یکی از مسائل مهم مهدویت، علائم و نشانههای ظهور حضرت مهدی (عج) است. به همین مناسبت گفتگوی مشروحی با حجتالاسلام سید حسن زمانی استاد مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم و پژوهشگر مسائل مهدویت، انجام دادیم که ماحصل آن از نظر میگذرد.
ادیان الهی نشانههای ظهور منجی را برای مردم بیان کردهاند
وعده آمدن موعود و نجات دهنده جهانی و برپایی دولت کریمه بر محوریت عدالت، وعدهای است که در ادیان الهی، مطرح و برای آن نشانههایی بیان شده است.
از طرف دیگر، انسانها همواره مشتاق دانستن آینده و سرنوشت خود و دنیای اطراف بوده و هستند.
آیندهنگر آسمانی
و زمینی
آیندهنگران را میتوان به آسمانی و زمین تقسیم کرد. آیندهبینانِ آسمانی از طرف پروردگار آفرینش برگزیده شدهاند و حجّتهای او بر آدمیان هستند. کلام آنان، ریشه در وحی آسمانی دارد و از افق بالا به هستی مینگرند.
خبر دادن از گذشته، حال یا آینده، برایشان تفاوتی نمیکند و اخبار آنان از آینده، به میزان گفتارشان درباره گذشته و حال حقیقت دارد.
ولی آینده نگران زمینی – با دید محدودی که دارند- سوداگرانی هستند که با سوء استفاده از ساده اندیشان، بازار خود را رونق میدهند.
در دین اسلام نیز بخش زیادی از روایات پیشوایان دین در بحث مهدویت، مربوط به علامتهای قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است.
اقسام نشانههای ظهور
در کتابهای مختلف، تقسیمهایی برای نشانههای قیام حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – مطرح شده است؛
نشانههای متصل و منفصل
نشانههای عادی و غیر عادی
نشانههای آسمانی و زمینی
نشانههای عام و خاص
نشانههای حتمی و غیر حتمی
نشانههای متصل و منفصل
نشانههای متصل، علامتهایی است که نزدیک قیام حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – واقع میشوند؛ به صورتی که فاصله زمانی میان آنها و قیام حضرت، مشخص است. مانند قتل نفس زکیه که پانزده شب با قیام فاصله دارد.
علائم منفصل، نشانههایی است که فاصله زمانی آنها با قیام امام مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – مشخص نیست؛ اما تحقق آنها باعث اطمینان قلبی مؤمنان و ایجاد روحیه امید در میان آنان میشود؛ مانند اختلاف بنیعباس.
نشانههای عادی و غیرعادی
نشانههای عادی، نشانههایی هستند که واقع شدن آنها، مانند پیدایش سایر پدیدهها روال عادی و طبیعی دارد؛ مانند خروج سفیانی و قتل نفس زکیه.
اما نشانههای غیر عادی، نشانههایی هستند که واقع شدن آنها از راه عادی و طبیعی ممکن نیست؛ مانند ندای آسمانی
نشانههای آسمانی و زمینی
برخی نشانهها در آسمان پدید میآیند؛
مانند خورشید و ماه گرفتگی در ماه رمضان یا ندای آسمانی.
و محل وقوع برخی علامتها، زمین است؛ مانند خسف بیداء و قتل نفس زکیه.
نشانههای عام و خاص
نشانههای عام به بیان موضوع عمومی قبل از ظهور میپردازد؛ مانند افزایش فساد، ناامنی، بیماریها و واقع شدن زلزلههای ویران گر.
در مقابل، برخی از نشانها مواردی خاص را مطرح میکنند که قبل از ظهور یا قیام حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – رخ خواهد داد. مانند خروج سفیانی
بیان نشانههای ظهور چه فوایدی دارد؟
بخش زیادی از روایتهای مهدویت، مربوط به نشانههای قیام امام مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – است.
امید بخشی
امید بخشی یکی از آثار طرح نشانههای قیام است. نقش حیاتی و شگفت انگیز امید در سعادت فرد و جامعه بر کسی پوشیده نیست. زیرا انسان به امید زنده است. وقتی امید میآید، تلاش و حرکت جایگزین رخوت و سستی میشود.
