ماه مبارک رمضان
دکتر محسن بهشتی پور
أَیَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ. [روزه در] روزهای معدودی [بر شما مقرر شده است] [ولی] هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد [به همان شماره] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بدارد] و بر کسانی که [روزه] طاقت‌فرساست کفاره‌ای است که خوراک دادن به بینوایی است و هر کس به میل خود بیشتر نیکی کند پس آن برای او بهتر است و اگر بدانید روزه گرفتن برای شما بهتر است.(قرآن کریم، سوره بقره، آیات ۱۸۴ و۱۸۵)؛
ماه مبارک رمضان
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَی وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللّهَ عَلَی مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ. ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است [کتابی] که مردم را راهبر و [متضمن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد و کسی که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بدارد] خدا برای شما آسانی می‌خواهد و برای شما دشواری نمی‌خواهد تا شماره [مقرر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آنکه رهنمونیتان کرده است به بزرگی بستایید و باشد که شکرگزاری کنید (۱۸۵)؛
ماه خدا فرا رسیده است؛ ماه رمضان ماه دعا و مناجات عبد با معبود است. ماه نزول قرآن که شریف‌ترین ماه‌های سال است. خداوند؛ از میان ماه‌های سال ماه مبارک رمضان را به عنوان بالاترین برکات خود به مومنین ارزانی داشته است. خداوند را بی نهایت شاکریم که از خزانهٔ موهبت و الطاف بی کران خود بر ما منت نهاد تا دگرباره بتوانیم این ماه پر برکت و پر فضیلت را درک نماییم؛ ماهی که خداوند متعال در شأن آن می‌فرماید: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی لناس و بینات من الهدی و الفرقان…» (ماه رمضان (ماهی است) که در آن برای راهنمایی مردم و بیان راه روشن و هدایت و جدا ساختن حق ا
ز باطل، قرآن نازل شده است)؛
در ادامه آیه می‌فرماید: «و من کان منکم مریضا ً او علی سفر فعدة من ایام اخر» (وهر کس که بیمار یا در سفر باشد به همان تعداد از روزهای دیگر روزه بگیرد). دلیل این امر را سهل و آسان گرفتن پرورگار بر بندگانش می‌خواند، به طوری که در ادامه آیه می‌فرماید: «یرید الله بکم الیسر ولا یرید بکم العسر…» (خداوند برای شما آسانی و راحتی می‌خواهد و خواهان سختی برای شما نیست)؛
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در خطبه شعبانیه خود درباره فضیلت و عظمت ماه رمضان فرموده است: «ای» بندگان خدا! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما روی آورده است؛ ماهی که نزد خداوند بهترین ماه‌ها است؛ روزهایش بهترین روزها، شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعات است. رمضان ماهی است که اولش رحمت، میانه‌اش مغفرت و آخرش آزادی است.
ماه مبارک رمضان
در خطبه معروف شعبانیه پیامبر اعظم «صلی الله علیه وآله» این ماه را اینگونه معرفی می‌نمایند:
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِه .
ماه مبارک رمضان
ای مردم! همانا ماه خداوند، همراه با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما می‌آید، این ماه نزد خداوند با فضیلت‌ترین ماه‌هاست و روزهایش بهترینِ روزها و شب‌هایش بهترین شب‌هاست و ساعات این ماه بهترین ساعات است، این ماه ماهی است که در آن به میهمانی خداوند دعوت شده‌اید و در این ماه جزو کسانی قرار گرفته‌اید که خداوند آنها را گرامی می
دارد، نفس‌های شما در این ماه تسبیح حساب می‌شود و خوابیدنتان در آن، به عنوان عبادت ثبت می‌گردد و عمل شما در آن قبول شده و دعایتان مستجاب است، پس با نیت‌های صادق و قلب‌های پاک، از خداوند، از پرورگارتان بخواهید تا شما را به روزه گرفتن در این ماه و تلاوت کتابش موفق بدارد.
ماه مبارک رمضان
از اخلاق انسان‌های کریم به دور است که میهمان خود را در رنج و سختی بیفکنند و به دوش او کارهایی را بگذارند که صرفاً برای او مشقت و زحمت دارد، حال ممکن است، خداوند متعال که هر کریمی به اسم کریم او تأسی و اقتدا نموده است، ماه رمضان را ماه میهمانی قرار دهد و مؤمنین را بوسیله روزه، حتی در گرم‌ترین روزهای سال صرفاً به رنج و سختی بیندازد تا ایشان به این وسیله بندگی خود را ثابت نمایند؟ هرگز! چنین امری از ساحت خداوند کریمی که بیش‌ترین محبت را نسبت به بندگان مؤمن خود دارد و آنها را در ماه رمضان میهمان خود نموده است به دور است. پس باید دانست که روزه نیز هدیه ای است الهی که حق تعالی در این میهمانی باشکوه برای بندگان مؤمن خویش در نظر گرفته است و در واقع خداوند مهربان و کریم در ماه رمضان قرار است بوسیله روزه از بندگان خویش پذیرایی نماید. «فضائل الأشهرالثلاثة: ص ۷۷».
