اهل بیت به اندازه عقول مردم صحبت کرده اند

« اهل بیت ^(ع) در احادیث به اندازه ی
عقول مردم صحبت کرده اند »

احادیث اهل بیت (ع) به عنوان یک منبع اصلی در طول تاریخ مورد توجه شیعیان بوده است. حال این سئوال برای ما پیش می آید که تبعیت از احادیث اهل بیت (ع) جوابگوی تمام نیازهای بشر هست یا خیر؟ آیا اگر ما با قرآن و حدیث جلو بیاییم همه چیز حل می شود؟ و یا اینکه اصلاً چه کسی می تواند بر اساس آیات و احادیث دقیقاً عمل کند؟ و سئوال کلیدی تر اینکه اصلاً چرا باید از اهل بیت (ع) تبعیت کرد؟ برای پاسخ به این سئوال می توان به آیه 30 سوره ی بقره اشاره کرد که خداوند می فرماید : « اذ قال ربک للملئکة انی جاعل فی الارض خلیفة … » در این آیه خداوند با ملائک در میان می گذارد که می خواهد در زمین خلیفه قرار دهد یعنی ملائک نیز باید به این خلیفه سجده کنند سپس حضرت آدم (ع) را خلـیفه قرار داده و بعد رسولانی دیگـر را برترین افراد را « مثل الواالعزم » قرار می دهد و از میان آنها حضرت رسول الله (ص) را کامل ترین رسول انتخاب کرد(1) . پس نقش امام (ع) به عنوان جانشین و حتی رسول (ص) در خلافت بر ارض و وظیفه ی ما در تبعیت ایشان کاملاً عیان است. با ذکر یک مثال وارد در این بحث شویم که تا چه حد به احادیث اهل بیت (ع) می توان جلو رفت. اگر ما بخواهیم تیزهوشان یا نخبگان علمی را تربیت کنیم آنها را از بقیه جدا کرده و بر ایشان یک دانشگاه عظیم و مجهز درست می کنیم و بهترین امکانات و اساتید را در اختیارشان قرار می دهیم در واقع بین آنها و بقیه تفاوت قائل می شویم و در آن دانشگاه مطالب بیشتر و سطح بالاتری را به آنها می گوییم وقتی این رفتار با رفتار خداوندی مقایسه می کنیم می بینیم که خداوند در برخورد با انبیاء و رسل و به خصوص رسل الواالعزم کلاس تربیتی آنها را از بقیه
جدا کرده و یا خداوند در قرآن نیز همین رفتار را پیاده می کند یعنی قرآن با هر کس به اندازه همان شخص مطلب قرار می دهد. ما روی یکسری مطالب پیش پا افتاده نمی توانیم اسم معارف بگذاریم مطالبی از قرآن که هم در معرض مؤمن قرار بگیرد و هم در معرض کافر اصلاً اسمش معرف نیست حتی اگر ظاهری قیمتی داشته باشد. معارف مطالبی است که قرآن از خودش غیرت نشان داده و در دسترس هر کسی قرار نمی گیرد، برای برداشت از قرآن ما به تقوا نیاز داریم، قرآن یکسری معارف را در اختیار متقین قرار  می دهد و در معارف سطح بالاتر حتی به اجازه امام (ع) و اشبه شدن به ایشان نیاز است. همانطور که گفته شد رفتار خداوند این است که برای افراد با سطوح مختلف و اندازه عقولشان کلاس های متفاوت می گذارد و همین مسئله را در قرآن نیز جاری کرده است. حال می بینیم اهل بیت (ع) به عنوان باب الله چگونه در احادیث شان این رفتار را جریان داده اند. اگر سراغ احادیث اهل بیت (ع) هم برویم با همین مطلب مواجه شویم که اهل بیت (ع) به اندازه ی عقول مردم صحبت کرده اند و یک حدیث معیار سنجش احادیث دیگر است و آن اینکه فرموده اند ، « ما به اندازه عقولشان صحبت می کنیم » ( امام صادق (ع) : رسول الله (ص) هرگز با مردم به اندازه ی عقول خویش سخن نگفت. حضرت رسول (ص) : ما انبیاء امر شده ایم که به اندازه ی عقل های مردم با آنها صحبت کنیم ) و این مطلب از آنجا اهمیت دارد که ما به عنوان الگو سعی می کنیم تمام کلیات بلکه جزئیات زندگی مان را با اهل بیت (ع) چک کنیم به طور مثال اگر ما در زمان امام صادق (ع) بودیم می رفتیم پیش ایشان شغل و تحصیلات و بسیاری مسائل کلی و جزئی