نشانههای قیام، علامتهای نزدیک شدن برپایی دولت کریمه اهل بیت علیهمالسلام است.
با پدیدار شدن هر یک از نشانهها، نور امید در دلهای مؤمنان، پر فروغ تر میشود و بر اثر آن، مقاومت آنان در برابر سختیهای دوران غیبت و حیرت، بیشتر و تلاش شان برای آمادگی جهت همراهی امامشان فزونی میگیرد.
آماده شدن برای ظهور
آماده شدن برای ظهور، یکی دیگر از آثار طرح نشانههای ظهور است. اهل ایمان بر اثر پدیدار شدن هر یک از نشانهها میبایست خود را از جهت روحی و جسمی و نیز فردی و اجتماعی، برای شرکت در دولت کریمه آمادهتر کنند.
از طرف دیگر، بخشی از نشانههای قیام مانند سفیانی و یمانی، از امور سیاسی اسلام به حساب میآیند که همگان، به خصوص مسئولان، باید به آنها توجه کنند و با برنامه ریزی درست، خطر دشمنان را به حداقل برسانند و به یاران و همفکران خود بپردازند.
جلوگیری از انحرافها، و شناخت مدعیان
سومین اثر از آثار طرح نشانههای قیام، جلوگیری از انحرافها و شناخت مدعیان است.
آدمی همواره مشتاق شنیدن خبرهایی درباره آینده است. با طرح اخبار واقعی از آینده در روایتهای
اسلامی، جلوی پخش اخبار کاهنان و غیب گویان شیّاد گرفته میشود و انسانهای با ایمان، شناخت درستی از حوادث آینده پیدا میکنند.
علاوه بر این، با شناخت نشانههای واقعی قیام، دروغین بودن ادعای کسانی که ادعای مهدویت میکنند، روشن میشود.
نشانههای حتمی و غیر حتمی
نشانههای قیام حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – به علائم حتمی و غیر حتمی تقسیم میشوند. از طرف دیگر، یکی از باورهای شیعه، مسئله «بَداء» است. بنابراین احتمال دارد در برخی از نشانهها بداء حاصل شود.
نشانه غیر حتمی، به علامتی میگویند که اگر شرایط آن فراهم باشد و مانعی ایجاد نشود، به وجود میآیند. در روایات از این نشانهها تعبیر به «موقوفه» شده است؛ یعنی نشانهای که آمدنش، متوقف بر چیز دیگری است.
امّا نشانه حتمی، به علامتی میگویند که به طور حتم و صد در صد واقع شود.
مراد از بداء چیست؟
مقصود از بَداء در نشانههای قیام حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – رخ ندادن برخی از خصوصیات و یا تغییر در آنهاست؛ یا اینکه آن نشانه اصلاً اتفاق نیفتد.
رخ دادن بَداء در نشانههای غیر حتمی، امری قابل قبول است؛ زیرا ممکن است شرایط وقوع آنها محقق نباشد و یا مانعی از رخ دادنشان جلوگیری کند.
اما وقوع بَداء در نشانههای حتمی را نمیتوان پذیرفت؛ زیرا شرایط واقع شدن آنها آماده است و مانعی برای وقوعشان وجود ندارد. بنابراین، با توجّه به حتمی بودن اصل وقوع علائم در نشانههای حتمی، احتمال بَداء فقط در برخی از خصوصیات آنها میرود.
اوضاع جهان و خاورمیانه، قبل از ظهور
قبل از ظهور حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – جهان و به خصوص، منطقه خاورمیانه، دارای اوضاع و شرایط خاصی چون فتنه و آشوب، کشتار و ناامنی، ستم و بیدادگری، یأس و ناامیدی از گشایش میشود که در احادیث اهل بیت علیهمالسلام به آنها اشاره شده است.
فتنه قبل از ظهور
یکی از شرایط عمومی جهان قبل از ظهور، ظهور فتنه است. «فتنه» به معنای ابتلا و آزمایش، استعمال شده و در اصل، به معنای قرار دادن طلا در آتش برای جدایی ناخالصی از آن است.
پروردگار بلند مرتبه، انسانها را در این دنیا با وسایل مختلف میآزماید تا انسانهای خوب و نیک سرشت از بدان و زشت کرداران، جدا و هر کدام مطابق رفتارشان جزا داده شوند.
