مراتب قاریان قرآنقاریان قرآن، بر حسب خلوص، تدبر، تأثیر پذیری و خضوعشان (نسبت به قرآن) در مراتب و درجات متفاوتی قرار دارند. بزرگان علم اخلاق و عرفان، از جمله ملا محسن فیض كاشانی و ملا احمد نراقی، برای تلاوت كنندگان قرآن، سه درجه و مرتبه در نظر گرفته و متذكر شدهاند كه یكی از آداب تلاوت، سعی در ترقی و رسیدن به درجات بالاتر است.
مرتبه اول: قاری خود را در حالتی تصور كند كه گویا در برابر پروردگار ایستاده و به تلاوت قرآن مشغول است، وخدای تعالی باو نظر می‌كند و كلام او را می‌شنود. بدیهی است حال چنین بنده‌ای كه خود را در حضور مولا می‌بیند، حال تضرع و زاری و ناله است.
مرتبه دوم: قاری چنان در قلب خود مشاهده نماید كه گویا خداوند بزرگ او را مورد الطاف بی‌پایان خویش قرار داده، و به او امر و نهی می‌كند. وظیفه قاری در چنین حالت، خوف و شرمساری و سراپا گوش شدن است.
مرتبه سوم: قاری حتی ذره‌ای متوجه خود و تلاوت خود نباشد، و تمام هوش و حواس او متوجه صاحب كلام باشد. بطوریكه گویا غرق در مشاهده جمال بی‌همتای اوست. بنابرقول بزرگان یاد شده،[1] مرتبه اول و دوم درجه اصحاب یمین، و مرتبه سوم درجه مقربین و صدیقین، و خارج از این مراتب، درجه غافلین است.
حالات معصومین ـ علیه السلام ـ به هنگام تلاوت
در سیره اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السلام
ـ ، به موارد زیادی اشاره شده است كه آن برگزیدگان خدا، به هنگام تلاوت قرآن، جز جمال زیبا و كلام شیرین دوست، چیز دیگری را نمی‌دیده و نمی‌شنیدند. «نقل است كه حضرت امام جعفر صادق ـ علیه السلام ـ مشغول نماز بودند كه یكباره حالت خاصی به ایشان دست داد و مدهوش بر زمین افتادند.
وقتی آن حضرت بهوش آمدند، علت آن حالت را پرسیدند. فرمودند آیه‌ای را با زبان قلبم آنقدر تكرار كردم كه گویا آنرا از صاحب كلام شنیدم. اندامم تاب دیدن قدرت او را نیاورد، و از خود بیخود شدم.»[2]
بسیاری از عالمان ربانی و مؤمنان زاهد نیز، به هنگام تلاوت قرآن، به حالات خاصی می‌رسند، كه در این‌باره نقل قول بسیار است. «یكی از حكماء گفته: من همواره به تلاوت قرآن
مشغول بودم ولی شیرینی از آن احساس نمی‌كردم. تا اینكه روزی چنان تلاوت می‌كردم كه گویا می‌شنیدم كه نبی‌اكرم (ص) آنرا بر یارانش تلاوت می‌فرماید.
آنگاه از این مقام هم قدم فراتر گزاردم، و هنگام تلاوت چنان بود كه گوئی از جبرئیل می‌شنیدم كه بر پیغمبر (ص) تلقین می‌كند. سپس خداوند متعال مرا به این مقام رسانیده كه گویا آیات شریفه را از متكلم آن استماع می‌كنم، و چنان لذت می‌برم كه از وصفش عاجزم»[3]
مراتب قاریان در روز قیامت
به استناد احادیثی كه در كتاب‌های معتبر ذكر گردیده، در روز قیامت نیز، قاریان قرآن، بر حسب مقدار آیاتی كه تلاوت می‌نمایند، در مراتب و درجات متفاوتی قرار می‌گیرند.
ششمین نیّر فروزان برج امامت و عصمت، امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «بر شما باد به تلاوت قرآن، زیرا كه درجات بهشت مساوی است با عدد آیات قرآن. و روز قیامت به قاری قرآن گفته می‌شود كه بخوان و بالا برو، و او هر آیه كه می‌خواند یك درجه بالا می‌رود.»[4]
از امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ نقل است كه فرمودند: «به قاری قرآن گفته می‌شود بخوان و بالا رو، و آن را به تأنی بخوان همچنان‌كه در دنیا آنرا به تأنی می‌خواندی. همانا عظمت مقام و درجه تو، در آخرین آیه‌ایست كه می‌خوانی.»[5]
دسته‌بندی قاریان قرآن
در روایتی كه از پنجمین امام معصوم حضرت باقر ـ علیه السلام ـ به ما رسیده است، ایشان قاریان قرآن را به سه دسته تقسیم نموده و انگیزه هركدام را بیان فرموده‌اند:
«قاریان قرآن سه دسته‌اند: اول ـ كسانی كه قرائت قرآن را وسیله امرار معاش و تقرب به ملوك و فزون طلبی نسبت به مردم قرار داده‌اند. دوم ـ كسانی كه قرآن را می‌خوانند، و فقط حروف آنرا گرفته و حدود آنرا ضایع كرده‌اند. خداوند امثال آنها را زیاد نكند. سوم ـ كسانی كه قرآن را تلاوت می‌كنند، و با دستورات شفابخش آن، بیماری‌های قلبی و فكری خود را درمان می‌كنند. شب‌ها با تلاوت قرآن مأنوس هستند و روزها در صحنه‌های زندگی از آنها الهام می‌گیرند، و بخاطر انس با قرآن، پهلو از رختخواب ناز تهی می‌كنند. پس خداوند به بركت این گروه از حاملان معارف قرآن، بلا را از اجتماعات دور می‌كند، و به خاطر آنان باران رحمت خود را فرود میآورد. بخدا قسم كه این دسته در جامعه، از كبریت احمر كمیاب‌ترند».[6]
پی نوشت:
[1] . در كتاب‌های ارزنده «معراج السعاده» و «حقایق».
[2] . و حقایق، تألیف ملا محسن فیض كاشانی.
[3] . و حقایق، تألیف ملا محسن فیض كاشانی.
[4] . وسائل، ج 2، به نقل از قرآن در احادیث اسلامی.
[5] . مجمع البیان، ج 1، ص 30.
[6] . كافی، ج 2، به نقل از قرآن در احادیث اسلامی.
http://howzeh-meybod.ir