آمد رمضان
هست دعا را اثری
دارد دل من شور و نوای دگری
ما بنده عاصی و گنهکار توییم
ای داور بخشنده به ما کن نظری
خداوند عزوجل در قرآن خطاب به بندگان خویش می‌فرماید: «فاستقبوا الخیرات» یعنی «پس در کارهای خیر (از یکدیگر) سبقت بگیرید» چرا که انسان در لحظه ای از عمر خود ممکن است تصمیم کار خیری را بگیرد و در لحظه ای دیگر از آن منصرف گردد و یا اینکه عمر او کفاف ندهد تا آن کار خیر را انجام دهد لذا خداوند انسان‌ها را به سبقت گرفتن در کار خیر امر می‌فرماید و ما نیز این را باید در نظر داشته باشیم که ممکن است که ماه رمضان سال آتی از عمر ما نباشد که بتوانیم کار خیری را انجام دهیم، پس امروز که از عمر ماست و هم اکنون در این ماه قرار داریم بهتر است که از این فرصت‌ها استفاده نماییم…
خداوند می‌خواهد با گرفتن روزه، بین مسلمانان نوعی برادری که بالاتر از نوع دوستی است، ایجاد شود و با اطلاع از حال هم دیگر بتوانیم جامعه زیباتری به وجود آوریم. در این ماه، دوستی، مهربانی، همبستگی و کمک به دیگران معمولا پر رنگ‌تر از خشم، تنفر، عصبانیت و تفرقه است. روزه پیکاری است درونی برای آماده شدن در پیکارهای سخت بیرونی. بدون تردید صبر و استقامت از کلیدهای مهم اصلاحات درونی و بیرونی است.
حضرت رسول اکرم (ص) فرموده‌اند:
ایمان دو نیمه است نیمی صبر و نصف دیگر شکر؛ پیروزی با صبر توأم و گشایش با رنج همراه است. مرغ سعادت و نیک بختی انسان تنها با دوبال اراده و صبر می‌تواند بر فراز هدف‌های پاک، بزرگ و مقدس به پرواز درآید. ایجاد روحیه استقامت انسان در دنیا دائماً در حال مبارزه با مشکلات و سختی‌های فردی و اجتماعی است. یکی از مهم‌ترین عوامل پیروزی انسان در برابر همة این مشکلات و سختی‌ها صبر و استقامت است. قرآن کریم در این خصوص می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ». ای افرادی که ایمان آورده اید! از صبر (و استقامت) و نماز، کمک بگیرید! (زیرا) خداوند با صابران است. «سوره بقرة آیه ۱۵۳»
رویدادهای مهم درماه مبارک رمضان
ماهی که در آن قرآن در شب قدر نازل شده است. «وسائل الشیعه، ج ۶، ص ۲۰۳».
ماهی که شب قدر در آن واقع است. شب قدر از شب‌هایی که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود می‌آیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین می‌کنند. مقدرات یک سال انسان‌ها (حیات، مرگ، رزق و…) براساس لیاقت‌ها و زمینه‌هایی که خود آنها به وجود آورده‌اند تعیین می‌شود و انسان در چنین شبی با تفکر و تدبر می‌تواند به خود آید و اعمال یک سال خود را ارزیابی کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را برای خود رقم زند. «تفسیر المیزان، علامه طباطبایى، ج ۱۸، ص ۱۳۲; ج ۱۹، ص ۹۰».
در روز نوزدهم این ماه، حضرت علی (ع) به دست ابن ملجم در مسجد کوفه درحال خواندن نماز، با ضربهٔ شمشیری که آغشته به زهر بود، مصدوم شد.
ماهی که در روز ۲۱ آن ماه حضرت علی ابن ابی طالب (ع) به قتل رسید.
پانزدهم این ماه روز تولد امام حسن مجتبی (ع) است.
مرگ حضرت خدیجه، همسر اول حضرت محمد، پیامبر اسلام در دهم رمضان سال دهم بعثت.
جنگ بدر در سال دوم هجرت.
فتح مکه در سال هشتم هجرت.
مراسم عقد اخوت و پیمان برادری میان مسلمان و ایجاد اخوت اسلامی بین پیامبر و امام علی علیه السلام.
بیعت مردم به ولایت‌عهدی امام رضا علیه السلام در سال ۲۰۱ قمری. «هدایة الانام الی وقایع الایام، محدث قمی، ص ۲۱».
