بررسی ارزش اِیمان

چکیده:

 
ماهیت و مفهوم ایمان دارای ابعاد بسیار گسترده ای است که بررسی هر یک از جوانب آن مطالب قابل بحث فراوانی برای بیان خواهد داشت. در گذشته، پژوهش گران کلامی و فلسفی در فرهنگ دینی اسلام و مسیحیت به پژوهش و تحقیق در زمینه ی ارزش ایمان پرداخته اند. اما آنچه دراین پژوهش مدنظراست تحلیل  و بررسی مهم ترین نوع آن یعنی ایمان به خداوند و روز قیامت می باشد. درابتدا توضیح مختصری در مورد معنای ایمان ارائه شده ، سپس جنبه های مختلف آن از دیدگاه اسلام مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در ادامه برخی ازثمرات و نتایج مفید این اعتقاد مانند تحمل سختی ها و مصائب، جلوگیری از انحراف
انسان به فساد اخلاقی توضیح داده می شود.  نکته ی بارز در این پژوهش آن است که برای ارائه ی مطالب از آیات قران کریم و همچنین نکات ارزنده ای که در نهج البلاغه و دیگر کتب اسلامی  روایت شده است استفاده شود تا ضمن سهولت درک مطالب برغنای آن بیفزاید.    مسئله ی مهم دیگردر این زمینه بررسی رابطه ی تنگاتنگ میان ایمان با عمل است . بی شک  ایمان بدون عمل نمی تواند در زندگی افراد تاثیرگذار باشد. هر چند ایمان زبانی دارای خاصیت بالقوه ای است ولی نیازبه زمینه ی مساعد جهت شکوفایی دارد
. ما می توانیم   از طریق برگزاری گفتمان یا جلسات نظر خواهی کاستی های شناخت صحیح  ازارزش های ایمان  شناسایی نموده و با ارائه الگوهای برجسته دینی با کمک رسانه های صوتی و تصویری شرایط درک  درست دراین زمینه را فراهم نماییم. 
 درنهایت نتیجه ی برگرفته ازپژوهش این است که ایمان داشتن به پروردگاروآنچه ازاو به ما رسیده است به عنوان عالی ترین فضیلت انسانی می تواند نقش مهم وکلیدی در آسایش انسان ها درزندگی و همچنین کسب مدارج والای کمال بشری داشته باشد.

 

مقدمه:

<P class=MsoNormal dir=rtl style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%"&g t; 

      درعصر کنونی ما که جوامع و ملت ها  در حال توسعه و پیشرفت هستند، ظهور تمدن مدرنیته هزاره سوم عواطف و معنویات را میان مردم سست نموده است. دنیا پرستی یا به عبارت بهتر مادیات سیطره ی خود را بر جهان گسترانیده است. بی اعتنایی مردم نسبت به امور اخروی ، دین و اخلاق باعث شده این قبیل مسائل نزد  آنها بی ارزش تلقی شود.

جهان غرب بعد از انقلاب صنعتی و با کنار گذاشتن امور دینی بوسیله ی گسترش موج بی بند وباری اخلاقی سعی دارد این باور خود یعنی دین مانع توسعه است را به دیگر کشورها تلقین نماید. این جوامع تنها تکنولوژی و تعلقات دنیوی را هدف زندگی می دانند و دیگر امور مربوط به دینداری را در حاشیه و جزء اهداف فرعی و مسائلی شخصی تلقی می کنند.
  جوانان تربیت یافته با این دیدگاه بدلیل ضعف ایمانشان اهداف مادی و
دنیوی برای زندگی خود بر می گزینند و طبعاَ در صورت دست نیافتن به اهدافشان از کار خود ناامید می شوند. در این زمینه امیر مؤمنان، حضرت علی (ع) درکتاب نهج البلاغه به نکته ی ظریفی اشاره نموده است. ایشان فرموده اند: «شما را از دنیاپرستی می ترسانم زیرا منزل گاهی است برای کوچ کردن نه منزلی برای همیشه ماندن. دنیا خود را با غرورزینت داده و با زینت و زیبایی می فریبد. » (1)اگرانسان اهداف اخروی را سر لوحه کار خود قرار دهد و به آنچه که خداوند بر بندگانش تکلیف نموده ایمان باطنی داشته باشد هرگز ناامید نخواهد شد. ایمان راسخ به خدا و روز جزا همچون نوری تاریکی ها را روشن و تحمل سختی ها و مشکلات رسیدن به کمال که والاترین هدف زندگی بشری است را آسان می گرداند.  

