زشتی ها
حجه الاسلام دکتر مصطفی نیک اقبال اميرالمؤمنين(ع) فرمود: از مجادله و ستيزه جوئي بپرهيزيد زيرا آنها دلهاي برادران را بيمار كند و سبب نفاق شود.
امام صادق(ع): از دشمني با يكديگر بپرهيزيد زيرا خصومت، دل را مشغول كند و موجب نفاق شود و كينه‌ها پديد آورد.
و نيز آنحضرت فرمود: خصومت موجب آزار و غرامت است و عيوب نهفته را آشكار كند و نيز پيامبر(ص) فرمود: آخرين سفارش جبرئيل هر گاه كه بر من نازل مي‌شد اين بود كه اي محمّد، از خصومت با مردم بپرهيز.
حتي برخي علماي اخلاق گفته‌اند تنها در صورتي خصومت جائز است كه انسان بالفعل به آنچه بر سر آن مخاصمه مي‌كند نيازمند باشد، بطوريكه با نبود آن معشيت او به حرج افتاده باشد. اما اينكه مالي از انسان خورده‌اند كه بالفعل مدخليتي در معشيت انسان ندارد، يا به او توهيني كرده‌اند و او به آن واسطه تحقير شده است.
مخاصمه در هيچ يك مورد رضاي خداوند و پيامبر نيست. چه رسد به مخاصماتي كه تنها بواسطه اوهامِ دو طرف رخ مي‌دهد: خوفي كه از هم دارند يا اميدهايي كه به فرجام نرسيده است. قطعاً مخاصمه در چنين مواردي حرام و خلاف شريعت است.
زشتی ها
پيامبر(ص) فرمود: هر كه مسلمان باشد مكر و حيله نمي‌كند. از جبرئيل شنيدم كه مي‌گفت مكر و فريب سبب ورود در آتشند. امام باقر(ع) فرمود: خداوند براي پليديها قفلهايي قرار داده و شراب را كليد آنها قرار داده، و دروغ بدتر از شراب است.
امام رضا(ع) فرمود از پيامبر(ص) سؤال شد ممكن است مؤمن ترسو باشد؟ فرمود آري، عرض شد آيا بخيل مي‌شود؟ فرمود: آري. عرض شد ممكن است دروغگو باشد؟ فرمود: نه.
زشتی ها
علي(ع) فرمود: هيچ بنده‌اي طعم ايمان را نچشد مگر اينكه دروغ را ترك كند، چه شوخي باشد و چه جدّي. و نيز آنحضرت فرمود: دروغ چه شوخي باشد چه جدي سزاوار نيست. شايسته نيست يكي از شما به بچه‌اش وعده‌اي بدهد كه بعداً به آن عمل نمي‌كند. زيرا دروغ به فساد مي‌كشاند و فساد به آتش.
زشتی ها
پيامبر اكرم(ص)به ابوذر فرمود: اگر در مجلسي سخن لغوي بگويي تا ديگران را بخنداني به جهنمي كه بين آسمان و زمين است افكنده مي‌شوي. پس واي بر كسي كه دروغ بگويد تا آنان را بخنداند.
امام صادق(ع) فرمود: سخني به سه گونه است، راست، دروغ و اصلاح بين مردم. يعني اينكه از كسي درباره شخصي ديگر سخن مي‌شنوي كه اگر آن سخن به او برسد رنجيده شود. پس تو او را ديدار كرده و برخلاف آنچه شنيده‌اي، بگويي: از فلاني درباره خوبي تو چنين و چنان شنيدم.
علي(ع) فرمود: بيش از علمت سخن مگوي و در سخن گفتن راجع به ديگران از خداوند پروا داشته باش.
زشتی ها
از نكات بسيار پر اهميت در اخلاق اجتماعي، پرهيز از آزردن ديگران است. حديث قدسي است كه خداوند عزّوجل فرمود: آنكه بنده مؤمن مرا بيازارد به من اعلان جنگ دهد و هر كه بنده مؤمن مرا اكرام نمايد از خشم و غضب من آسوده خاطر باشد.
زشتی ها
و نيز حديث است كه چون روز قيامت شود منادي از جانب خداوند فرياد برآورد: آنان كه از دوستان من رو گردانده بودند كجايند؟ گروهي بر مي‌خيزند كه رخسارشان گوشت ندارد، گفته مي‌شود اينان كساني‌اند كه به مؤمنين آزار رسانده و با آنان دشمني و عناد ورزيده‌اند، و در امور ديني آنها را با تندي، سرزنش كرده‌اند.
