بررسي زيبايي هاي ادبي مربوط به فن يا علم بديع است . هر زيبايي ادبي را يك صنعت مي نامند . كه اگر به شكل ظاهري كلمات و يا آهنگ آن ها مربوط شود ، صنعت لفظي نام دارد و اگر به معني لغات يا جمله ها وابسته باشد ، صنعت معنوي است .
صنايع لفظي
1 – سجع يا تسجيع : همان طور كه از نامش بيداست تسجيع يعني ، به كار بردن سجع در كلام .
سجع مخصوص نثر است .
سجع متوازي : در اين سجع دو كلمه سجع ، در تعداد حروف و آهنگ و حرف روي يكسان است .
سجع مطرف : دو كلمه سجع در حرف روي يكسان باشند . ولي آةنگ و تعدادشان دقيقا يكسان نيست . كار و شكار
سجع متوازن : يعني دو كلمه سجع فقط در آهنگ يكسان باشند ؛ نه تعداد حروفشان يكسان باشد : كار و مال
2 – تضمين : يعني ، ضمن اشعار خود بيت يا ابياتي از شعر ديگران را بگنجانند. 3 – جناس : يعني به كار بردن دو كلمه در كلام كه از جهت شكل ظاهري يكسان و يا از جهاتي يكسان باشند . اما از نظر معني ، مختلف باشد ؛ مثلا اگر بگوييم : قصه ي شيرين ِ شيرين را خوانده ام .
انواع جناس:
جناس تام يا كامل : دو كلمه در شكل املايي و تلفظ كاملا يكسان است و در معني مختلف اند .
بهرام كه گور مي گرفتي همه عمر ديدي كه چگونه گور ، بهرام گرفت
جناس ناقص : دو كلمه از لحاظ شكل املايي يكسان اما در تلفظ مختلف هستند .
ابلهي ديد اشتري به چًرا گفت : نقشت همه كژ است ؛ چرا؟
جناس خط : يعني شكل دو كلمه مورد نظر در جمله يا بيت ، غير از نقطه هايش يكسان است .
اي زبر دست زير دست آزار
گرم تا كي بماند اين بازار
جناس لفظي : آن است كه دو كلمه در تلفظ يكسان اما از لحاظ شكل املايي متفاوت است :
از اين انديشه ناصواب در گذر و همت بر اكتساب ثواب مقصورند .
جناس مركب : چنان است كه از دو كلمه مورد نظر يكي ساده باشد و ديگري مركب ؛ يعني يكي از آن ها يك كلمه باشد و ديگري ، تركيبي از دو كلمه يا بيشتر باشد :
خواجه مي بندارد كه روزي ، ده دهد اين نميداند كه روزي ده دهد
جناس مطرف : دو كلمه همجنس و مورد نظر ، فقط حرف آخرشان متفاوت باشد . آيين و آيينه
4 – ترصيع : ترصيع در لغت به معني جواهر نشاندن است . همان طور كه مثلا هنگام جواهر نشان كردن يك شي ، نوعي قرينه سازي در آن مورد توجه قرار گيرد ، در ادبيات هم ترصيع يعني به كار بردن دو جمله يا دو مصراع كه كلمات آن كاملا قرينه يكديگر باشند مثلا كلمات يك مصراع نظير به نظير هماهنگ و داراي حرف روي باشند . &l t;SPAN lang=AR-SA style=”FONT-SIZE: 9pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: ‘Tahoma’,’sans-serif’; mso-fareast-font-family: ‘Times New Roman'”>
5 – ملمح : در لغت ، يعني رنگارنگ و در ادبيات ، نام شعر يا ابياتي است كه به دو زبان سروده شده باشد .
http://adabiyatfarsi1.blogfa.com