صنعت های ادبی

بررسي زيبايي هاي ادبي مربوط به فن يا علم بديع است . هر زيبايي ادبي را يك صنعت مي نامند . كه اگر به شكل ظاهري كلمات و يا آهنگ آن ها مربوط شود ، صنعت لفظي نام دارد و اگر به معني لغات يا جمله ها وابسته باشد ، صنعت معنوي است .

صنايع لفظي

 1 –  سجع يا تسجيع : همان طور كه از نامش بيداست تسجيع يعني ، به كار بردن سجع در كلام .
سجع مخصوص نثر است .

 سجع متوازي : در اين سجع  دو كلمه سجع ،‌ در تعداد حروف و آهنگ و حرف روي يكسان است .

 سجع مطرف : دو كلمه سجع در حرف روي  يكسان باشند . ولي آةنگ و تعدادشان دقيقا يكسان نيست .  كار  و شكار

 سجع متوازن : يعني دو كلمه سجع فقط در آهنگ يكسان باشند ؛ نه تعداد حروفشان يكسان باشد : كار و مال

 2 – تضمين : يعني ، ضمن اشعار خود بيت يا ابياتي از شعر ديگران را بگنجانند. 3 – جناس :  يعني به كار بردن دو كلمه در كلام كه از جهت شكل ظاهري يكسان و يا از جهاتي يكسان باشند . اما از نظر معني ، مختلف باشد ؛ مثلا اگر بگوييم : قصه ي شيرين ِ شيرين را خوانده ام .

انواع جناس:

 جناس تام يا كامل : دو كلمه در شكل املايي و تلفظ كاملا يكسان است و در  معني  مختلف اند .

بهرام كه گور مي گرفتي همه عمر     ديدي كه چگونه گور ، بهرام گرفت

 جناس ناقص : دو كلمه از لحاظ شكل املايي يكسان اما در تلفظ مختلف هستند .

ابلهي ديد اشتري به چًرا       گفت : نقشت همه كژ است ؛ چرا؟

 جناس خط :  يعني شكل دو كلمه مورد نظر در جمله يا بيت ، غير از نقطه هايش يكسان است .

اي زبر دست زير دست آزار   
          گرم تا كي بماند اين بازار

جناس لفظي : آن است كه دو كلمه در تلفظ يكسان اما از لحاظ شكل املايي  متفاوت است :

از اين انديشه ناصواب در گذر و همت بر اكتساب ثواب مقصورند .

جناس مركب : چنان است كه از دو كلمه مورد نظر يكي ساده باشد و ديگري مركب ؛ يعني يكي از آن ها يك كلمه باشد و  ديگري ، تركيبي از دو كلمه يا بيشتر باشد :

خواجه مي بندارد كه روزي ، ‌ده دهد    اين نميداند كه روزي ده دهد

 جناس مطرف : دو كلمه همجنس و مورد نظر ، فقط حرف آخرشان متفاوت باشد .  آيين و آيينه

 4 – ترصيع : ترصيع در لغت به معني جواهر نشاندن است . همان طور كه مثلا هنگام جواهر نشان كردن يك شي ، نوعي قرينه سازي در آن مورد توجه قرار گيرد ، در ادبيات هم ترصيع يعني  به كار بردن دو جمله يا دو مصراع كه كلمات آن كاملا قرينه يكديگر باشند مثلا كلمات يك مصراع نظير به نظير هماهنگ و داراي حرف روي  باشند .  &l t;SPAN lang=AR-SA style=”FONT-SIZE: 9pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: ‘Tahoma’,’sans-serif’; mso-fareast-font-family: ‘Times New Roman'”>

5 – ملمح : در لغت ، يعني رنگارنگ و در ادبيات ،‌ نام شعر يا ابياتي است كه به دو زبان سروده شده باشد .

http://adabiyatfarsi1.blogfa.com