حديث قدسي است كه خداوند در شب معراج به پيامبر(ص) فرمود: اي محمد هر كه به يكي از دوستان من اهانت كند آشكارا به جنگ من برخاسته و من به ياري دوستانم از همه شتابانترم.
زشتی ها
پيامبر(ص) فرمود: هر كه به فقيري بي‌اعتنايي كند به حقوق الهي بي‌اعتنايي كرده است و خداوند روز قيامت به او بي‌اعتنايي كند. امام صادق(ع) فرمود: هر كه مؤمني را خوار شمارد، خداوند خوارش شمارد. علي(ع) فرمود: بر مسلمان شايسته نيست كه مسلماني را به وحشت اندازد. امام صادق(ع) فرمود: هر كه مؤمني را سبك شمارد حرمت خدا را ضايع نموده است.
از گناهان بسيار زشت، غيبت است. امام صادق(ع) فرمود: هر كه در مورد مؤمني آنچه را كه ديده و يا شنيده براي ديگران بازگو كند جزوِ كساني است كه خداي عزوجل درباره آنها فرمود: “آنان كه مي‌خواهند درباره مؤمنين عمل زشتي را اشاعه دهند براي آنان عذاب دردناك است”.
زشتی ها
و نيز ابوذر گويد پيامبر(ص) فرمود: غيبت از زنا بدتر است. ابوذر گويد عرض كردم غيبت چيست؟ يا رسول الله، حضرت (ص) فرمود: درباره برادرت چيزي بگويي كه او خوش ندارد. و نيز آنحضرت(ص) فرمود: بهشت بر غيبت كننده حرام است.
امام صادق(ع) فرمود: هر كس غيبت برادر ديني‌اش را در مجلسي بشنود و از او دفاع كند و غيبت را ردّ نمايد خداوند هزار نوع شرّ را در دنيا و آخرت از او دفع مي‌كند و اگر قوّت دفع داشته باشد ولي از وي دفاع نكند كيفر گناهش هفتاد برابرِ گناه غيبت كننده خواهد بود.
زشتی ها
امام صادق(ع) فرمود: غيبت عبارت است از گفتن چيزي درباره برادر ديني كه خدا آن را پوشيده نگه داشته است و اگر چيزي را كه در او وجود ندارد به او نسبت دهي بهتان بشمار آيد. اميرالمؤمنين(ع) به نوف بكالي فرمود: اي نوف كسي كه به وسيله غيبت كردن گوشت مردم را بخورد به دروغ گمان كرده كه حلال زاده است.
پيغمبر(ص) فرمود: آيا آگاه نكنم شما را به چيزي كه از زنا هم بدتر است. آن عبارت است از اين كه شخص از برادرش بدگويي كند. امام صادق(ع) فرمود: كسي را كه با چشم نديده‌اي مرتكب گناه شود و در نزد تو دو نفر عليه او گواهي نداده‌اند، چنين شخصي عادل است، هر كه از او غيبت كند از دوستي خدا خارج و جزء دوستان شيطان است.
پيغمبر(ص) فرمود: هر كه، از مؤمن، با صفاتي كه در او هست غيبت كند خداوند در بهشت هرگز آنها را در يك جمع نكند و اگر از او با صفاتي كه در او نيست غيبت كند (يعني تهمت بزند)، غيبت كننده در آتش است. در حديث است كه غيبت كننده بايد از برادرش حلاليت بطلبد و نيز هر گاه كه او را به ياد آورد برايش از خداوند طلب غفران كند.
زشتی ها
و نيز رد كردنِِ غيبت، واجب است و موجب بركت بسيار. چنانچه پيامبر(ص) به اباذر فرمود: هر كه در نزد او از برادر مؤمنش غيبت شود و او توانايي ياري‌اش را داشته باشد و او را ياري كند، خداوند در دنيا و آخرت ياري‌اش فرمايد و هر گاه در حال قدرت بر ياري او، كمكش نكند و خوارش دارد خداوند در دنيا و آخرت او را خوار گرداند.
