آداب آب نوشیدن

حکیم اعظم‌خان در کتاب محیط اعظم منافع شرب آب را در زمان مناسب و مقدار لازم اینگونه بیان می‌دارد:

آب رقیق‌کننده و همراهی‌کننده غذا در بدن انسان است، اخلاط را در رگهای باریک و در عمق بدن نفوذ می‌دهد و  بدن را مرطوب ساخته، ارواح را نشاط می‌بخشد. التهاب و گرمی معده و جگر را تسکین می‌بخشد و شوینده اخلاط غلیظ و لزج و نرم و رقیق‌کننده آنها است. همچنین کمک بر دفع این اخلاط می‌نماید. بر هضم و پختگی و جذب و دفع غذاها نیز مؤثر است.

اما اگر در زمان نامناسب و زیاد خورده شود باعث ضعف اعصاب و معده، احشاء جگر، تیرگی رنگ چهره و بدن،
فراموشی، کند ذهنی، خواب سنگین، سنگینی حواس و ایجاد نزله، ورم دست و پا و زیر چشم و ناراحتی کبد و استسقا است.

 حال سراغ حکیم بزرگ، عقیلی خراسانی در کتاب خلاصه الحکمه او می‌رویم که مفصل‌تر از سایرین به ذکر جزئیات نوشیدن آب پرداخته است.

زمان مناسب نوشیدن آب هنگام عطش صادق است و آن وقتی است که طبیعت بدن مشغول به هضم غذاست و برای رقیق ساختن غذا و رساندن آن به سایر اعضا و جبران رطوبت از دست رفته و مقابله با خشکی
و کاهش حرارت بدن، آب طلب می‌نماید. عطش کاذب را اخلاط غیرطبیعی چسبیده به معده باعث می‌شود و طبیعت بدن جهت دفع آنها آب طلب می‌کند. با نوشیدن آب سرد این عطش تشدید می‌شود و اگر آب نیاشامند و بر آن صبر کنند یا اندکی آب گرم بنوشند تسکین می‌یابد. در بسیاری از موارد عطش کاذب با خوردن مواد با طبیعت گرم همچون عسل آرام می‌گردد.

نکتۀ مهم در اینجا این است که آشامیدن آب در هنگام عطش کاذب بسیار مضر است و در این حال بهتر است شخص با استنشاق هوای سرد و مضمضه با آب خنک و اگر آرام نشد کمی آب از ظرفی که سر آن تنگ باشد بیاشامد.

زمان مناسب نوشیدن آب :

شخصی که دارای مزاج معتدل است، می‌تواند پس از یک ساعت که از صرف غذا گذشته آب بنوشد. شخص گرم‌مزاج هر زمان که عطش صادق داشته باشد و شخص سردمزاج بهتر است بیش از یک ساعت صبر نماید. حکم کلی منوط بر مزاج شخص و وجود عطش صادق می‌باشد.

اوقات ممنوع نوشیدن آب، خصوصاً آب سرد

    نوشیدن آب قبل از غذا و در هنگام غذا خوردن و یا بلافاصله پس از آن، خصوصاً اشخاصی که معده سرد دارند و بلغم در بدنشان بسیار است. در اشخاص گرم‌مزاج نوشیدن آب در مواقعی که ذکر شد اشکال ندارد.

    نوشیدن آب در صبح ناشتا؛ زیرا آن زمان معده خالی است و با جذب سریع آن سردی به اعضاء رئیسه بدن (مغز، قلب و کبد) می‌رسد. (هرچند این عمل در هوای بسیار گرم برای افرادی که جهاز هاضمه گرم دارند، چندان مضر نیست)؛ لازم به ذکر است که نوشیدن یک استکان آب جوش صبح ناشتا باعث شستشوی معده و افزایش اشتها برای صرف صبحانه است و خصوصاً که شخص بخواهد
صبح شیر بخورد، نوشیدن آب جوش ضروری است.

        نوشیدن آب بعد از جماع خصوصاً اینکه آب سرد باشد بسیار مضر است و باعث سردی حرارت غریزی بدن می‌شود.

&lt ;SPAN dir=rtl>        پس از حمام خصوصاً که در هنگام گرمی و خالی بودن معده باشد.

        بعد از خوردن مسهل که به خاطر خروج رطوبات و مواد، بدن به زودی آب را جذب می‌نماید و باعث ضعف قوا می‌شود.

    قبل از خواب، در بین خواب و بعد از بیدار شدن از خواب که باعث به وجود آمدن اکثر امراض دماغی است و اگر آب سرد باشد باعث سردی حرارت غریزی و ضعف قوا می‌شود.

