توسل یا یاد خدا و اهل بیت علیهم السلام/ بخش دوم

توسّل مايه قرب انسان به خداوند است
توسل به اهل بيت عصمت‏عليهم السلام انسان را در درگاه خداوندِ بزرگ، آبرومندمى‏سازد و منشاء تقرب او در نزد پروردگار متعال مى‏شود. به همين جهت دربعضى از ادعيه و مناجات، از خداوند درخواست مى‏كنيم به خاطر توسّل به‏اهل‏بيت‏عليهم السلام ما را در درگاه خود آبرومند نموده و از مقام قربِ خود بهره‏مندفرمايد.
در مناجات انجيليّه امام سجادعليه السلام آمده است:
اَللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرينَ وَاجْعَلْني بِحُبِّه
ِمْ يَوْمَ‏الْعَرْضِ عَلَيْكَ نَبيهاً وَمِنَ الْأَنْجاسِ وَالْأَرَجاسِ نَزيهاً وَبِالتَّوَسُّلِ بِهِمْ‏إِلَيْكَ مُقَرَّباً وَجيهاً.(14)
خداوندا، درود و رحمت خود را بر محمّد وأهل‏بيت پاك او نازل فرما و مرا به‏خاطر محبّت آنان، در روز ورود بر تو، گرامى دار و از نجاستها و پليديها پاك‏گردان و با توسّل به آنان، در نزد خود مقرّب و آبرومند قرار ده.

توسّل باعث مستجاب شدن دعاست
پيغمبر اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم به اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمودند:
ياعَليُّ مَنْ تَوَسَّلَ إِلَى اللَّهِ بِحُبِّكُمْ فَحَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ لايَرُدَّهُ، يا عَليّ‏مَنْ أَحَبَّكُمْ وَتَمَسَّكَ بِكُمْ، فَقَدْ تَمَسَّكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى.(15)
يا على هر كس به خداوند بوسيله محبّت شما خاندان توسل جويد، پس حقّ‏است بر خدا كه او را ردّ نكند. يا على هر كس شما را دوست داشته باشد و به‏شما خاندان متمسّك شود، به ريسمان محكم چنگ زده است.

مسائل اعتقادى در توسّل
كسى كه متوسّل به خاندان وحى مى‏شود، در حقيقت ناخودآگاه ايمان خودرا به يك سرى مسائل اعتقادى مهمّ اظهار و تقويت مى‏نمايد.
1- عقيده به حيات اهل بيت‏عليهم السلام پس از رحلت و درگذشت آنان از جهان‏فانى. خداوند كريم مى‏فرمايد:
«وَلاتَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلوُا في سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ‏يُرْزَقوُنَ»(16)
آنان را كه در راه خدا كشته شده‏اند، مرده نپنداريد، بلكه آنان زنده هستند، درنزد پروردگارشان روزى داده مى‏شوند.
2- عقيده به علم و آگاهى معصومين‏عليهم السلام و اعتقاد به اين نكته كه انسان درهر گوشه جهان كه باشد، مى‏تواند به اين بزرگواران متوسّل شود و آنان ازحاجت و خواسته همه با اطّلاع و آگاه هستند؛ زيرا توسّل به اهل بيت‏عليهم السلام درصورتى متين است كه معتقد باشيم از هر كجا كه به آنان روى آوريم و آنان رابخوانيم، علم و آگاهى كامل نسبت به حاجت ما دارند.
3- عقيده به قدرت و ولايت معصومين‏عليهم السلام از طرف خداوند. اين حقيقت‏ديگرى است كه در ضمن توسّل، ايمان و اعتقاد باطنى خود را نسبت به آن‏ظاهر مى‏كنيم؛ زيرا از نظر عقلى از كسى بايد استمداد نمود كه قدرت كمك ودستگيرى داشته باشد و معناى توسّل ما به اين بزرگواران، علم و اعتقاد ما به‏اين حقيقت است و به آن افتخار مى‏كنيم، همان گونه كه موجودات آسمانى به‏آن افتخار مى‏كنند.
