از جالبترین مباحث شناخت قرآن، شناخت آیات و سوره هاى مکى و مد
نى است. و نیز شناخت آیاتى که در مکه درباره اهل مدینه نازل شده و در مدینه، درباره اهل مکه. یا آیاتى که در جحفه، بیت المقدس، طائف، حدیبیه و… نازل شده، یا شناخت آیه هاى مدنى در سورههاى مکى، یا آیات مکى و سوره هاى مدنى.
سوره ها و آیه هاى مکى، به آنهایى گفته مىشود که قبل از هجرت، نازل شده باشد و سورههاى مدنى به سوره هایى که بعد از هجرت، نازل شده، اگرچه در مکه باشد.
بعضى از علماء هم، ملاک مکى یا مدنى بودن آیات و سورهها را، نزول آنها در مکه یا مدینه (و اطراف هر یک) دانستهاند. نه قبل از هجرت و بعد از هجرت.
نزول اغلب سوره هاى کوتاه قرآن، دفعى و در یک نوبت و یکپارچه بوده است و همچنین بعضى از سوره هاى متوسط قرآن. حدود پنجاه و سه سوره از سوره هاى قرآن به اینصورت فرود آمده است.
ولى بیشتر سوره هاى بزرگ، در چند نوبت و به مناسبتهاى گوناگون نازل شده و بعدا مجموعه آنها بصورت یک سوره درآمده است، که گاهى فاصله زمانى آیات نازله که در یک سوره آمده، به چند سال هم می رسد. در بعضى موارد، در وسط آیات مدنى، آیه هاى مکى گنجانده شده است.
در مورد ترتیب سوره ها به شکل کنونى در کل قرآن بسیارى آن را به دستور پیامبر(ص) مىدانند، و برخى این ترتیب را بر اساس نظر صحابه. همچنانکه گفته شد، در اعتبار مکى یا مدنى بودن، بعضى ها «زمان» را
ملاک قرار دادهاند و بعضى ها «مکان» را.
در هر صورت، به یکى از دو راه مىتوان مکى یا مدنى بودن آیه و سوره را معلوم کرد:
۱ – دلیل نقلى: استفاده از احادیث ائمه(ع).
۲ – دلیل مضمونى: دقت در محتوا و مضمون آیات و سوره ها.
آیات و سوره هاى «مکى» معمولا این ویژگىها را دارد: (با توجه به مضمون آنها).
۱ – دعوت به اصول عقائد، خدا، قیامت، بهشت، و جهنم و…
۲ – دعوت به اخلاق متعالى (در قبال فساد اخلاق دوره جاهلى).
۳ – کوتاه بودن آیات و سوره ها (با توجه به بعد ادبى و فصاحت و بلاغت بیشترى که در سوره هاى کوچک است).
۴– کثرت سوگند، و سوره هائى که با سوگند شروع مىشود.
۵– بحث و مجادله با مشرکین و ابطال نظریه آنان.
۶ – کثرت (یا ایها الناس…) و ندرت و کم بودن (یا ایها الذین آمنوا…) در اول آیات.& lt;o:p>
۷ – قصص انبیاء و امتها و گروه هاى اجتماعى موافق و مخالف.
در مقابل، آیات مدنى، معمولا این خصوصیات را دارد:
۱ – طولانى بود
ن آیات و سوره ها.
۲ – جدال با اهل کتاب (یهود و نصارى) و دعوت آنان به توحید اسلام.
۳ – دعوت به جهاد و مسائل مربوطه.
۴– بیان احکام و مقررات و قوانین اجتماعى مثل: نماز، روزه، زکات، خمس، حدود، قصاص، اهل ذمه، جزیه، احکام ارث و… قوانین دیگر.
مجددا یادآورى مىشود که این ملاکها، صورت غالب و اکثریت را بیان مىکند نه یک حکم کلى و غیر قابل استثناء را.
http://karballa.ir