بی اختیاری ادرار در کودکان

جلال مرادی – روان شناس بالینی

عدم كنترل ادرار يكي از شايعترين علل مراجعه به روانپزشك، روان شناس يا متخصص
كودكان مي باشد.

كودكاني كه به سن پنج سالگي مي رسند بايد توانائي نگهداري و كنترل ادرار خود را كسب كنند .حال اگر با رسيدن به سن پنج سالگي با سطح رشدي مناسب بدون هيچ دليل جسمي و مشكلات پزشكي و يا مصرف برخي داروها (ادرار او رها)، كنترل ادرار صورت نگيرد و اين مسئله دو بار در هفته به مدت سه ماه پياپي باشد، فرد مبتلا به اختلال بي اختياري ادرار خواهد بود. شب ادراري ممكن است خواه عمدي و خواه غير عمدي باشد. در واقع ترس، اضطراب، از دست دادن مهر و محبت والدين، تولد كودك ديگر، جلب نظر والدين، ترس از تنبيه و در بچه هاي بزرگتر مشكل در مدرسه و دوستان و در كل هيجانات مختلف در كودك مهمترين علل بيماري هستند.

وجود نشانه هاي نظير مكيدن انگشت، كج خلقي، لجبازي و ساير مشكلات رفتاري همراه با اين اختلال گزارش است، زيرا عدم كنترل ادرار نيز به نوبه’ خود بر روان كودك اثر مي گذارد و سر زنش يا تنبيه از طرف والدين باعث احساس ناراحتي و ضعف شده و بر شدت عدم كنترل ادرار مي افزايد، والدين بايد سعي كنند با آرامش و صبر با كودكان برخورد كنند، بايد از توبيخ و تنبيه كودك خودداري كرد و با اين عمل او را متوجه ساخت كه عدم كنترل ادرار عمل زشت و شرارت نيست بلكه نوعي بيماري است.

ویژگی های تشخیصی

الف – ادرار مکرر در رختخواب یا لباس ها (چه به صورت ارادی یا عمدی).

ب – بی اختیاری ادرار زمانی از لحاظ بالینی قابل ملاحظه است که یا دوبار در هفته و برای حداقل سه ماه متوالی رخ دهد و یا در عملکردهای اجتماعی، تحصیلی (یا شغلی)، یا سایر زمینه های مهم، ناراحتی و اختلال قابل ملاحظه بالینی ایجاد کند.

ت- سن تقویمی حداقل 5 سال (ویا در سطح رشد معادل آن) باشد.

ث- بی اختیاری ادرار منحصراً ناشی از اثرات فیزیولوژیایی مستقیم یک ماده یا دارو (مانند داروی مَدر) و یا یک بیماری جسمانی (ماننند بیماری قند، اسینابیفیدا و یک اختلال تشنجی) نباشد.

انوع آن :

صرفاً شبانه

صرفاً روزانه

شبانه و روزانه توام

 شیوع کلی این اختلال

شیوع بی اختیاری ادرار در کودکان 5 ساله تقریباً 5 تا 10 درصد، در 10 ساله ها حدود 3 تا 5 درصد، و در افراد 15 ساله یا بزرگتر تقریباً 1 درصد است.

الگوی خانوادگی چه تاثیری بر این اختلال دارد؟

در حدود 75 درصد همه کودکانی که به بی اختیاری ادرار مبتلا هستند سابقه این اختلال در یکی از خویشاوندان بیولوژیکی درجه اول آنان یافت می شود. خطر بی اختیاری ادرار در فرزند والدی که خود سابقه بی اختیاری ادرار داشته، 5 تا7 برابر بیشتر است. همگامی این اختلال در دوقلوهای یک تخمکی بیشتر از دوقلوهای دو تخمکی است. گرچه تحلیل های ژنتیک ملکولی ارتباط هایی را با چند کرموزوم شناسایی کرده اند، ولی هیچ رابطه معنی داری میان پیوند با یک فاصله کرموزومی و نوع بی اختیاری ادرار شناسایی نشده است.

راه های پیشگیری و درمان آن را بیان کنید.

الف: تشويق كودك به بيان مشكلات خود و اصلاح رابطه كودك و اعضاي خانواده.

ب: از بين بردن جو اضطراب زا براي كودك .

پ: بيدار كردن كودك براي ادرار كردن در شب در فواصل معين و آشنايي كودك با آداب توالت رفتن.       

ت: دادن مايعات به مقدار كم، مخصوصا نوشيدنيهايي كه در آنها كافيين وجود دارد مثل: چاي، قهوه، نوشابه.  

ث: تهيه و نصب ورقه بالاي تخت كودك به اين منظور كه شب هايي كه كودك خشك بود، توسط خودش يك ستاره يا خورشيد روي آن علامت زده شود و مي توان به منظور تشويق يك جايزه در ازاي مثلا ده ستاره به او داد.

ج: دارو درماني هم در بهبود اين اختلال موثر است، اما به هر حال موفقيت آن همراه با موارد بالا مي باشد.

چ: تمرین افزایش ظرفیت مثانه به صورت اختیاری در زمان بیداری

ح : آموزش کنترل ادرار : میشل کندی نویسنده کتاب) دستشویی رفتن کودک(به تقلید بهترین نوع آموزش اشاره می کند. زمانی که متوجه شدید کودکتان رفتار دستشویی رفتن را با یک عروسک یا حتی خودش تقلید می کند این می تواند نشانه خوبی برای آموزش باشد. یا وقتی متوجه شدید کودک شما در حینی که در حمام هستید م
ی خواهد وارد حمام شود . او را بیرون نفرستید. حمام می تواند برای کودکانی که هنوز به توالت رفتن عادت نکرده اند یا بدون این که قصد حمام کردن داشته باشند یک مکان نمادین باشد.

پس به کودک در آنجا بیاموزید که چگونه باید کارش را انجام دهد. اگر این کار را شایسته نمی دانید به طور نمایشی یا تمرینی این کار را انجام دهید. با آشنا کردن کودک با لگنی که در گوشه حمام است می توانید ترس های زیادی را برطرف کنید. اگر در منزل بیش از یک دستشویی دارید آن را به کودک تان بفهمانید که بتواند در موقعیت های آینده از دستشویی های متفاوت مثلاً دستشویی مدرسه، مغازه یا منزل دیگران به هنگام مهمانی بدون ترس استفاده نماید.

منابع :

–     انجمن روان شناسی آمریکا . متن تجدید نظر شده راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی.(2000). {ویرایش چهارم}. مترجمان: نیکخو، محمد رضا؛ آوادیس یانس هامایاک. {ویرایش 2}. تهران: انتشارات سخن.

–     کاپلان و سادوک.(2007).خلاصه روان پزشکی علوم رفتاری / روانپزشکی بالینی. ویراست دهم. ترجمه فرزین رضاعی. (1387). جلد دوم، ویرایش دهم. تهران : انتشارات ارجمند.

–     مهرجو، پروانه. (89). آموزش کنترل ادرار و مشکلات دفعی کودکان.کودک .شماره 68. 41-40.

http://mjalal.blogfa.com