پيغمبر اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم به اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمودند:
يا عَليُّ يَتَفاخَروُنَ أَهْلُ السَّماءِ بِمَعْرِفَتِكَ وَيَتَوَسَّلوُنَ إِلى اللَّهِ‏بِمَعْرِفَتِكَ وَانْتِظارِ أَمْرِكَ.(17)
يا على، موجودات آسمانى به معرفت تو افتخار مى‏نمايند و به وسيله شناخت‏تو و انتظار امر تو، متوسّل به خداوند مى‏شوند.
بنابراين، معرفت اهل آسمانها مايه افتخار و شناخت و انتظار ساكنين‏آسمانها، سبب توسّل آنان مى‏باشد.
آرى، حتى موجودات آسمانى در انتظار فرا رسيدن روزى هستند كه ولايت مطلقه‏حضرت اميرالمؤمنين‏عليه السلام سراسر جهان هستى را فرا مى‏گيرد و با دست قدرتمند حضرت‏بقيةاللَّه ارواحنا فداه، نشانه‏اى از جبت و طاغوت و قدرتهاى شيطانى باقى نمى‏ماند. در آن‏روز، غم به خانه‏اى راه نخواهد يافت و انوار معارف اهل‏بيت‏عليهم السلام بساط سرور و شادمانى رإے؛لدر سراسر جهان مى‏گستراند.

چند نكته اساسى درباره توسّل
آنان كه دوست دارند با توسّل به أهل بيت‏عليهم السلام، قدرتها و نيروهاى غيبى رابه سوى خود جذب كنند و توسّلاتشان هميشه مؤثّر و پرثمر باشد، بايد به‏نكات بسيار مهم و ارزنده‏اى كه درباره توسّل و شرائط تأثير آن وجود دارد،كاملاً توجّه داشته باشند و آن گاه كه به توسّل مى‏پردازند، آنها را رعايت كنند؛ تاعلاوه بر آن كه از ثواب و بهره‏هاى معنوى در جهان آخرت برخوردارمى‏شوند، در دنيا نيز به نتيجه برسند و حاجتى را كه به خاطر آن متوسّل‏شده‏اند، به دست آورند. و گرنه بدون توجّه به نكات و شرايطى كه يادآورى‏مى‏نمائيم؛ اگر چه  به ثواب و اجر معنوى نائل مى‏شوند، ولى ممكن است – جزبعضى از موارد – حاجتى را كه در نظر گرفته‏اند، روا نشود و آن گونه كه دوست‏دارند به مقصود خود نرسند.
اينك به شرائطى كه زمينه ساز تأثير توسّل مى‏باشند، توجّه كنيد:
1- تطهير قلب
پاكسازى درون و تطهير قلب، از شرائط بسيار مهم براى توجّه به امورمعنوى است. نه تنها در توس
ّل؛ بلكه در دعاها و مناجات نيز پاك بودن دل ازآلودگيهاى روحى، داراى نقش بسيار مهمّى است.
به همين دليل دعا و توسّل اولياء خدا و شخصيتهايى كه در دربار خداوندداراى تقرّب هستند، داراى آثار شگفت مى‏باشد و از آن نتيجه‏هاى عالى گرفته‏مى‏شود. ولى توسّل افرادى كه داراى كردار صحيح نيستند، اين گونه نيست. ازاين جهت در مواردى كه تعداد آنها كم نيست، مى‏بينيم توسّل آنها، آن گونه‏تأثيرى كه بايد داشته باشد، ندارد.
يكى از رازهاى مهمّى كه باعث مى‏شود دعاى افرادِ مستجاب الدعوة،مستجاب شود؛ پاكى درون و باطن آنها از آلودگيها است. پاك بودن نفس آنان،باعث مى‏شود كه هيچ گونه غرضهاى شخصى در دعاها و توسّلات آنان وجودنداشته باشد.
اخلاق ناپسند و آلودگيهاى روحى، روح و روان انسان را در بند مى‏كشد ونمى‏گذارد روح انسان به پرواز درآيد. ولى مردان خدا كه سوخته‏اند و خود راساخته‏اند، اين زنجيرهاى گران را از روح و روان خود دور نموده‏اند. به همين‏خاطر هيچ گاه دعا و توسّل آنان بر اساس تظاهر، خودنمايى و ساير گناهانى كه‏همچون زنجيرى گران، تأثير نَفَس انسان را مى‏ربايد، نيست. به اين جهت آنان‏در توسّلاتى كه دارند، موفّق هستند.