 

1. نهج البلاغه، خطبه .113.

 

 

ایمان چیست ؟

 
  درباره ی ماهیت و مفهوم ایمان تعابیر و برداشتهای متفاوتی وجود دارد. هریک از نوابغ و بزرگان علم ودین از نقطه نظر خود تعریفی منحصر به فرد از ایمان ارائه نموده اند.   
  در حدیثی از رسول اکرم (ص) در این باره آمده است:

ایمان قولی است که گفته می شود و عملی است که انجام می شود و شناختی از سوی عقلهاست.(1)

 حضرت امیرالمؤ منین (ع) درتعریف ایمان فرموده اند:

« ایمان، برشناخت با قلب، اقرار با زبان و عمل با اعضاء و جوارح استوار است. » (2)

    

 در جایی دیگر، دانشمند غربی سورن کرکگور، پدر ایمانگرایی  سده نوزدهم  از دیدگاه خود ایمان را به این صورت تعریف نموده است:

 «  ایمان عالی ترین فضیلت انسانی ، امری در برابر عقل و فراتر از آن تلقی می شود، همچنین دارای حقیقتی انفسی و در یک پیوند و دلبستگی شورمندانه با خدا به عنوان امری محال [به خاطر بزرگی]  تصور می شود. » (3)

 قرآن کریم نیزدرباره ماهیت ایمان و ابعاد مختلف آن مطالب و توصیه های فراوانی را ذکر نموده است و معنای آن ازمنظراین کتاب الهی دارای دامنه ی وسیعی است و شامل ایمان به خدا،ایمان به عـالـم غیب، ایـمان به وحی و…. می شـود. همچـنین قـرآن ایمان هـمراه با عمل  صحیح می داند و مصداق آن این عبارت شریفه است که در آغازبسیاری از آیات قرآن آمده ” یا ایها الذین آمنوا و  عملوالصالحات : کسانی  که ایمان دارند و عمل صالح انجام می دهند ”  و تنها اعتقاد قلبی وقولی به خدا کافی نیست ورمز پیروزی انسان تقارن ایمان با اعمال نیکوی اوست.

 نقطه ی اشتراک اکثر تعاریفی که از ایمان ارائه شده این است که ایمان امری درونی  و اعتقادی می باشد وحالت بالقوه ای دارد که آثار آن در رفتار و کردار انسان  مشاهده می شود.

 

 

&lt ;P class=MsoNormal dir=rtl style=”TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm -8.8pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: 12.45pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%”>1. ناصر باهنر، آموزش مفاهیم دینی همگام با روان شناسی  رشد ( تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. شرکت چاپ و نشربین الملل، 1385)، ص.113.

2. نهج البلاغه ، حکمت .227.

3. روزنامه جام جم ، 28آبان 1386.

 

 &l t;I>”آثارونتایج ایمان به خدا ”  

   

اعتقاد وایمان قلبی به پروردگار، آثار و جلوه هایی را در اعمال و زندگی روزمره ی مردم بوجود می آورد که درخور توجه است و در ادامه به برخی ازاین آثاراشاره خواهد شد :

 

الف: ایمان و نقش آن در تحمل سختی ها :