حضرت امام صادق (ع) می‌فرماید: تمام کتب بزرگ آسمانی مانند قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است. «کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد»؛ «ر.ک: الکافی، همان، ج ۲ ،ص ۶۲۸».
در پایان این ماه (اولین روز شوال) مسلمانان مراسم عید فطر را برگزار می‌نمایند و در این روز، به شکرانه توفیق روزه داری در این ماه جشن می‌گیرند و فطریه به فقرا و نیازمندان می‌دهند.
انسان افزون بر جنبه مادی و جسمی، دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود، برنامه‌های ویژه را نیاز دارند، یکی از برنامه‌ها برای تقویت و رشد بُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است; یعنی اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوی رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بر دارد و خود را سرگرم لذت‌ها و شهوات جسمی نکند. یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه داری است. انسان روزه دار در هنگام گرسنگی و تشنگی، فقرا و بینوایان را یاد می‌کند و در نتیجه به کمک آنها می‌شتابد.
روزه فواید جسمی و روحی فراوانی برای انسان در بردارد و روزه داری، شفا بخش جسم و همچنین توان بخش، جان انسان است. روزه داری روح و روان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث سلامتی روح و تندرستی جسم می‌شود. تحقیقات ثابت می‌کند روزه داری درست که با کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصد مصرف غذا همراه است، نتایجی چون کم شدن چربی‌های ذخیره، کم شدن میزان چربی خون و کلسترول و نیز فعال شدن سیستم ایمنی بدن را به دنبال دارد. در مدت روزه داری، دستگاه گوارش برای چندین ساعت خالی می‌ماند و در واقع این دستگاه و سایر دستگاه‌هایی که به گونه‌ای در هضم و جذب مواد غذایی دخالت دارند، استراحت کرده و پس از روزه داری به شیوه بهتری اعمال خود را انجام خواهند داد.
تغذی
ه مناسب روزه داران:
روزه در حقیقت باعث استراحت معده می‌شود. در حالت روزه، اسید معده به جای غذا به وسیله صفرا، خنثی می‌شود و زخم معده ایجاد نمی‌شود. به همین دلیل افراد روزه دار باید بدانند که پرخوری، خود موجب زیان‌های چشم گیری برای دستگاه هاضمه می‌شود. پیروی از یک برنامه غذایی صحیح در ایام ماه مبارک رمضان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا هم بتوان عادات غذایی غلط را اصلاح کرد و هم از برکات معنوی این ماه بهره برد.
«مصرف نشاسته و پروتئین در ماه مبارک رمضان، انرژی بدن را تامین می‌کند. غذاهای گوشتی می‌تواند پروتئین مورد نیاز بدن را در ماه رمضان تامین کند. روزه داران از خوردن غذاهای شور در این ماه پرهیز کنند و حتی الامکان در این ماه، نمک را با احتیاط مصرف کنند. مصرف نمک و غذاهای شور فقط عطش روزه دار را بیشتر خواهد کرد. هموطنان روزه دار باید بدانند که استفاده از انواع میوه و سبزیجات، می‌تواند جایگزین مناسبی برای مواد غذایی پرنمک باشد. همچنین مصرف شیر فراوان نیز سبب رفع تشنگی می‌شود. استفاده از غذاهایی که آسان هضم می‌شود و باعث جذب انرژی لازم در بدن می‌شود، به روزه داران توصیه می‌گردد. روزه داران در این ماه از افراط در مصرف مواد غذایی پرهیز کنند».
برنامه غذایی ما در ماه مبارک رمضان نباید نسبت به قبل خیلی تغییر کند و در صورت امکان باید ساده باشد. همچنین باید طوری تنظیم شود که بر روی وزن طبیعی تأثیر زیادی نداشته باشد. با توجه به ساعات طولانی گرسنگی در روز، باید غذاهایی را مصرف کنیم که به کندی و دیر هضم می‌شوند مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد. غذاهای دیرهضم معمولاً ۸ ساعت در دستگاه گوارش می‌مانند، در حالیکه غذاهای زود هضم فقط ۳ تا ۴ ساعت در معده باقی می‌مانند و فرد خیلی زود احساس گرسنگی خواهد کرد.
غذاهای دیر هضم عبارت‌اند از: حبوبات و غلات مثل جو، گندم، جو دوسر، لوبیا، عدس، آرد سبوس دار، با پوست و غیره (که کربوهیدرات‌های پیچیده نامیده می‌شوند).
غذاهای زود هضم عبارت‌اند از: غذاهایی که حاوی قند، آرد سفید و غیره هستند (که به این گروه کربوهیدرات‌های تصفیه شده گفته می‌شود).
