چه می گوید از آن راستها باشد مجلسش نمی گیرد، بعد همین مردم هم دعوتش نمی کنند، ناچار یک چیزی هم اضافه می کند، این انتظار را مردم باید از سر خودشان بیرون کنند.»(39)
2. رسالت علما
به بیان استاد شهید مطهری در مجالس عزاداری دو نقطه ضعف وجود دارد; یکی این که مردم می خواهند جمعیت هر چه بیشتر باشد و اگر جمعیت ازدحام نکند راضی نیستند; دوم باید مجلس از جا کنده شده و شور و واویلا بشود. در این موقعیت علما بر سر دو راهی قرار می گیرند که با آن
مبارزه کنند یا نه؟
شهید مطهری با اشاره به دو نکته یاد شده، و در تاکید بر مسؤولیت عالمان دینی می گوید:
«حال، این نقطه ضعف مردم عوام است. با این نقطه ضعف چه باید کرد؟… بزرگترین رسالت و وظیفه علما مبارزه با نقاط ضعف اجتماع است. این است که پیغمبر اکرم فرمود: «اذا ظهرت البدع فی امتی فلیظهر العالم علمه و الا فعلیه لعنة الله ». (40) آنجاکه بدعتها و دروغها ظاهر می شود، آنجا که چیزهایی ظاهر می شود که در دین نیست، مسائلی پیدا می شود که من نگفته ام، بر عهده دانایان است که حقایق را بگویند و لو مردم خوششان نمی آید. آن کسی که کتمان می کند، لعنت خدا بر او باد… وظیفه علما در دوره ختم نبوت مبارزه با تحریف است و خوشبختانه ابزار این کار هم در دست است.»(41)
نکته حائز اهمیت در اینجا این است که فهم منطق حسینی دارای مراتب مختلف است. اولین مرتبه آن تعلق احساسی و عاطفی است که برای عامه مردم بسیار مفید است و باید هم در بین مردم وجود داشته باشد و اصل طراحی این مرحله در پاسداشت نهضت حسینی بسیار ماهرانه و از روی حکمت بوده است اما قطعا زمانی این عواطف و احساسات، مفید فائده خواهد بود که در طریق عقلانیت نهفته در نهضت عاشورا قرار گیرد و به پل ترقی برای دست یابی به فهم مراتب بالاتر این واقعه تبدیل شود و الا اگر در همین سطح باقی بماند مخرب خواهد بود. بر علما است که این معارف را از سطح عوامانه فراتر برده و با موانع احتمالی مبارزه کنند. عالمان برجسته ای نیز بوده اند که حقا در تحریف زدایی از ساحت عاشورا تلاش کرده اند. در دهه های اخیر مبارزه و مجاهده عملی حضرت امام خمینی مثال زدنی است. ایشان با تاسی از سرور و سالار کربلا عملا ثابت کرد که می توان در تمامی گستره تاریخ ندای «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» را بلند کرد و به رهبر آزادگان جهان اقتدا کرد. شهید بزرگوار مطهری نیز در مواجهه فکری با پدیده تحریف عالمانه و دلسوزانه به وظیفه خود عمل کرده است. حال وظیفه دیگر عالمان است که در مقابل بدعت ها قد علم کنند و با آن به قدر مقدور مبارزه نمایند اگر مردم و علما وظیفه فردی دارند که در این زمینه نهی از منکر کنند، مسئولیت نظام اسلامی به عنوان پاسدار ایمان و اعتقادات صحیح و دست آوردهای اسلام ناب محمدی، بیشتر است چرا که امکانات تبلیغی نظام اسلامی در این زمینه گسترده است، رسانه های نظام در این زمینه مسئولیت مضاعفی دارند و باید در این مسیر به کار گرفته شوند. با این حال اگر به هر دلیل امکانات نظام اسلامی در بدعت زدایی از تفسیر و تبیین قیام پاک عاشورا به کار گرفته نشود لااقل نباید اجازه داد ابزار دامن زدن به این امور شود.
و این مسؤولیتی نیست که ساده بتوان از آن گذشت و با «اما» و «اگر» نادیده گرفت.
پی نوشت:
1) شهید مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، مجموعه آثار، ج 17، ص 668.
2) همان، ص 368.
3) همان، ص 379.
4) همان، ص 382.
5) همان، ص 31.
6) همان، ص 33.
7) همان، ص 32.
8) همان، ص 33.
9) همان، ص 59.
10) مسند الامام الرضا، ج 1، ص 148.
11) حماسه حسینی، مجموعه آثار، ج 17، ص 59.
12) همان، ص 53.
13) همان، ص 52.
14) همان، ص 57.
15) صحیفه نور، ج 18، ص 12.
16) مجموعه آثار، همان، ص 214.
17) تاریخ طبری، ج 4، ص 304.
18) مجموعه آثار، همان، ص 215.
19) فروع کافی، ج 5، ص 59.
20) مجموعه آثار، همان، ص 219.
21) همان، ص 184.
22) بحارالانوار، ج 44، ص 381.
23) مقتل الحسین مقرم، ص 345.& lt;/o:p>
24) بحار، همان.
25) اللهوف، ص 41.
26) مقتل الحسین، ص 156.
27) موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 425.
28) مجموعه آثار، همان، ص 45.
29) همان، ص 616.
30) همان، ص 90.
31) همان، 606.
32) همان، ص 108.
33) همان، ص 109.
34) مقتل مقرم، ص 146.
35) مجموعه آثار، همان، ص 608.
36) همان، ص 121.
37) سوره حج، آیه 30.
38) مجموعه آثار، همان، ص 614.
39) همان، ص 72.
40) اصول کافی، ج 1، ص 54.
41) مجموعه آثار، همان، ص 131.
http://www.hawzah.net