  یکی از برترین ارزش های نهفته در ایمان به خدا قدرت صبر واستقامتی است که این عمل پسندیده برای انسان به ارمغان می آورد. همچنین ایمان و صبر دارای رابطه ای دوجانبه نیز هستندوازهم تاًثیر می پذیرند. درمنظرحضرت علی (ع) ایمان چها رپایه و اساس دارد که یکی از بهترین آنها ، صبرو بردباری است. (1)

قرآن كریم در این زمینه  می‏فرمايد:

  « يا أيها الذين آمنوا هل أدلكم علی تجاره تنجيكم من عذاب ألیم» و« تؤمنون بالله و رسوله » (2)                                 &nbs
p;                                                                        

آيا شما را به يك تجارت و بازرگانی كه شما را از شكنجه‏های دردناك‏ نجات می‏دهد راهنمايی كنم ؟ و آن اين است كه به خدا و پيغمبر او ايمان‏ بياوريد ” .همچنین سرگذشت زندگی و سیره ی انبیا و ائمه معصومین (ع) می تواند الگوی کاملی برای ما  درباره  میزان تاثیر ایمان برتحمل ناراحتیها و مصائب باشند.

      حضرت ايوب (ع) چهل سال ازعمر گوهربارخودرادرآزمایش ها وامتحانات الهی به سر برد وهمه ی مال، فرزند وخوشبختی خودرا از دست داد اما هیچ گاه خداوند را بخاطراین مشکلات کفر نکرد تا سرانجام پروردگار ازلطف و کرم خود هرآنچه از او گرفته بود به او داد و جایگاهش را در دنیا و آخرت رفیع و بلند مرتبه قرار داد

درروایتی دیگر آمده است روزی عبدالله بن ابى يعفور،  یکی ازاصحاب امام جعفر صادق (ع) از كثرت امراض، در حضورامام لب به  شكايت گشود، آن حضرت فرموند

 

    «اگر مرد با ايمان بداند كه خداوند چه پاداشى براى تحمل فشارها و سختى‏ها معين فرموده است آرزو مى‏نمايد كه او را با قيچى‏ها قطعه قطعه كنند.»

 حضرت یوسف (ع) به خاطرایمان کاملی که به خداوند داشت سالها دوری از پدروتهمت ها یی را که به آن بزرگوار نسبت دادند وهمچنین زندانی شدن و مورد شکنجه قرار گرفتن را تحمل  نمودند.  

1. نهج البلاغه، حکمت 31.

2. الصف: 10،11.

3. بحارالانوار ، جلد78، ص.196.      &nbsp
;                                                                 

در جایی دیگرامام صادق(ع) در این زمینه مى‏فرمايند:

«لا تعدن مصيبة اعطيت عليها الصبر و استوجبت عليها من الله ثوابا مصيبة انما المصيبة ان يحرم صاحبها اجرها و ثوابها اذا لم يصبر عند نزولها; ⁽¹⁾

    مصيبت را كه در برابر آن استقامت ورزيديد و از خدا پاداش گرفتيد مصيبتش نخوانيد، بلكه مصيبت آنگاه است كه در برابر آن صبر نكنيد و از پاداش خدايى محروم شويد.»

این احادیث و روایات تنها نمونه ی کوچکی از تاثیر ایمان به پروردگارعالمیان برصبرواستقامت در مشکلات زندگی بر روح وباطن بزرگان دین و معرفت است.

 

ب. نقش ایمان در پیشگیری ازانحرافات اخلاقی:

 

      نتیجه ی مثبت دیگری که ایمان به خدا و روزجزا می تواند بدنبال داشته باشد این است که مسیر درست زندگی کردن را به انسان می آموزد و با خاصیت بازدارندگی که دارد موجب می گردد نفس  نتواند برعقل غلبه نماید. ایمان به خدا به عنوان یکی ازمؤلفه های شناخت و بصیرت بشری قدرت تدبیر درباره ی عواقب سوء هوسرانی را به انسان می دهد.