یکی از این فتنهها و آزمایشها در احادیث اهل بیت، غیبت امام زمان – عجل الله تعالی فرجه الشریف – معرفی شده است.
برای نمونه حسن بن محبوب روایت کرده است که امام رضا علیهالسلام به من فرمود:
«به ناچار فتنهای سخت و هولناک اتفاق خواهد افتاد که در آن هر صمیمیت و دوستی ساقط میشود و آن هنگامی است که شیعه، سومین نفر از نوادگان مرا از دست بدهد و اهل آسمان و زمین و هر دلسوخته و اندوهناکی بر او بگرید.»
اکثر شیعیان در ابتدای غیبت با هدایت امام مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – و به وسیله نایبان خاص و بزرگان شیعه، شرایط حساس و فتنه انگیز را پشت سر گذاشتند؛ ولی تا وقت ظهور، فتنه و آزمایش برای انسانها به وسیله امامی که از دیدگان آنان پنهان است همچنان ادامه دارد.
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودهاند: «قسم به کسی که مرا بشیر مبعوث کرد، به تحقیق، قائم از فرزندان من است و طبق پیمانی که از جانب من بر
عهده اوست، غایب میشود تا جایی که اکثر مردم گویند خدا را به خاندان محمّد علیهمالسلام نیازی نیست و دیگران در اصل ولادت او شک کنند.
پس هر کس در زمان او واقع شود، باید به دین او متمسک شود و به واسطه شک خود، راه شیطان را باز نسازد تا شیطان او را از آیین من زایل ساخته و از دین من بیرون ببرد که او پیشتر، پدر و مادر شما از بهشت بیرون کرد و خدای تعالی شیطانها را سرپرست انسانهای بی ایمان قرار داده است.»
گسترش ظلم، از نشانههای عام ظهور
گسترش ظلم و ستم از جمله شرایط عمومی قبل از ظهور است.
بیشتر احادیثی که عدالت گستری امام عصر – عجل الله تعالی فرجه الشریف – را بیان داشتهاند، در کنار آن، گسترش بیداد و ستمگری در زمان قبل از ظهور را آوردهاند.
در آن زمان، حقوق انسانها رعایت نمیشود و بی دلیل، خونشان ریخته، مالشان غارت و به ناموس آنان تجاوز میشود و این مسئله فراگیر است و در همه جا مشاهده میشود.
اصبغ بن نباته میگوید: «نزد امیرمؤمنان علی علیهالسلام رفتم و دیدم در حال تفکر، بر زمین میزند. گفتم: ای امیرمؤمنان؛ چرا با حال تفکر، بر زمین نشانه میگذاری؟ آیا به آن میل داری؟! فرمود: به خدا سوگند، هرگز؛ حتّی یک روز هم به زمین و دنیا رغبت نداشتهام؛ ولی اندیشه من درباره فرزندی است که از پشت من است. او مهدی یازدهمین نفر از نوادگان من است. او کسی است که زمین را پر از عدل و داد میکند، همچنان که پر از ستم شده باشد».
ناامنی و کشتار از نشانههای عام ظهور
یکی از حوادث قبل از ظهور، افزایش و تداوم قتل و غارت در میان مردم، به خصوص در منطقه خاورمیانه است. این مسئله، باعث ترس همگانی، سلب آسایش و سختی برای همه میشود.
عبدالله بن سنان روایت کرده است که امام جعفر صادق علیهالسلام فرمود: مرگ و کشتار، مردم را فرا میگیرد تا اینکه مردم در آن وقت به حرم الهی پناه میبرند. در آن هنگام خبر دهنده راستگویی به دلیل شدت کشتار، ندا میدهد: برای چه قتل و کشتار؟! امامتان فلانی است.
در حدیثی دیگر، امام رضا علیهالسلام فرمود: «پیش از این امر، کشتار بیوح است». پرسیدم: بیوح چیست؟ فرمود: «دائمی است و قطع نمیشود.»
یعنی قبل از ظهور، کشتار و غارتی دامن گیر مردم میشود که تمامی ندارد.
فساد و بی بند و باری رواج پیدا میکند
فساد و بی بند و باری، یکی دیگر از شرایط عمومی قبل از ظهور است.
