ایلامیان که بودند؟

پادشاهي ايلام نزديك به دو هزارسال تا پانصد و پنجاه پيش از ميلاد در جنوب غربي سرزمين كنوني ايران برپا بود. اين پادشاهي از اتحاد دولتهاي كوچك تشكيل شده بود و تقريبا در تمام مدت از استقلال بر خوردار بوده است. اوج شكوفايي ايلام در نيمه دوم هزاره دوم پيش از ميلاد بود. سرزمين آنها از شمال تا نزديك همدان، از مشرق تا كرمان، از جنوب تا خليج فارس و از مغرب تا نواحي بين النهرين گسترده بود

شروع تاريخ ايلام از حدود 2400پ م است. انشان از جمله مراكز پادشاهي كوچكي بود كه پادشاهي بزرگ ايلام را تشكيل مي داد. نزديك به 2200 پ م كوتيك اينشوشينيك پادشاه نيرومند انشان بين دولتهاي محلي در منطقه اتحاد پديد آورد و خود در راس آن قرارگرفت و به اين ترتيب پايه گذار ايلام بزرگ شد. در قرن 12پ م، ايلاميان به پادشاهي پانصد ساله كاسي ها در سرزمين بابل پايان دادند.

در زمان ايلاميان كشاورزي و فن آبياري بسيار پيشرفت كرد و سبب زمينداري و مالكيت خصوصي بر زمين شد. سفال سازي، ذوب فلز و بازرگاني نيز در اين دوره رونق فراوان گرفت. مهرهاي ايلامي باقيمانده از هزاره سوم پيش از ميلاد از زندگي اين مردم آگاهيهايي به ما ميدهد. بر اين مهرها چشم انداز دشت شوش با نهرهاي گوناگون، جانوران اهلي، مرغزارها، روستاييان در حال كشاورزي‌، چوپانان و دامها، زنان در حال چيدن ميوه با دامنهاي بلند تصوير شده اند. همچنين تصاوير حرفه كوزه گري، حجاري، بافندگي، نانوايي، ماهيگيري، باغباني، گازري، فلز كاري، نجاري، بازرگاني، نويسندگي و كاهني نيز در اين مهرها ديده ميشود. در دولت ايلام نرخ بهره مشخص بوده است، ابزارهاي اندازه گيري يكسان بودند، كاهنان در معاملات شركت مي جستند و اداره سرزمينهاي وسيع كشاورزي با آنان بود. مالكيت شخصي قانوني بود. زبان آنها ايلامي بود و خط مخصوص خود داشتند. البته به سبب همسايگي با بين  النهرين از خط اكدي و سومري نيز استفاده ميكردند.
بزرگترين خداي ايلاميان هوبان يا گل بود. الهه اين شوشيك در مرتبه بعدي قرار د
اشت. قرار گرفتن الاهه در مقام بالاترين مرتبه خدايان نشان از احترام آنها به مقام زن بود. آنها علاوه بر دههاخداي ايلامي به خدايان بابلي نيز اهميت ميدادند. خدايان براي خود معابدي داشتند كه معروفترين آنها در هفت تپه و چغازنبيل است.

اعداد كسري را ايلاميان ابداع كرده اند. آنها شناسايي اعداد را از سومريها آموخته بودند. هنر ايلامي در غرب آسيا بسيار ممتاز بوده و حتي بر هنر مصري نيز تاثيراتي گذاشته است. نمونه هايي از هنر آنها، ظرفهاي سفالين با نقشهاي ظريف هندسي و شكل جانوران، ابزارها و مجسمه هاي ساخته شده از عاج، مفرغ و گل با نقوش برجسته، كارهاي سنگي، زيورهاي ظريف و بناهاي معماري باشكوه بوده است.

شهرهاي مهم ايلاميان شوش و دور-اونتش بوده است. شوش پايتخت اصلي ايلاميان بود و گذشته از آثار بسيار ايلامي، ستوني كه قانون حمورابي بر آن نقش بسته است نيز در آن كشف شده است. شهر دور-اونتش نيز در همسايگي شوش قرار دارد كه اكنون آنرا به نام چغازنبيل ميشناسيم. در قرن سيزده پيش از ميلاد، به فرمان يكي از پادشاهان ايلامي به نام اونتش گل اين شهر ساخته شده است. زيگورات چغازنبيل نيز در اين شهر قرار دارد. شهر مذكور هنوز از زير خاك بيرون نيامده است و در منطقه اي نظامي قرار دارد. معبدهاي هفت تپه نيز در اين مكان قرار دارند.

در قرن 12پ م بخت النصر پادشاه بابل ايلاميان را شكست داد و از اين تاريخ تا قرن 7 پ م ايلاميان قدرت خود را از دست داده بودند. پس از آنكه دوباره قدرت خود را به دست آوردند، دخالتهاي دولت آشور موجب بروز اختلاف در خاندان شاهي ايلام شد. در سالهاي 648تا646پ م آشور بانيپال به ايلام حمله كرد و شوش و شهرهاي بزرگ ديگر را به شيوه وحشيانه آشوري غارت كرد. هر چند كه سرزمينهاي ايلام ضميمه خاك آشور نشد ولي ديگر ايلام اهميت خود را از دست داد. كورش هخامنشي در سال 559پ م به پادشاهي انشان رسيد و ايلام يكي از بخشهاي امپراتوري هخامنشي شد. شوش نيز به يكي از اقامتگاههاي مهم هخامنشي تبديل شد.

منابع :

هزاره هاي گمشده – دكتر پرويز رجبي

آثار تاريخي ايران – سيف الله كامبخش فرد

يافته هاي نو از ايران باستان-پروفسور والتر هينتس

تاريخ ايلام – پيرآميه-ترجمه دكتر شيرين بياني

http://iranatlas.info