اگر شما نيز دوست داريد با توسّل به اهل بيت‏عليهم السلام از قدرتهاى نامرئى و نيروهاى غيبى‏خداوند بهره‏مند شويد و توسّلات شما پرثمر باشد، حتماً به اين نكته بسيار مهمّ »تطهيرباطن« توجّه داشته باشيد. با پاك ساختن باطن خويش از آلودگيها، موانع را از سر راه خويش‏برداريد. آن گاه به حبل‏اللَّه المتين چنگ زنيد و در صراط مستقيم معنوى گامهاى پرنتيجه‏برداريد. بنابر اين از اين نكته حياتى وحسّاس غفلت نورزيد و عمر گرانبهاى خود را باآغشته بودن باطن به پايان نرسانيد! اگر باطن خود را پاك كنيد، كليد موفقيت در دست‏شماست و مى‏توانيد در دعاها وتوسّلات از آن استفاده كنيد.
2- توجّه و تمركز فكر در توسّل
تمركز فكر، توجّه و دقّت كامل در انجام هر گونه عبادت، بر تأثير آن‏مى‏افزايد و آن را پرثمر مى‏نمايد. جريانى كه ذكر مى‏كنيم دليل بر اهميّت توجّه‏در دعا و توسّلات است:
شخصى از بزرگان با يكى از اولياء خدا در ارتباط بود و گاه گاه مطالب نهان‏را از گذشته و آينده از او جويا مى‏شد و صدق و راستى و درستى او براى ايشان‏ثابت و حتمى بود.
از او پرسيدم: ايشان چگونه به اين مقام رسيده است و اسرار
ى را كه بيان‏كرديد، چگونه متوجّه مى‏شود؟
ايشان فرمود: اين شخص قبلاً از شاگردان خودم بود و گاهى اذكارى را ازمن مى‏گرفت و آنها را انجام مى‏داد. اگرچه او ساعات زيادى را به انجام اين‏اذكار نمى‏پرداخت، زيرا آنها اذكار و يا دعاهاى طولانى نبودند؛ ولى‏خصيصه‏اى در اين شخص وجود داشت كه به خاطر آن، اين همه پيشرفت نمود واينك او استاد من است. بطورى كه گاهى من مجهولاتم را از او سئوال مى‏كنم‏و او پاسخ صحيح آنها را برايم مى‏آورد. حتّى در موارد متعددى بدون آن كه من‏به او ابراز نمايم، پاسخ مطالبى را كه لازم داشتم، برايم بيان نموده است.
سپس ايشان فرمودند: خصوصيتى كه در ايشان وجود دارد، اين است كه هردعا يا ذكرى را كه به او مى‏گويم و او مى‏خواند با توجّه كامل انجام مى‏دهد. حالت‏توجّه و حالت حضور و دقّت او، او را به اين مقامات عاليه رسانده است.
اينك به اين كلام كوتاه؛ ولى باعظمت حضرت اميرالمؤمنين‏عليه السلام توجّه كنيدو اهميّت دقّت و توجه را دريابيد. آن بزرگوار مى‏فرمايند:
الدِّقَّةُ اِسْتِكانَةٌ.(18)
دقّت، فروتنى و تواضع است.
كسى كه در برابر خداوند و اهل‏بيت‏عليهم السلام فروتنى كند، خدا او را سربلندمى‏سازد و امورى كه به ظاهر غير ممكن است، به دست او جارى مى‏شود.
آرى دقّت و توجّه، غير ممكن را براى شما ممكن مى‏سازد و شما را به‏مقامات ارزنده‏اى كه شايد آن را محال بدانيد، مى‏رساند. همان گونه كه يك‏شخص عادى كه به جريان او اشاره كرديم بر اثر توجّه در حال دعا و توسّل، به‏مقام ارتباط با عالم غيب رسيده بود.
به همين جهت حضرت امام صادق عليه السلام مى‏فرمايند:
فَإِذا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِكَ ثُمَّ اسْتَيْقِنْ بِالْإِجابَةِ.(19)
هر گاه دعا نمودى با حالت توجّه و اقبالِ قلبى دعا كن، آن گاه يقين به اجابت‏داشته باش.
