نویسنده : حسين دانش
“نزول” در لغت به معناي فرود آوردن از بالا به پايين است؛ «انحطاط من علو[1]» و در اصطلاح منظور از “نزول” ظهور روحي است، در پيامبر(ص)، يعني نزولي معنوي و روحاني كه تنها پيامبر آن را ادراك داشته و حقيقت آن را مي‌دانسته.[2]
مراحل نزول
قرآن كريم، خود اين نزول را در سه آيه بيان داشته، كه آنها را به ترتيب نزول بیان میکنیم.
آیه اول:
«إنّا اَنْزَلْناهُ في لَيلَةِ القَدْر »(قدر آيه 1)& lt;/P>
«ما آن قرآن را در شب قدر نازل كرديم »
آیه دوم:
«اِنّا اَنْزَلناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ »(دخان آيه 3)
«كه ما آن را در شبي پر بركت نازل كر
ديم »
در این آيه خداوند توضيحي درباره اين شب كه قرآن در آن نازل شده مي‌دهد. پس معلوم میشود كه قرآن در شب قدر نازل شده اما در چه ماهي بوده؟ قرآن میفرماید:
آیه سوم:
«شَهرُ رَمَضَان اَلذِي اُنزِلَ فِيه القُرآن »(بقره آیه 185)
«ماه رمضان ماهي كه قرآن در آن نازل شده است »
طبق بيان بالا مي‌دانيم كه پيامبر در چهل سالگي در شهر مكه به رسالت مبعوث گرديد و نيز مي‌دانيم كه آغاز بعثت در غار حراء با نزول آياتي از سوره مباركه علق همراه است و ميان مسلمانان در اين مسأله اتفاق نظر وجود دارد اما در اين كه بعثت در چه زماني رخ داده است نظرها مختلف است و همين، باعث اختلاف در زمان نزول قرآن نيز گرديده است.
شيعه معتقد است كه بعثت در 27 رجب اتفاق افتاده است به دليل روايات متعددي كه از عترت طاهره در اين زمينه وجود دارد. آنان كه خود اهل بيت نبوتند، بهتر از هر كس از زمان نبوت با خبر هستند، از جمله شيخ طوسي در امالي خود روايتي را از امام صادق (ع) نقل مي‌كند كه فرمود:
«در روز 27 رجب، نبوت بر رسول خدا نازل گشت هر كه در اين روز روزه بگيرد، ثواب كسي را دارد كه شصت ماه روزه گرفته باشد»[3]
نظرات مهم در رابطه با آغاز نزول قرآن
نظر علامه مع
رفت:
به نظر ما شب قدر يكي از دو شبي است كه در دهه آخر ماه رمضان است، ترديدي نيست كه قرآن در شب قدر بر پيامبر نازل شده است زيرا در قرآن به اين موضوع تصريح شده، طبق آياتی كه در ابتدای بحث آمد.
بر اساس روايات اهل بيت(ع)، بعثت در ماه رجب اتفاق افتاده ولي نزول قرآن به عنوان كتاب آسماني و قانون جاودانه الهي پس از سه سال فاصله بر پيامبر نازل گشته و در اين سالها پيامبر دعوت مخفيانه داشته است.
«فَاصْدَع بِما تُؤمَر واعْرِضْ عَنِ المُشركين*اِنا كَفَيناكَ المُستَهزئينَ »[4]
«آشكارا آنچه را ماموريت داري بيان كن و از مشركان روي گردان و نسبت به آنهايي بي اعتنایی كن ما شر استهزاء كنندگان را از تو دفع كرديم »
از اين زمان به بعد، نزول پيوسته قرآن آغاز گرديد و از رواياتي كه مدت نزول قرآن را بيست سال ذكر نمودهاند، نتيجه مي‌گيريم كه آغاز نزول قرآن از آغاز بعثت سه سال فاصله داشته و در شب قدر بوده است.[5]
نظر علامه طباطبايي:
“انزال”؛ به معني فرود آوردن جملگي و يكباره است، پس نزول در ماه رمضان و شب قدر يكباره و جملگي بوده نه تدريجي، كه بر قلب پيامبر خدا نازل شده و تفصيل آن در طول مدت پيغمبري آن حضرت به تدريج نازل گرديده است:
«وَ قُرآناً فَرَقنَاهُ لتَقرأَهُ عَلي الناسِ عَلي مكثٍ و نزّلناهُ تَنزيلاً»(اسراء آيه 106)
«و قرآني كه آياتش را از هم جدا كرديم تا آن را با درنگ بر مردم بخواني و آن را بتدريج نازل كردي
م »
در نتیجه چنين استنباط مي‌شود كه قرآن دو نزول دارد؛ يك بار نزول دفعي (يكباره) به معني نزول اجمالي كه غير زماني است و قرآن آن را به تعبير انزال مشخص مي كند و اين بر نزول تدريجي مقدم است و به صورت يك روح بر پيغمبر نازل شده، يعني روح قرآن يكباره ومجموعاً بر دل پيامبر فرود آمده و بعد تفصيل داده شده و ديگري نزول تدريجي به معني تفصيلي كه در زمان مشخص به صورت آيات و كلمات و الفاظ و سوره‌ها نازل شده و اين در وقتي است كه جبرئيل نازل شده و بعثت آغاز گرديده و اين 27 ماه رجب بود كه 20 يا 23 سال ادامه يافت.[6]
پی نوشت:
[1] . راغب اصفهاني؛ المفردات في غريب القرآن، انتشارات قهرمان چاپ استانبول تركيه، سال 1986 ميلادي، ماده نَزَلَ
[2] . دكتر محمد راميار؛ تاريخ قرآن، انتشارات سپهر تهران،چاپ دوم سال 1362 ص 181
[3] . حسين جوان آراسته؛ درسنامه علوم قرآني، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي قم، چاپ يوم سال 1378، ص 79
[4] . سوره حجر؛ آيه 94 و 95 ترجمه آيت الله مكارم شيرازي
[5] . محمد هادي معرفت؛ آموزش علوم قرآني ترجمه التمهيد في القرآن، مترجم ابومحمد وكيلي انتشارات چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي قم چاپ اول سال 1371 ج 1 ص 137 ، 136، 134
[6] . علامه طباطبايي؛ تفسير الميزان، مترجم سيد محمد باقر موسوي همداني انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين قم، ج 2، ذيل آيه 183 الي 185 بقره
www.pajoohe.com
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