در دوره قبل از ظهور، فسادهای اخلاقی افزایش مییابد؛ به صورتی که حتی نگاهها وارونه میشود و مردم
، خوب را بد و زشتی را زیبا میبینند.
این مطلب، به دلیل فاصله گرفتن جوامع از اخلاق و معنویت، کنار گذاشتن انسانهای با ایمان از قدرت و ترک امر به معروف و نهی از منکر است.
امام جعفر صادق علیهالسلام به نقل از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمود: چگونه خواهید بود وقتی زنان شما فاسد و جوانان شما اهل گناه شوند و امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید؟
به ایشان گفته شد: ای رسول خدا؛ آیا چنین خواهد شد؟ بله و بدتر از آن خواهد شد و آن اینکه چگونه خواهید بود وقتی امر به منکر کنید و نهی از معروف کنید؟
به ایشان گفته شد: ای رسول خدا؛ آیا چنین خواهد شد؟
فرمود: بله و بدتر از آن خواهد شد و آن اینکه چگونه خواهید بود وقتی منکر را معروف ببینید؟
زلزله و بلاهای طبیعی افزایش مییابد
پیش از ظهور، به دلیل استفاده کردن نادرست از طبیعت، دخالت در نظم آن و افزایش ظلم و فساد، بلایای طبیعی مانند زلزله افزایش مییابد.
ابوسعید خدری از پیامبر گرامی اسلام نقل میکند: شما را به مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – مژده میدهم؛ او در امّت من هنگام اختلاف مردم و وقوع زلزلهها میآید».
در روایت دیگری ابوبصیر از امام محمد باقر علیهالسلام نقل کرده است: «حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – قیام نمیکند مگر وقتی که ترس شدید، زلزلهها، فتنه و بلا مردم را فرا گرفته باشد.»
گسترش بیماریهای سخت و ناعلاج
یکی از حوادث قبل از ظهور، گسترش بیماریهای سخت و ناعلاج است.
شیوع این بیماریها میتواند به خاطر آلودگی طبیعت باشد؛ یعنی به دلیل آلودگی طبیعت، بدی آب و هوا و غذای ناسالم؛ بیماریها دامن گیر انسانها میشود.
همچنین امکان دارد بیماریهای خطرناک توسط برخی انسانهای فاسد در دوره آخر الزمان میان مردم پخش شود. در چندین روایت به شیوع طاعون در دوران قبل از ظهور اشاره شده است.
از امیرالمؤمنان علی علیهالسلام نقل شده است که در این باره فرمود: پیش از آمدن قائم، مرگ سرخ و مرگ سفید ملخ فصل و ملخ غیر فصل که مانند خون، سرخ رنگ است، خواهد بود. مرگ سرخ با شمشیر و مرگ سفید به وسیله طاعون است.»
ناامیدی از اوضاع، زمینه گرایش به امام خواهد شد
در دوره پیش از ظهور حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – یأس و ناامیدی بر جهانیان، سایه میافکند. آنان علاوه بر خسته شدن از وضع وجود، امید خود را از دستیابی به وضع مطلوب از دست میدهند و این ناامیدی به سبب قتل و غارتها، ناامنی، گرفتاریها، بیماری و فسادی است که بر همه جا حاکم است و همگان را از گشایش در امورشان مأیوس میکند.
ناامیدی آنان از آن وضع باعث میشود که پس از قیام حضرت مهدی – عجل الله تعالی فرجه الشریف – و مشاهده دادگری ایشان، برای رهایی از وضع ناهنجار، با سرعت به او بپیوندند.
در روایت معتبری، امام رضا علیهالسلام بعد از دعوت به صبر میفرماید: «همانا گشایش هنگام ناامیدی میآید».
حسن بن محبوب نقل کرده است که امام رضا علیهالسلام به من فرمود: «… هنگام از دست دادن ماء معین (آب گوارا که کنایه از غیبت امام است) بسیاری از زنان و مردان مؤمن، دلسوخته و اندوهناک خواهند بود. گویا آنان را در ناامیدترین حالتشان میبینم که ناگهان ندایی داده میشود که از دور، مانند نزدیک، شنیده میشود؛ آن ندا رحمتی برای مؤمنان و عذابی برای کافران است»
ادامه دارد…
منبع : فارس
www.alvadossadegh.com