تمام آنچه نسبت به غيبت گفته شد نسبت به سخن چيني نيز هست. به علاوه عذابي مستقل كه در قبر و قيامت بر او وبال است و در حديث است كه او هرگز به بهشت نخواهد رفت. مروي است كه خداوند به موسي(ع) وحي كرد كه يكي از يارانت سخن چين است، از او بپرهيز. موسي عرض كرد: خدايا او را به من بشناسان. خطاب شد اي موسي من
سخن چيني را بر او عيب مي‌گيرم ولي تو مرا مكلّف به سخن چيني مي‌كني؟
زشتی ها
علاوه بر غيبت، اِفشاء اسرار ديگران نيز بسيار زشت و ناپسند است. و در احاديث به كشف عورات آنها تشبيه شده است. امام صادق(ع) فرمود: آنكه اسرار مردم را برملا مي‌سازد خداوند از ولايت خود خارجش كند و شيطان نيز او را به ولايت خويش نپذيرد. مروي است آنكه سخن شخصي را افشاء كند و سخن بر زبانها بچرخد تا سرانجام سبب قتل آن شخص شود، در خون آن شخص شريك است.
مروي است كه چون مائده بر عيسي بن مريم(ع) نازل شد به حواريون گفت: بدون اجازه من از مائده مخوريد.
امّا يكي از ايشان از مائده خورد. ديگران به عيسي گفتند: يا روح‌الله فلاني از مائده خورد. عيسي از وي پرسيد: آيا تو از مائده خوردي؟ گفت: نه. حواريون گفتند: چرا يا روح‌الله به خدا قسم وي از مائده خورد، حضرت عيسي(ع) فرمود: برادرت را تصديق و چشمت را تكذيب كن.
زشتی ها
پيامبر(ص)فرمود: اي اباذر گفتارها در انجمن، امانت است و انتشار دادنِ آن، خيانت. از سيئات،طعنه زدن بر مردمان و سرزنش كردن ايشان است. امام صادق(ع) فرمود: خداوند مؤمنان را از پرتو عظمت و شكوه و بزرگواري خويش آفريده و هر كه آنان را طعنه زند و يا عقيده شان را مردود شمارد بي‌شك خداوند را ردّ كرده است و چنين شخصي از فضل الهي بي‌بهره باشد و اين كار يكي از دامهاي شيطان است.
امام باقر(ع) فرمود: هر كه رو در روي مؤمن به او طعن زند با بدترين مرگها خواهد مرد و سزاوار است كه به خير و سعادت باز نگردد.
زشتی ها
امام صادق(ع) فرمود: هنگامي كه لعن از دهان گوينده‌اش بيرون آيد بين گوينده و لعن شونده در هوا مردّد مي‌ماند، اگر لعن شونده را سزاوار يافت، بر او فرود آيد و الاّ به گوينده‌اش باز گردد و گوينده به آن سزاوارتر است. بنابراين از لعن كردنِ مؤمن بپرهيزيد زيرا به خودتان باز مي‌گردد. پيامبر(ص) فرمود: هر كه به مؤمن بگونه‌اي بنگرد كه وي را بترساند، خداوند او را بترساند.
زشتی ها
لازم به تذكر است كه بسياري از سيئات كه ذكر شد، بجا آوردن آنها نه تنه ا نسبت به مؤمنين بلكه نسبت به تمامي انسانها زشت و ناپسند است. اما آثار و عواقب آنها وقتي كه به مؤمنين كه دوستان و نزديكان خداوند اند باز گردد، وخيم‌تر و شديدتر است.
همچنانكه كشتن يك انسان ناپسندتر از كشتن يك حيوان و آن ناپسندتر از كندن برگي از درخت و آن ناپسندتر از خرد كردن يك سنگ به گزاف است. و اين اختلاف در درجه ناپسندي، به ميزان وجود و شعوري است كه نسبت به آن ظلم صورت گرفته.
به همين نسبت توهين به پيامبر خدا به مراتب آثار مخرب‌تري دارد از توهين به يك عالم و آن بيش از توهين به يك مؤمن عامي و آن بيش از توهين به يك مؤمن فاسق و آن بيش از توهين به يك مستضعف و آن بيش از توهين به يك كافر، و بيش از آن سبب سلب توفيق و نكبت است. اين تفاوتِ درجه ، بدليل تفاوت قرب اين افراد است نسبت به خداوند كه منشأ همه كمالات و نيكوئي‌هاست.
توهين كردن هميشه و همه جا زشت و ناپسند است و در هيچ يك از صفحات تاريخ زندگي مردان خدا- چه رسد به انبياء- نمي‌يابيم كه حتي به دشمنان خدا اهانت كرده باشند؛ گر چه با آنها جنگيده‌اند. قرآن نيز مسلمين را از دشنام دادن، حتي به بت‌ها نهي مي‌كند. آري فعل قبيح، زيبنده مردان پاك نيست به هر قصد يا هدفي كه بخواهد باشد.
«رسول‌الله(ص) : إنّي بُعثتُ لِاُ تمّم مكارمَ الاخلاق»
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
