حکمت 27 _ برترین زهد
و قال(ع): أَفْضَلُ الزُّهْدِ اِخْفَاءُ الزُّهْدِ
واژگان مهم:
اَفْضَلُ: برترین
اِخْفَاءُ: پنهان داشتن
ترجمه:
نیکوترین پارسایی، پنهان داشتن آن است.
چکیده مفاهیم
امام علی(ع) زهد واقعی، بلکه برترین نوعِ زهد را پنهان داشتن زهد میداند. آن که زاهدانه زندگی میکند، اما به دنبال آن نیست که خود را زاهد و عابد نشان دهد و چه بسا دیگران هم به زهد او آگاه نباشند، از زهد برتری برخوردار است.
نکتــــــهها
1- زهد با داشتن و به دست آوردن مال برای رفع نیازها منافاتی ندارد، بلکه زهد نخواستن و دل نبستن است. زاهد واقعی کسی است که دنیا به سراغش آمده و او آن را نپذیرفته و زندگی زاهدانه را بر نعیم دنیا ترجیح داده است.
2- هرچیزی آفتی دارد و آفتِ زهد، مباهات به آن در نزد مردم است، هرگاه زاهد به زهدش افتخار کند و آن را اظهار نماید در واقع وی زاهد نیست؛ چرا که دلبستگی به زهد و افتخار به آن و جلب نظر مردم از این طریق، خود عینِ رغبت به دنیا است.
3- پیامبر اکرم؟ص؟ میفرماید: «اِنّ اللهَ لا ینظُر اِلی صُوَرّکم ولا اِلی اَعمالِکم ولکن ینظُر اِلی قلُوبِکم؛ همانا خداوند نه به صورت [و ظاهر] شما نگاه میکند و نه به کارهایتان، ولی به ]نیتها و[ قلوبتان مینگرد». منظور این است که عمل در مرتبه بعد از نیت قرار دارد و اگر نیت درست نباشد، عمل اثری ندارد. امیرمؤمنان(ع) نیز زهد مخفی را که در آن بی میلی به دنیاست، بر زهد جلی و ظاهر که در آن احتمال تظاهر به زهد و نشان دادن بی رغبتی به دنیا میباشد، برتری داده است، علت این برتری اولاً، چنان که از کلام رسول خدا؟ص؟ فهمیده میشد، تقدم رتبه نیت بر عمل و اهمیت و تأثیر نیت در جهت الهی یا شیطانی یافتن عمل است و ثانیاً، زهدی که آشکار شود و در معرض دید قرار بگیرد، شائبه نشان دادن عمل به دیگران را دارد و انسان را در معرض ریا قرار میدهد.
پیـــــــامها
1- زهد بیمیلی و بیرغبتی به دنیاست، اگر زاهد به خود زهد هم بیرغبت باشد، پس باید آن را مخفی کند که این نشان از نهایت زهد اوست.
2- اگر زاهد به دنبال حفط آثار معنوی زهد خویش است و میخواهد آن را از آفت ریا و آسیبِ خودنمایی حفظ کند، چه بسا گاهی باید بر خلاف میل باطنی خودش، با دوستان و همراهان همراه شده و از درون بیرغبت و زاهد باشد.
3- فریب ظاهر افراد را نخوریم؛ برترین زاهدان، زهد خویش را مخفی داشته اند.
لطـــــــــــــــائف
آفتاب تابستانی بر مدینه و باغها و مزارع اطراف آن به شدت میتابید. در این حال مردی به نام محمدبن منکدر که خود را از زهاد و عباد و تارک دنیا میدانست، در نواحی بیرون مدینه حرکت میکرد که ناگهان چشمش بر مرد درشت اندامی افتاد که برای سرکشی و رسیدگی به مزارع خود بیرون آمده بود و با کمک چند نفر راه میرفت. با خود اندیشید این مرد کیست که در این هوای گرم خود را به دنیا مشغول ساخته است؟!
نزدیکتر شد و با تعجب دید که آن مرد امام باقر(ع) است. با خود گفت باید او را نصیحت کنم و از دنیاطلبی باز دارم. نزدیک رفت و سلام داد: امام باقر(ع) نفسزنان و عرقریزان جواب سلام داد.
محمدبن منکدر گفت: «آیا سزاوار است مرد شریفی مثل شما در طلب دنیا بیرون بیاید، آن هم در چنین گرمایی. چه کسی از مرگ خبر دارد؟ شاید همین الآن مرگ شما رسید. اگر خدای نخواسته چنین شد، چه وضعی برای شما پدید میآید؟».
امام باقر(ع) دستها را از دوش کسان خود برداشت و به دیوار تکیه داد و گفت: «اگر مرگ من در همین حال برسد و بمیرم، در حال عبادت و انجام وظیفه از دنیا رفتهام؛ زیرا این کار عین طاعت و بندگی خدا است. تو خیال کردهای که عبادت منحصر به ذکر و نماز و دعاست. من زندگی و خرج دارم. اگر کار نکنم و زحمت نکشم، باید دست حاجت به سوی تو و امثال تو دراز کنم. من در طلب رزق میروم تا محتاج هر کس و ناکس نشوم. وقتی باید از فرارسیدن مرگ ترسان باشم که در حالِ معصیت و تخلف از فرمان الهی باشم، نه در چنین حالی که در اطاعت امر حق هستم و او مرا موظف کرده باری بر دوش دیگران نباشم و رزق خود را خودم تحصیل کنم.»
محمد بن منکدر گفت: «عجب اشتباهی کرده بودم! من میخواستم دیگری را نصیحت کنم؛ اما اکنون متوجه شدم که خودم در اشتباه بودهام و من احتیاج به نصیحت دارم.»
****
زهد با نیت پاک است نه با جامه پاک ای بس آلوده که پاکیزه ردایی دارد
سوی بت خانه مرو ، پند بِرَهمَن مَشِنو بت پرستی نکن، این مُلک خدایی دارد
خودآزمایی
1. بالاترین و برترین زهد چیست؟
2. زهد ممکن است چه آفتی را به همراه داشته باشد؟
3. زهد به چه معنا است؟
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor