در قرآن كریم پانزده آیه وجود دارد كه به آنها آیات سجده میگویند. كسی كه قرآن میخواند هنگامی كه هر كدام از آنها را بخواند و یا از كسی بشنود سزاوار است بعد از تمام شدن آیه سجده كند. چهار آیه از این آیات پانزدهگانه، سجده واجب دارد كه آنها را «عزائم»[1] نامیدهاند. هنگام خواندن یا شنیدن این آیات، سجده نمودن واجب است. در یازده مورد بقیه سجده كردن مستحب است و به آن سجده مستحبّی یا «سجده مَنْدُوبَه» نیز میگویند.
سجدههای واجب قرآن :
نام سوره، شماره آیه
1. سوره سجده، آیه 15.
2. سوره فصلت، آیه 37.
3. سوره نجم، آیه آخر.
<SPAN dir=ltr&g t;4. سوره علق، آیه آخر.
سجدههای مستحب قرآن
1. سوره اعراف، آیه آخر.
2. سوره رعد، آیه 15.
3. سوره نحل، آیه 50.
4. سوره اسراء، آیه 109.
5. سوره مریم، آیه 58.
6. سوره حج، آیه 18.
7. سوره حج، آیه 77.
8. سوره فرقان، آیه 60.
9. سوره نمل، آیه 26.
10. سوره ص، آیه 24.
11. سوره انشقاق، آیه 21.
احكام آیات سجده
1. هر كس یكی از آیاتی را كه سجده واجب دارد، بخواند یا به آن گوش دهد، بعد از تمام شدن آیه، باید فوراً سجده كند[2] و اگر فراموش كرد هر وقت یادش آمد باید سجده نماید.
2. در این سجده ـ بجز خوردنی
ها و نوشیدنیها ـ بر سایر چیزها میتوان سجده كرد و پیشانی را گذاشت. همچنین رو به قبله بودن، وضو داشتن، پاك بودن جای پیشانی، بدن و لباس و پوشش عورت لازم نیست.
3. اگر آیهای كه سجده واجب دارد از ضبط صوت یا رادیو و تلویزیون (به شرطی كه مستقیم پخش نشود) شنیده شود لازم نیست شنونده سجده نماید. ولی اگر از دستگاهی كه صدای انسان را بطور مستقیم پخش میكند (مانند پخش مستقیم قرآن از رادیو و تلویزیون و بلندگو) شنیده شود سجده واجب است.[3]
4. كسی كه سجده واجب را بجا میآورد همین كه پیشانی را به قصد سجده به زمین گذارد اگر چه ذكر نگوید كافی است. گفتن ذكر مستحب است، هر ذكری باشد مانعی ندارد، ولی بهتر است این ذكر خوانده شود كه از امیرمؤمنان علی بن ابی طالب ـ علیه السّلام ـ میباشد: لا اِلهَ اِلَّا اللهُ حَقّاً حَقّاً، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ ایماناً وَ تَصدیقاً، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ عُبُودِیَّهً وُرِقّاً، سَجَدْتُ لَكَ یا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً، لا مُسْتَكْبِراً وَ لا مُسْتَنْكِفاً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلیلٌ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ. به تحقیق جز الله معبودی نیست، من به یكتایی او ایمان دارم و تصدیق میكنم و از روی بندگی به یكتایی او اعتراف مینمایم، پروردگارا از روی بندگی در برابرت سر به سجده نهادهام، تكبّر و سرپیچی از بندگی تو ندارم، بلكه من بنده ذلیل، ترسان و پناه آورنده به توام.[4]
نكوهش نخواندن آیات سجده
&l t;P style=”TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; MARGIN: 0in 0in 10pt; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; BACKGROUND: white; mso-background-themecolor: background1; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto” dir=rtl class=MsoNormal align=justify>با توجّه به شرایط آسانی كه برای سجده در آیات سجده پیشبینی شده است، پسندیده است قاریان قرآن وقتی به آیات سجده رسیدند آن را بخوانند و سجده كنند. در بعضی از جلسات قرآنی دیده شده، به آیات سجده كه میرسند (حتی سجدههای واجب) آنرا نمیخوانند. این سنّت ناپسندی است و صحیح نمیباشد. سفارش ما این است؛ خوانندگان قرآن موقعی كه به آیات سجده (واجب یا مستحب) رسیدند حتماً سجده كنند، بخصوص با شرایط بسیار آسانی كه شارع مقدّس برای آن در نظر گرفته است كه در احكام سجده از آن صحبت شد. آیات سجده نازل شده است تا مسلمانان آن را مانند سایر آیات كلام الله بخوانند و به یاد خدا و برای او سجده كنند. هیچ میدانید سجده كردن برای خدا از بزرگترین عبادتهاست. در حدیث وارد شده است: خداوند به چیزی، مانند سجده عبادت نمیشود.[5]
و باز نقل شده است كه: نزدیكترین حالات بنده به خداوند وقتی است كه در سجده باشد.[6] حیف نیست با نخواندن آیات سجده و سجده نكردن به پیشگاه خداوند مهربان، از این عبادت بزرگ محروم باشیم؟ به این جهت تأكید میشود مربیان عزیز و اساتید محترم قرآن در جلسات و كلاسهای قرآن به این مسأله اهتمام داشته باشند. آیات سجده، اعم از واجب و مستحب، خوانده شود و همه حاضران نیز سجده نمایند.
از خدای كریم مسئلت داریم همه مسلمانان و تلاوت كنندگان قرآن را از ركوعكنندگان و سجدهگذاران واقعی قرار دهد.
پی نوشت ها :
[1] جمع «عزیمت» در لغت به معنی عزم و اراده است. سورههایی كه سجده واجب دارد هنگام خواندن یا شنیدن آیه سجده باید قصد و اراده سجده كرد. مناسبت اینكه چ
نین سورههایی را «عزائم» نامیدهاند، این است كه خداوند سجده آنها را عزم یعنی حكم الزامی فرموده است.
[2] سبب سجده، خواندن یا شنیدن تمام آیه سجده است. بنابراین خواندن یا شنیدن بخشی از آیه سجده، نیازی به سجده ندارد.
[3] فتوای اكثر مراجع فعلی چنین است. مراجعه كنید به:
الف. رساله توضیح المسائل امام خمینی (ره)، مسأله 1096.
ب. رساله «اَجْوِبَهُ الأِسْتِفْتاءات»، آیت الله العظمی خامنهای، جزء اوّل، ص 105، ـ س ـ 509، دارالنّبأ كویت، 1415 هـ .ق.
[4] برای آشنایی بیشتر با احكام آیات سجده و فتاوی مراجع تقلید میتوانید به «عروه الوثقی، ج 1، فصل فی سایر اقسام السجود» مراجعه كنید.
[5] تحریر الوسیله، امام خمینی، ج 1، ص 161.
[6] همان مدرك.
www.shia-leaders.com