توجّه و اقبال قلب در دعا و توسّل، آن چنان مؤثّر و پرثمر است كه امام‏صادق‏عليه السلام مى‏فرمايند: پس از دارا بودن حالت توجّه، به اجابت آن يقين پيدا كن!
بنابر اين پس از تطهير باطن و پاكسازى درون، مسئله تمركز فكر و توجّه‏حواسّ در دعاها، مناجات و توسّلات نقش بسيار مهمّى را داراست.
همان گونه كه عبادتهاى بدون توجّه، اثرات مهمّى ندارد؛ توسّلاتى كه درآن توجّهى وجود ندارد نيز داراى اثر كلّى نيست و آن گونه كه باي
د آدمى را به‏مقصد و حاجتى كه دارد، نمى‏رساند.
توسّلى پرثمر و داراى اثرات كلّى است كه در آن توجّه وجود داشته باشد؛زيرا توسّل در صورتى كه با توجّه باشد و از درون دلى پاك بجوشد، رمزارتباط با خداوند و خاندان وحى است. بر اثر اين گونه توسّل، راه‏هاى بسته‏شده گشوده مى‏شوند و دربهاى قفل شده، باز مى‏شوند. و آن گاه كه ارتباط باخدا و اهل‏بيت‏عليهم السلام برقرار شد، هيچ گونه دعا و توسّلى بى‏پاسخ نمى‏ماند.
بنابر اين اگر مى‏خواهيد توسّل شما اثر فورى داشته باشد و داراى نتيجه‏عالى باشد، علاوه بر خودسازى سعى كنيد در هنگام توسّل، توجّه شما به اين‏سو و آن سو جلب نشود و با تمركز و توجّه كامل دست به دامان خاندان وحى‏شويد و آنان را وسيله برآوردن حاجات خود بدانيد.
پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله وسلم مى‏فرمايند:
نَحْنُ الْوَسيلَةُ إِلَى اللَّهِ.(20)
ما، وسيله به سوى خداوند هستيم.
آرى اعتقاد هر انسانِ آگاه و روشن دل، اين است كه خاندان وحى پشتيبان ووسيله او به سوى خداوند هستند. در يكى از زيارات امام حسين‏عليه السلام واردشده:
بِكُمْ يا آلَ مُحَمَّدٍ أَتَوَّسَلُ، اَلْاخِرُ مِنْكُمْ وَالْأَوَّلُ.(21)
اى آل محمّد، بوسيله شما من متوسّل مى‏شوم؛ به اوّلين شما تا آخرينتان.
نه گاه‏گاه، بلكه براى رسيدن به همه حاجتها و مشكلات بايد به اين‏بزرگواران متوسل شويم.
در زيارت جامعه كبيره كه حضرت امام هادى عليه السلام درياهايى از نور را بابيانى كوتاه آورده‏اند، مى‏خوانيم:
وَمَنْ قَصَدَهُ تَوَجَّهَ بِكُمْ.(22)
كسى كه خداوند را قصد نمايد، به سوى شما متوجّه مى‏شود.
با بيانات گذشته، روشن شد براى گرفتن حاجتها و برآورده شدن نيازهاعلاوه بر پاكى دل، توجّه و تمركز انديشه لازم است. بنابراين از راه‏هاى مهمّ‏تأثير توسّل، »تطهير باطن« و »توجّه فكر« است. با اين بيان بنگريد كه توسّل ازچه عظمت والائى برخوردار است، وكسى كه به توسّل دست مى‏زند، بايدداراى چه حالاتِ مهمّ روحى باشد؟
اگر افرادى مغرض همچون وهّابيان بى‏بها، ارزش و بهائى براى توسّل‏نمى‏بينند، پندار باطل آنان از كوتاهى فكر و عدم آگاهى خودشان سرچشمه‏مى‏گيرد و گرنه كسى كه مى‏داند توسّل يعنى چه و توسّل بر چه اساسى بنيان‏گذارى شده‏است، چگونه مى‏تواند به انكار بزرگترين و بهترين حالات
روحى انسان بپردازد، و ناآگاهانه‏گنجينه‏هاى عظيم روحى را بى‏بها جلوه دهد؟
انسان متفكّر چگونه مى‏تواند جذّاب‏ترين حالات روحى را به دليل آن كه خود آن رانيافته است، ردّ نمايد؟!

