کاهش تحریم به تنها یی بر اصلاح شرایط اقتصادی موثر نیست

دکتر محمدهاشم پسران استاد ایرانی دانشگاه کمبریج

محمدهاشم پسران یکی از حامیان حرکت جدیدی است که تحت عنوان «جنبش مدنی ضدتحریم» آغاز شده و خواستار متوقف شدن تحریم‌های غربی علیه مردم ایران ‌است. هاشم‌ پسران به همراه جمعی دیگر از اقتصاددانان ایرانی هر ساله کنفرانس اقتصاد ایران را برپا می‌کند که در آن به بررسی مسائل اقتصاد ایران می‌پردازد.

وی در سپتامبر سال 2013  از سوی موسسه علمی تامسون رویترز به عنوان یکی از برندگان احتمالی نوبل اقتصادی 2013 معرفی شده است.

هاشم پسران با باور به اینکه رکود تورمی ریشه در سیاست‌های پوپولیستی 8 سال اخیر، اجرای ضعیف هدفمندی یارانه‌ها و تشدید تحریم‌های اقتصادی و مالی علیه ایران دارد، معتقد به 5 راهکار موثر در حل معضل رکود تورمی است.

او با پیشنهاد 4 راهکار موثر در تقویت صادرات غیرنفتی بر این باور است که تقویت صادرات غیرنفتی باید در اولویت نخست و ضروری اقتصادی قرار گیرد.

دیگر نظرات این اقتصاددان ایرانی را در ادامه می خوانید:

• عامل اساسی تعیین کننده ارزش ریال، تفاوت میان تورم ایران و شرکای تجاری آن

• کنترل کامل نرخ دلار در طولانی‌مدت نامطلوب و ناممکن است

سوال: اقدام رئیس کل بانک مرکزی (پس از سفر روحانی به نیویورک) در جلوگیری ازکاهش هیجانی نرخ دلار به زیر 3000 تومان انتقاداتی را در داخل برانگیخته است، به نظرتان رویکرد صحیح  مدیریت نرخ ارز در ایران چیست؟

پسران: با درنظر گرفتن اهمیت درآمدهای نفت و گاز در اقتصاد ایران و نقش دولت در نحوه هزینه کردن این درآمدها، طبیعی است که نوسانات درآمدهای نفتی در کوتاه مدت یکی از عوامل مهم تعیین کننده نوسانات ارزش ریال در برابر دلار است. اما در  در میان‌مدت و طولانی‌مدت، عامل اساسی که ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی را تعیین می‌کند، تفاوت میان تورم در ایران و تورم در کشورهای شرکای تجاری آن در طی 5 تا 7 سال است. با نگاهی به این چشم‌انداز، مهم است که بانک مرکزی بر کنترل نرخ تورم به عنوان هدف طولانی‌مدت تمرکز و تلاش می‌کند تا نوسانات روزانه و هفته‌ای نرخ ریال در برابر دلار را کاهش دهد ،اما ما باید به این فکر کنیم که کنترل کامل نرخ دلار نه تنها مطلوب نیست بلکه در طولانی‌مدت نیز ممکن نیست.

• ریشه ها و راهکارهای موثر در بروز و درمان بیماری هلندی

 سوال: رئیس جمهور حسن روحانی مشکل اقتصاد ایران را رکود تورمی اعلام کرده است، با توجه به فشار تحریم ‌ها راهکار خروج اقتصاد از این مشکل را چه می‌دانید؟&lt ;/SPAN>

پسران: موافقم که ایران در حال حاضر با وضعیتی که به عنوان رکود تورمی شناخته می‌شود، مواجه است، یعنی رشد اقتصادی منفی همراه با تورم نسبتاً در سطح بالا. این وضعیت، ترکیبی بسیارغیرمعمول است و زمانی رخ می‌دهد که اقتصاد از مشکلات اساسی رنج می برد. در مورد ایران، ریشه‌های رکود تورمی را می‌توان در سیاست‌های پوپولیستی 8 سال اخیر، اجرای ضعیف هدفمندی یارانه‌ها و تشدید تحریم‌های اقتصادی و مالی علیه ایران یافت. به منظور رهایی از مشکلات اقتصادی کنونی، تغییرات سیاستی مهمی در این سه بخش نیاز است،کاهش تحریم ها گرچه مفید هستند اما به تنهایی نمی توانند موثر باشند. آنچه در کوتاه‌مدت می‌تواند از اهمیت بیشتری برخوردار باشد اعتماد بیشتر به توانایی دولت و بانک مرکزی برای مدیریت موثرتر اقتصاد بر اساس واقعیت‌های اقتصادی به جای موارد پوپولیستی است. درصورتی که اثرات منفی تحریم‌ها بر اقتصاد ایران کاهش یابد، جهت‌گیری دوباره اقتصاد ایران به سوی سرمایه‌گذاری و مشارکت بیشتر بخش خصوصی به دور از موسسات دولتی و نیمه دولتی نیز مورد نیاز خواهد بود.

• 4 راهکار موثر در تشویق صادرات غیرنفتی

• لزوم پیگیری سیاستهای جبران اثرات منفی تحریمها

• ضرورت تقویت صادرات غیرنفتی برای ایجاد تنوع در منابع ارز خارجی ایران

• تقویت صادرات غیرنفتی در اولویت نخست و ضروری اقتصادی قرار گیرد

سوال: تحریم، صادرات نفت و درآمدهای نفتی ایران را با تنگنا مواجه کرده است، رویکرد دولت در این شرایط در برابر نفت چه می‌تواند باشد؟ تلاش برای افزایش صادرات و بازگرداندن درآمد نفت، چنانکه وزیر نفت آن را به عنوان یک راهبرد دنبال می‌کند یا اکتفاء به همین سطح تولید و اصلاح ساختارهای اقتصاد برای خروج از اقتصاد تک محصولی؟

پسران: تشدید تحریم‌ها علیه ایران در دو سال اخیر در زمانی رخ داد که اقتصاد کشور برای کنار آمدن با آنها کمترین آمادگی را داشت و این تحریم‌ها بیش از انتظار بر اقتصاد ایران تأثیر گذاشته است. اکنون پیگیری سیاست‌هایی که اثرات منفی این تحریم‌ها را جبران کند، اهمیت دارد. چنین سیاست‌هایی می‌تواند به همراه تلاش برای برداشتن تحریم‌ها با دیپلماسی و مذاکره اعمال شود. برای رسیدن به این منظور، صادرات غیرنفتی باید با کاهش مقررات دست و پاگیر، مقرر کردن اعتبارات بانکی، خرید دلارهای حاصل از صادرات غیرنفتی به نرخ بازار توسط بانک مرکزی و مشارکت بیشتر بخش خصوصی در بخش‌های صادرات غیرنفتی (به جای موسسات نیمه دولتی که می‌توانند هدف تحریم‌ها قرار بگیرند) افزایش یابد و مورد تشویق واقع شود. همچنین تقویت صادرات غیرنفتی برای ایجاد تنوع در منابع ارز خارجی ایران مورد نیاز است، حتی اگر ایران مورد تحریم قرار نگیرد، این اقدام پیشنهاد می‌شود اما تحریم ها و این حقیقت که احتمال دارد همچنان تا مدتی پابرجا باشند، تقویت صادرات غیرنفتی را در اولویت نخست و ضروری قرار می‌دهد.