        آشامیدن آب گرم روی غذای شور و آب سرد روی غذای گرم ممنوع و باعث عفونت غذا می‌شود و نیز آب سرد روی شیرینی غذای شیرین

    نوشیدن آب پس از سبزیجات و میوه‌ها خصوصاً میوه‌های پرآب به جهت آنکه همزمانی حضور جرم میوه و آب نوشیده شده باعث بروز برخی بیماریهای پوستی می‌شود ممنوع است. در میان میوه‌ها نوشیدن آب تا وقتی خربزه، هندوانه گیلاس و انگور در معده هستند ضرر بیشتری دارد.

نکتۀ قابل ذکر اینکه امور ذکر شده در ممنوعیت مصرف آب کلی نیست چرا که برخی افراد گرم مزاج به خاطر غلبه حرارت و یا اشخاصی که عادت بدین کار دارند را ضرر نمی‌رساند هرچند ضررهای مذکور لازم نیست که فوری باشد بلکه می‌تواند پس از سالها و حتی در سنین پیری بروز نماید. در صورت تشنگی باید چند بار آب را مضمضه کند و اگر تسکین نیافت چند قطره آب فرو برد و اگر باز تسکین نیافت، مقدار کمی غذا، مثلاً قدری نان بخورد و بعد مقداری آب به اندازه‌ائی که عطش او تسکین یابد، نه آنکه بسیار سیراب شود و یا اینکه آب را با چیزی مثل سویق مخلوط کنند و بخورند تا سریع در تمام بدن نفوذ نکند.

منع مصرف دو آب مختلف با هم

نوشیدن آب لطیف و سبک همراه آب سنگین و غلیظ مثل آب شهر، آب چاه، آب باران و امثال آنها مناسب نیست؛ چراکه تا یکی از این آبها در معده است اگر آب متفاوت نوشیده شود باعث نفخ و قراقر و سنگینی معده می‌شود.

نوشیدن آب سرد، آب نیم‌گرم و آب گرم

بهترین آب برای نوشیدن در اشخاص سالم، آبی است که سرد معتدل باشد. روش مناسب سرد کردن آب آن است که آنرا در ظرفی ریخته و یخ را در ظرف دیگر، تا آب به صورت تماس غیرمستقیم، سرد شود، نه آنکه جرم یخ را در آب بریزند چرا که این حکم مخلوط نمودن دو آب مختلف را پیدا می‌کند. آب نیم‌گرم و گرم برای معالجه و اصلاح حال بدن مناسب است؛ نه اینکه به صورت عادت مصرف شود چرا که باعث سستی معده می‌شوند.

در مواردی که لازم است شخص قی کند یا اسهال داده شود، توصیه به نوشیدن آب گرم یا نیم گرم می‌شود. همچنین در تسکین عطش کاذب، هنگام افطار و شدت سرفه، یکی دو فنجان به آرامی آشامیدن، مسکن عطش و شدت سرفه است. در روایات توصیه به نوشیدن آب جوشیده سرد شده فرموده‌اند و از خوردن یخ نهی نموده‌اند.

آب بسیار گرم تحلیل برنده اخلاط رقیق و نفخ می‌باشد. شستشودهندۀ معده و برطرف کنندۀ تشنگی نوع سودائی و بلغم شور است. البته مصرف زیاد آن موجب سستی معده و لاغری بدن میشود.

نکاتی در شیوۀ نوشیدن آب

آب را نباید به یک نفس و سرعت زیاد نوشید بلکه باید به تدریج واقلاً به سه نفس آنرا خورد. این مطلب در روایات زیادی مورد تأکید قرار گرفته. پیامبر فرموده‌اند آب را به آرامی بمکید و نبلعید؛ چرا که بلعیدن آن موجب بیماری کبد می‌شود. در این موقع نباید در ظرف آب نفس کشید تا بخار نفس بدان رسد و فوت بر آب نکند. خوابیده آب خوردن به هر شکل مضر است. لازم است شخص اجتناب کند از آشامیدن آب از ظرف سر تنگ یا اینکه سر را بلند کند و دهان را باز کرده و آب را از دور بریزد که به حلق ریخته شود و فرو برد که این بسیار مضر است، بلکه باید لب را به ظرف آب گذارد و بنوشد نه
اینکه دهان را در ظرف آب کرده بیاشامد، همچنین آب را باید نشسته نوشید.

ظرف مناسب

پیاله و کاسۀ چینی یا قدح سفالی که ترجیحاً سفید رنگ بوده و آب داخل آن پیدا باشد و شکل ظرف بهتر است به شکلی باشد که پائین آن تنگ و دهانۀ آن گشاد که آب کمی در آن گنجد و در نظر زیاد بیاید و شخص را از مشاهدۀ آن سیری حاصل گردد و از خوردن آب کم سیراب شود.

www.tebbeirani.com