نقش يقين در توسّلات
زدودن شك و ايجاد حالت يقين، از مسائلى است كه بحث تطهير قلب،شامل آن مى‏شود؛ ولى به خاطر اهميّتى كه دارد، به توضيح آن مى‏پردازيم و راه‏ازدياد آن را بيان مى‏كنيم:
اعتقاد و يقين به لطف و عنايت أهل بيت‏عليهم السلام در توسّلات نقش بسيارعمده‏اى را داراست. اگر در توسّلات يقين به عنايت آن بزرگواران وجودداشته باشد، و قطع به عنايت و لطف آن بزرگواران داشته باشيم، نوعاً به‏مقصود مى‏رسيم و حاجت خود را مى‏گيريم.
اثر اعتقاد و يقين به لطف آن بزرگواران آن قدر زياد است كه در مواردزيادى افرادى كه به حاجت خود دست مى‏يابند، داراى تطهير قلب – كه قبلاًاهميّت آن را ذكر كرديم – نيستند. ولى قطع و يقين آنان كمبود آن را جبران‏مى‏كند و با آن كه داراى قلبى پاك از گناه نيستند، قطع و يقين آنان به عنايات‏اهل بيت‏عليهم السلام، باعث مى‏شود به زودى به نتيجه توسّلات خود دست يابند.
در سال 1348 شمسى كه چند ماه توفيق زيارت عتبات عاليات را داشتم،مكرّر در حرم حضرت اباالفضل‏عليه السلام شاهد شفاگرفتن بيماران و روا شدن‏حاجت گرفتاران بودم.
گاهى از اوقات افرادى كه مريض خود را به ضريح مقدّس آن حضرت‏دخيل مى‏بستند؛ در كمتر از يك ساعت، حاجت خود را مى‏
گرفتند. و زنان‏عرب طبق رسم خودشان پس از گرفتن حاجت خود به هلهله مى‏پرداختند وبه سوى ضريح مطهّر و زوّار نقل مى‏پاشيدند و شور و شعف فضاى حرم مطهّررا فرا مى‏گرفت. گاهى از اوقات براى آن كه بيشتر اظهار تشكر نمايند، همراهِ‏نقل، «فلس» كه پول رائج عراق است، مى‏ريختند.
اعتقاد و يقين آنان در آن حدّ بود كه گاهى همراه با مريض، نقل و فلس را نيزبا خود مى‏آوردند و در لحظه‏اى كه مريضشان شفا مى‏يافت، فورى به هلهله‏مى‏پرداختند و به پاشيدن نقل و فلس مشغول مى‏شدند و به شادى و اظهارتشكّر مى‏پرداختند و مى‏گفتند: «ابوفاضل نشكرك».
روزى جوان ديوانه‏اى را به حرم مطهّر آوردند و تا سه روز به ضريح،دخيل بسته و بستگانش اطراف او را گرفته بودند. اين باعث تعجّب بود كه‏چگونه در اين مدّت طولانى آنها نتوانسته‏اند حاجت خود را بگيرند!
شفا نيافتن يك مريض به مدت سه روز مايه تعجّب بود، چون خلاف‏معمول بود؛ زيرا طبق متعارف كسانى كه به آن حضرت متوسل مى‏شدند،اعتقاد عجيبى داشتند و احتياج به زمان طولانى و وقت زياد نداشتند. آنان بايقين كامل اظهار مى‏داشتند: «ابوفاضل باب الحوائج» و حضرت اباالفضل‏عليه السلام‏حاجت آنان را مى‏دادند؛ چون با يقين به لطف حضرت اباالفضل‏عليه السلام به آن‏بزرگوار متوسّل مى‏شدند.
مقصود از بيان اين مطالب اين است كه در بسيارى از توسّلات، جهاتى‏ديگرى وجود دارد كه جايگزين تطهير قلب مى‏شود. در مواردى لطف‏اهل‏بيت‏عليهم السلام و در مواردى ديگر، يقين و اعتقاد مردم، باعث عنايت آن‏بزرگواران مى‏گردد.
ادامه دارد…

www.sibtayn.com