بي احترامي به بهانه رفاقت!
منبع: روزنامه رسالت، شماره 7627
نویسنده: مصطفی یاسینی
اخلاق اجتماعی
با توجه به اینكه انسان موجودی اجتماعی است و برای ارائه حیات خویش نیاز به ارتباطات در جامعه دارد. پس انسان در تمام دوران حیات نیازمند به رفاقت و دوستی با دیگران است. از دیدگاه روایات اسلامی دوست خوب و مناسب كسی است كه ویژگیهای زیر را دارا باشد:
1- عقل و خرد: در روایات بر همنشینی با دوستان خردمند تاكید شده است. امام علی (ع) می‌فرماید:
«همنشینی با دوست خردمند، زندگی بخش جان و روح است»
این موضوع به حدی مهم است كه دشمن خردمند بر دوست نادان ترجیح داده شده است:
«دشمن با خرد برای تو از دوست نادان مطمئنتر است»
بي احترامي به بهانه رفاقت!
2- صلاحیت اخلاقی: دوست خوب كسی است كه از رذایل اخلاقی و شرارت باطنی به دور باشد. در روایات از دوستی با اشرار و اهل فسق و فجور به شدت منع شده است. امام علی(ع) می‌فرماید:
«همنشینی با تباهكاران مایه تباهی است، همانند باد كه وقتی بر مردار میوزد، با خود بوی بد بههمراه دارد»
پیامبر اكرم(ص) نیز می‌فرمایند
:
«شایستهترین مردم برای بدنامی، كسی است كه با بدنام ها همنشین باشد»
بي احترامي به بهانه رفاقت!
3- پایبندی به تعهدات: دوست خوب كسی است كه به آداب دوستی متعهد باشد. امام صادق(ع) می‌فرماید:
«دوستی حد و مرزی دارد. هر كس آنها را مراعات كرد، دوست حقیقی است و گرنه نسبت دوستی به او نده. حدود دوستی عبارتند از: آن كه نهان و آشكارش برای تو یكسان باشد. زینت تو را زینت خود و عیب تو را عیب خویش شمارد. اگر به ریاست و ثروت و مقام برسد، رفتارش عوض نشود. اگر تمكن پیدا كرد، از آنچه دارد،نسبت به تو دریغ نورزد. تو را در گرفتاریها رها نكند و تنها نگذارد»
بي احترامي به بهانه رفاقت!
4- همتراز بودن: دوست خوب كسی است كه از جهت مالی و اجتماعی همتراز انسان باشد. امام باقر(ع) می‌فرماید:
«هرگاه خواستی با كسی همنشین شوی، با كسی كه مثل تو است، رفیق شو و با كسی كه عهده دار تو شود رفاقت نكن كه این دوستی مایه ذلت و خواری است»
یكی از نكات دقیق و مهم در معاشرت و رفاقت، رعایت حقوق دوستی در تمام دوره‌ها و همه‌ی فراز و نشیب‌های زندگی است. انسان وقتی با كسی رفیق می‌شود و باب صمیمیت می‌گشاید گاه این رفاقت و صمیمیت، وی را از ادای حقوق دوست غافل می‌كند و باعث آن می‌شود كه حقوق رفیقش را به درستی ادا نكند.
از جمله حقوق دوست مومن آن است كه در محضر دیگران به او احترام گذارد و به هنگام احسان نمودن، دوست خود را مقدّم بدارد و اگر به چیزی احتیاج دارد، احتیاج وی را زودتر برآورده سازد. ولی افسوس كه گاهی صمیمیت و یگانگی به حدی می‌رسد كه آدمی نه تنها حقوق دوست خود را فراموش می‌كند و وظایف دوستی را نادیده می‌گیرد، بلكه حتی خودِ رفیقش را نیز فراموش می‌كند!
بي احترامي به بهانه رفاقت!
البته این حالت غالباً از آنجا ناشی می‌شود كه آنها شدیداً با هم احساس خودمانی بودن می‌كنند و نوعاً این گونه است كه وقتی انسان‌ها خیلی با یكدیگر صمیمی شدند، دیگر كمتر به هم احترام می‌گذارند و چه بسا برخی از حقوق طرفینی را نیز فراموش می‌كنند؛ مثلاً از آنجا كه رفاقت و صمیمیت عمیقی بین خود احساس می‌كنند، در زندگی خصوصی با ضمیر خطاب «تو» یكدیگر را صدا می‌زنند و از همین روی و در اثر عادت، در زندگی اجتماعی و در انظار مردم نیز به همان شكل و در قالب همان كلمات و الفاظ یكدیگر را خطاب می‌كنند.
بي احترامي به بهانه رفاقت!
باید توجه داشت كه این شكل رفتار و برخورد به تدریج باعث كم رنگی رفاقت می‌شود. روشن است كه خودمانی شدن و یك رنگی و صمیمیت نباید سبب شود كه شخص در انظار دیگران حقوق دوست خود را رعایت نكند و احترامش را نگه ندارد. صمیمیت نباید به بی احترامی و فروگذاردن حقوق اجتماعی منتهی گردد؛ چراكه هر كسی در زندگی اجتماعی از موقعیت و حقوق خاصی برخوردار است و باید این حقوق و آن جایگاه اجتماعی را رعایت كرد.
بي احترامي به بهانه رفاقت!
این قاعده و نكته مهم اخلاقی حتی در زندگی خانوادگی نیز باید رعایت شود. درست است كه دو همسر باید صمیمی و خصوصی باشند و به یكدیگر بدون هیچ گونه حجاب و مانعی محبت ارزانی دارند؛ ولی این صمیمیت و خصوصی شدن هرگز به این معنا نیست كه در انظار دیگران و در ملاعام نیز به همین شكل رفتار نمایند. احترام اجتماعی اقتضا می‌كند كه انسان در منظر دیگران به همسرش احترام بگذارد و محترمانه با او صحبت كند؛ لذا اگر در خانه با الفاظ خاصی همدیگر را خطاب می‌كنند، هرگز به این معنا نیست كه در اجتماع هم می‌توانند به همان شكل رفتار كنند.
بي احترامي به بهانه رفاقت!
به هر حال در هر موقعیتی مرزهایی وجود دارد كه باید آنها را حفظ كرد و نباید به بهانه اینكه ما با یكدیگر خودمانی هستیم این حدود را بشكنیم. این مرزشكنی‌ها باعث می‌شود كه اصل رفاقت به خطر بیفتد. اگر بنا باشد به بهانه رفاقت حق دوست خود را ادا نكنیم، دیگر رفاقتی باقی نخواهد ماند. امیرالمومنین علی علیه السلام می‌فرمایند:
«لاَتُضِیعَنَّ حَقَّ اَخِیكَ إِتِّكَالاً عَلَی مَا بَینَكَ وَبَینَهُ…»
بي احترامي به بهانه رفاقت!
با تكیه بر روابط صمیمانه‌ای كه بین تو و رفیقت وجود دارد، حق رفیق خود را ضایع نكن. به یقین او در جامعه بر تو حقوقی دارد و باید آنها را رعایت كنی.
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
