هر چند بیشتر آداب حسنه نوروز ریشه در توصیه های بزرگان دین دارد. با این وجود دو قسم آداب برای عید می توان در نظر گرفت:
یکی آدابی که در متون اسلامی برای این روز سفارش شده است؛ دیگر آدابی که هر چند در خصوص روز اول فروردین در احادیث نداریم.
بصورت کلی از آنها سخن به میان آمده است:
الف. آدابی که در روایات در خصوص نوروز آمده:
۱٫ غسل
۲٫ پوشیدن لباسهای پاکیزه و زدن عطر
۳٫ روزه
۴٫ چهار رکعت
نماز
شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح می نویسد:
حضرت صادق علیه السلام به معلی بن خنیس تعلیم فرموده که چون روز نوروز شود غسل کن و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوش و به بهترین بوهای خوش خود را خوشبو گردان و در آن روز روزه بدار. پس چون از نماز پیشین و پسین و نافله های آن فارغ شدی چهار رکعت نماز بگذار یعنی هر دو رکعت به یک سلام و در رکعت اول بعد از حمد ده مرتبه سوره إنا انزلناه بخوان و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره کافرون و در رکعت سوم بعد از حمد ده مرتبه سوره قل هو الله احد و در رکعت چهارم بعد از حمد ده مرتبه فلق و ناس بخوان و بعد از نماز به سجده برو و این دعا را بخوان اللهم صل علی محمد و آل محمد الاوصیاء المرضیین … (۱)
اگرچه علما سند روایت را ضعیف می دانند اما عمل به این روایت از باب تسامح در ادله سنن امید ثواب در آن را می دهد. از سوی دیگر نه از باب ورود در این روز خاص بلکه به صورت مطلق بعضی از اعمال انجامش ترجیح دارد مانند: پوشیدن لباسهای پاکیزه و زدن عطر.
ب. آدابی که در روایات در خصوص نوروز نیامده:
۱٫ صله رحم:
صله رحم یکی از سنتهای بسیار خوب ایرانیان در نوروز است. در روایات بسیاری در باره اهمیت و اثرات خاص آن به آن پرداخته شده است. به عنوان نمونه: شیخ صدوق در امالى، مجلس شصت و ششم می نویسد: امیرالمؤمنین علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل می کند که فرمود: هر که نزد خویشاوندى رود و به خود و مالش با او صله رحم کند خداى عز و جل به او اجر صد شهید دهد و به هر گامى چهل هزار حسنه دارد و چهل هزار گناهش محو شود و چهل هزار درجه از او بالا رود و گویا صد سال خدا را عبادت کرده باشد.(۲)
امام باقر علیه السلام می فرماید: صله رحم اعمال را بپرورد، و اموال را بیفزاید، و بلا را بگرداند، و حساب را آسان کند، و عمر را دراز سازد.(۳)
۲٫ کمک به نیازمندان
دستگیری از مستمندان از خصوصیات روحی ایرانیان است که این مهم در آستانه سال نو پررنگتر می شود. درباره انفاق به محرومان در راه خدا آیات و روایات بسیاری وجود دارد:
وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ (۴)؛ در اموال آنها حقّى براى سائل و محروم بود!
مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ (۵)؛ کسانى که اموال خود را در راه خدا انفاق مىکنند، همانند بذرى هستند که هفت خوشه برویاند؛ که در هر خوشه، یک صد دانه باشد؛ و خداوند آن را براى هر کس بخواهد(و شایستگى داشته باشد)، دو یا چند برابر مىکند؛ و خدا(از نظر قدرت و رحمت،) وسیع، و (به همه چیز) داناست.
امام باقر علیه السّلام فرمود: کاملترین مردم از لحاظ ایمان خوشخلق ترین آنهاست. رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: آنکه خلق نیکو دارد، پاداش روزه گیر شب زنده دار، دارد
اما به یک روایت بسنده می شود: امام محمد باقر علیه السلام فرمود: هر کس به دنبال برآورده نمودن حاجت مسلمان حرکت کند، خداى متعال دستور فرماید که هفتاد و پنج هزار فرشته بر او سایه افکند، و هر قدمى بردارد خداوند برایش حسنه مىنویسد و گناهانش را محو مىنماید و مقامش را بالا مىبرد، و چون حاجت او را برآورده کند، ثواب یک حجّ و عمره برایش ثبت مىگردد.(۶)
۳٫ خوش رویی و لبخندزدن
امام باقر علیه السّلام فرمود: کاملترین مردم از لحاظ ایمان خوشخلق ترین آنهاست.
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: آنکه خلق نیکو دارد، پاداش روزه گیر شب زنده دار، دارد.(۷)
امام باقر علیه السلام فرمود: لبخند شخص بر روى برادر مؤمنش حسنه باشد، و برداشتن خاشاکى از روى وى نیز حسنه باشد، و خدا به چیزى که محبوبتر باشد نزد او از مسرور ساختن مؤمن پرستش نشده است. (۸)
۴٫ شاد کردن دیگران
امام باقر علیه السلام فرمود رسول خدا فرمود: هر کس مؤمنى را شاد و خوشحال سازد پس براستى که مرا خوشحال ساخته، و هر کس مرا خوشحال سازد براستى که خدا را خوشحال نموده است.(۹)
۵٫گذشتن از یکدیگر
مناسب است که با آغاز سال نو، کدورتها کنار گذاشته شده و از اشتباهات یگدیگر گذشت شود؛ همانطور که بزرگان سفارش کرده اند.
۶٫رفتن به زیارت امامان و امامزادگان
«(مردم) نوروز را بهانهای برای زیارت اعتاب مقدسه قرار میدهند، به مشهد مسافرت میکنند که همیشه یکی از پرجمعیتترین اوقات سال در مشهد مقدس، اوقات عید نوروز بوده است. که این عمل، بسیار خوب است.» (۱۰)
۷٫ مسافرت و تفریحات سالم
عن الرّضا علیه السّلام: اجعلوا لانفسکم حظّا من الدّنیا باعطائها ما تشتهى من الحلال و ما لا تثلم المروّة و لا سرف فیه و استعینوا بذلک على امور الدّنیا.
حضرت رضا علیه السّلام فرموده است: از لذایذ دنیوى نصیبى براى کامیابى خویش قرار دهید و تمنیات دل را از راههاى مشروع برآورید، مراقبت کنید در این کار به مردانگى و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف و تندروى نشوید. تفریح و سرگرمیهاى لذتبخش شما را در اداره زندگى یارى می کند و با کمک آن بهتر به امور دنیاى خویش موفق خواهید شد.(۱۱)
پی نوشت ها:
۱٫ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، اعمال عید نوروز، ص ۴۹۴، انتشارات لقمان
۲٫ امالى شیخ صدوق، ترجمه کمرهاى، ص ۴۳۱
۳٫ تحف العقول، ترجمه کمرهاى، ص ۳۰۹
۴٫ سوره ذاریات/۱۹، ترجمه آیت الله مکارم
۵٫ سوره بقره/ ۲۶۱، ترجمه آیت الله مکارم
۶٫ ارشاد القلوب، ترجمه سلگى، ج۱ ،ص ۳۹۳
۷٫ اصول کافى، ترجمه مصطفوى، ج۳، ص ۱۵۶ و ۱۵۷
۸٫ همان، ص ۲۷۱
۹٫ همان
۱۰٫ سخنرانی مقام معظم رهبری در تاریخ ۱/۱/۱۳۷۷٫
۱۱٫ الحدیت، روایات تربیتى، محمدتقى فلسفى، ج۲، ص۱۳۳، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامى
http://shiaha.com
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