غذاهای حاوی فیبر غذایی عبارت‌اند از: غذاهای حاوی سبوس، گندم سبوس دار، غلات و حبوبات، انواع سبزی‌ها مانند لوبیای سبز، نخود، ، ، برگ چغندر، میوه‌های با پوست، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو، انجیر، خشک، بادام و غیره.
غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند و از همه گروه‌های غذایی مثل میوه، سبزیجات،گوشت و مرغ و ماهی، نان و غلات و گروه شیر و لبنیات باید در برنامه غذایی ما وجود داشته باشد.
غذاهای سرخ شده باید به مقدار کم مصرف شوند، زیرا باعث عدم هضم، سوزش سردل و اختلال در وزن مناسب می‌شوند.
از چه غذاهایی پرهیز کنیم؟
۱ – غذاهای سرخ کردنی و چرب
۲- غذاهای حاوی قند زیاد
۳ – خوردن غذای زیاد به خصوص هنگام سحر
۴ – خوردن چای زیاد هنگام سح
ر. چای باعث افزایش ادرار شده و از این طریق نمک‌های معدنی که در طول روز بدن به آنها نیاز دارد، دفع می‌شوند.
چه غذاهایی را مصرف کنیم؟
۱ – مصرف کربوهیدرات‌های مرکب در سحر که مدت طولانی تری هضم می‌شوند و باعث می‌شوند که کمتر گرسنه شوید.
۲- حلیم یک منبع عالی پروتئین بوده و از غذاهائی است که دیر هضم می‌شود.
۳ – خرما منبع عالی قند، فیبر،
کربوهیدرات، پتاسیم و منیزیم می‌باشد.
۴ – مغز بادام غنی از املاح خصوصا کلسیم و فیبر می‌باشد.
۵ – موز منبع غنی پتاسیم، منیزیم و کربوهیدرات می‌باشد.
۶- مصرف زیاد آب یا آب میوه در فاصله بین افطار و زمان خواب باعث تأمین آب مورد نیاز بدن می‌شود.
در ماه مبارک رمضان یکی از غذاهایی که در سفره افطار دیده می‌شود سوپ است. سوپ دارای خواص زیادی است. مصرف سوپ، مایعات از دست رفته بدن در طول روز را جبران می‌کند و سیستم گوارشی را برای هضم بقیه غذاها آماده می‌کند. سوپ منبع غنی ویتامین، مواد معدنی و مغذی است که برای بدن به ویژه در ماه مبارک لازم است.<o:p& gt;
آمد رمضان و عید با ماست
قفل آمد و آن کلید با ماست
بربست دهان و دیده بگشاد
وان نور که دیده دید با ماست
آمد رمضان به خدمت دل
وان کش که دل آفرید با ماست
در روزه اگر پدید شد رنج
گنج دل ناپدید با ماست
کردیم ز روزه جان و دل پاک
هر چند تن پلید با ماست «مولانا»</o:p&g t;
در نهایت عرض می‌کنم که انجام اعمال و آداب ماه پر خیر و برکت رمضان چون: تهجد و شب زنده‌داری، مراقبت از گوش و چشم و زبان، استغفار کردن، دعا خواندن، ذکر گفتن، تلاوت قرآن، تدبر در آیات، درک شب‌های قدر؛ انسان را به خویشتن خویش سوق می‌دهد و او را از غفلت و بی‌توجهی نسبت به خود بیرون می‌آورد. تذکر دادن ازغفلت. فرصتی به ما دست می‌دهد که در اشتباهاتی که با آنها انس و خو گرفتیم، بازنگری کنیم و آنها را بشناسیم؛
شب‌های قدر فرصت استثنایی در طول سال است «این فصلِ یک ماهه، فصل بسیار باارزش و قیمتی است. در این یک ماه، خدا لیله القدر را قرار داده و لیله القدر یک فرصت استثنایی در طول سال برای انسان است؛ که اگر انسان توانسته باشد آن شب را درک کند، خیر زیادی نصیبش می‌شود،« وان تجعلنی برحمتک ممّن خرّت له لیله القدر و جعلتها له خیرا من الف شهر»؛ خدایا، مرا از کسانی قرار ده که توفیق درک لیله القدر را به دست آورم.
«اساساً برنامه ماه مبارک رمضان، برای انسان‌سازی است، یعنی برنامه این است که انسان‌های معیوب در این ماه خود را تبدیل به انسان‌های سالم
و انسان‌های سالم خود را تبدیل به انسان‌های کامل کنند.
خوشبخت و سعادتمند کسانی هستند که ارزش والای این ماه را بشناسند و از برکاتِ بی پایان آن بهره گیرند و مشکلات معنوی و مادّی خود را به برکت روزه‌ها و عبادات در این ماه حل کنند. ماهی سرشار از برکت و رحمت و عبادت‌های پذیرفته شده برایتان آرزومندم.
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