دیگر را سئوال می کردیم تا با ایشان نحوه زندگی مان هماهنگ شود و اگر کسی از ما می پرسید که چرا خودت تصمیم نمی گیری می گفتیم که می خواهیم زندگی مان با امام (ع) میزان شود. و این یک مسئله فطری است یعنی ما از نظر فطرت هم به اهل بیت (ع) احتیاج داریم. این مطلب مربوط به زمان و مکان نیست اما متاسفانه چون ما با موضوع غیبت کنار آمده ایم رفتارهای امروزی جامعه برایمان عادی شده سئوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا واقعاً کسی می تواند تمام جزئیات را بر اساس آیات و احادیث عمل می کند ؟ به طور مثال اگر کسی بخواهد یک نماز دو رکعتی اقامه کند نیاز به یکسری مقدمات تقوایی ، اخلاقی
، طهارتی دارد و اگر کسی تمام این مسائل را رعایت کرد و روزبه روز هم قوی تر انجام داد بعد از ده سال سعی و تلاش زیاد می تواند یک نماز دو رکعتی بجا آورد ؟ و باز دقیق تر از اینکه با شرایط امروز جامعه مان که تقوائیات و اخلاقیات و سایر مسائل بسیار دشوارتر شده است کسی می تواند مثلاً یک شبانه روز لباس تقوای خود را نگه داری کند ؟ پس از این منظر باز هم احتیاج ما به اهل بیت (ع) تشدید خواهد شد. چه بسا که نیاز امروز ، بسیار بیشتر از نیازهای مردم هزار و چهارصد سال پیش است. در اینجا محتوای احادیث برای ما پر رنگ می شود و عقل مرجوع می کند که محتوای احادیث اهل بیت (ع) که دعاها و آثاری از قوی ترین شیعیان نقل شده است بیشتر است مثل نقل های ابوحمزه ثمالی که قیمت زیادی دارد یا نقل های مفضل که مطالب بسیار زیاد البته در سطح پایین تر را شامل می شود یا معارفی که از جابر بن یزید جعفی نقل شده که البته آن هم با توجه به نیازهای معارفی آن زمان جابر بن یزید جعفی مطرح شده مثلاً اگر جابر در آیه 75 سوره ی انعام می پرسد ملکوت چیست ؟ شاید اگر ما آنجا بودیم سئوال دیگری می پرسیدم و یا زمانی که کمیل از مولا امیرالمؤمنین (ع) می پرسد که حقیقت چیست ؟ امیرالمؤمنین (ع) چند مرحله را برای او می گوید و وقتی کمیل خواهد بیشتر بداند می گوید چراغ را خاموش کن که خورشید طلوع کرد یعنی بلند شو دیگر بس است. مثال دیگر اینکه ظاهراً زرارة بن اعین از امام صادق (ع) در مورد حقیقت می پرسد ؟ آقا می فرمایند از فضل خداست این جواب ها یعنی جواب کلی دادن ، یعنی افراد را برای غیبت آماده می کردند. از اهل بیت (ع) در آن زمان معارف زیادی تعلیم نداند و ما الان کم داریم و بسیاری سئوالات در مورد آیات برای ما بدون جواب مانده است. و ما از احادیث هم نمی توانیم برداشت زیادی بکنیم و از همین رو به قول امام خمینی (ره) اهل ظن و گمان هستیم یعنی آیات و احادیث به ما رسیده ما را اهل ظن و گمان بار آورده و با آراء و نظرات متفاوتی برخوردی می کنیم که دیگر نمی توانیم تقلید کنیم. مثلاً در المیزان نیز گاهی دو یا سه نظر متضاد مطرح است و در آخر هم می گوید خوب این نظرات مطرح است ( الله اعلم ) در اینجا انسان به این مطلب می رسد که تبعیت از آثار و حتی از آراء کسانی که شدیداً مقید بوده اند و به استفاده از قرآن و حدیث نمی تواند ما را در معارف سیراب کند و پاسخگویی ما باشد و انسان در چند راهی می افتد و نی
از به امام حی در انسان روز به روز تشدید می شود.

پی نوشت:

1) بحارالانوار ، ج 8 ، صفحه 345 / عيون اخبار رضا (ع) ، صفحه 262 / منتخب الانوار المضينه صفحه 11 / علل الشرايع جلد 1 ، صفحه 5

2) آيه‌ي 2 سوره بقره

3) کافي ، جلد 1 صفحه 23 / امالي شيخ صدوق 418 / تحف العقول ، ص 137

http://www.asrezohoor.com