     از امام صادق عليه السلام روايت است كه فرمود: پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله       عده اىرا به جنگ فرستاد، چون از جنگ بازگشتند فرمود: آفرين به گروهى كه پيكار كوچكتر را سپرى كردند و پيكار بزرگتر بر عهده آنان به جاى مانده است ، گفته شد:ای فرستاده خداپيكاربزرگتر چيست ؟ فرمود پيكاربا نفس. (2)

 

      مؤمن واقعی بودن کار آسانی نیست زیرا نفس انسان گرایش به راحتی و آسایش دارد ولی جهاد با نفس سرکش همت والا و چشم فرو بستن بروی لذ ت
های دنیوی را می طلبد. اگرشخص باعلم یقین به روز قیامت ایمان داشته باشد، دستورات دینی را که خداوند و فرستادگان او بر انسان عرضه داشته اند را سر لوحه ی کار خود قرار می  دهد و مطیع نفس خود نخواهد شد.

 

 

1.بحارالانوار، جلد. 75، ص. 261،ح.157.

2. محمد بن حسن حرعاملی، جهاد با نفس ، مترجم: علی افراسیابی، ( قم : نهاوندی،1384) ، حدیث .1.

بحث و نتیجه گیری:

 

      ایمان به عنوان منشاً همه ی فعالیتها ، با هویت بخشی و ایجاد احساس تعلق خاطرهدف و انگیزه  زندگی افراد تعیین می کند. اما آنچه مورد تاًکید است ایمان به خداوند یکتا وامور غیبی می باشد. ایمانی که با جوشش درونی و جلوه های عملی خود زندگی را برای انسان لذت بخش می کند همچنین اعمالی که انسان با نیت قرب الهی ورسیدن به کمال بشری انجام می دهد باید دارای روح ایمان به پروردگار باشد تا مقبول حق قرار گیرد.

          تـرديـدى نـيـسـت كـه در دنـيـاى امـروز، بـر اثـر گسترش فساد و بی بندوباری اخلاقی، اگـر نـسـل جـوان در بـرابـر فرهنگ پست دنياى استكبار، ایمان قلبی به خدا داشته و در پی کسب  آنچه از انجام اعمال نیک وعده داده است باشد ، رضای اورا با جان ودل خریدار باشد و  اختیارزندگی خود رابدست هوی و هوس ندهد، استعدادها و نيروهاى باطنى او، شكوفا مى شود.

         در باب بررسی آسیب های ایمان، مساًله ای که بیشترین اهمیت را دارد ایجاد شدن برخی باورهای نادرست در این زمینه است. برای برطرف نمودن این مشکل می توان از طریق نظرخواهی  یا برگزاری گفتمان های دوره ای  کاستی های موجود را شناسایی وبا ارائه الگوهای عملی اززندگی انبیا و ائمه معصومین (ع) که دربسیاری از کتب دینی به آنها اشاره شده  استفاده نمود.

     در نهایت آنچه می توان آنرا به عنوان زیباترین ارزش ایمان به خداوند دانست این است که ايمان مايه آرامش روح و جسم بوده ، ناراحتی و دلهره را از انسان دور مى كند. با اطمینان خاطر ازاینکه هیچ عمل انسان بیهوده نخواهد بود و آنچه خداوند وعده نموده قطعاً محقق خواهد شد،   هدف و مسیر درست زندگی روشن و مشخص می گردد.

 

 

 

 فهرست منابع و ماًخذ:

 

    

باهنر، ناصر. آموزش مفاهیم دینی همگام با روان شناسی رشد. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. شرکت چاپ ونشربین الملل، 1385

 

جام جم [ روزنامه کثیر الانتشارایران] 28 آبان ، 1386

 

حرّ عاملی، محمد. جها د با نفس. قم : اتشارات نهاوندی ،1384

 

دشتی، حجة الاسلام محمد. نهج البلاغه ، ( چاپ پنجم). [ قم] : طلوع مهر،1385

 

قرآن کریم .

 

مجلسی، محمدباقر. بحارالانوار. [تهران] : المکتبة الاسلامیه ، 1342  

 

فردین بختیاری