این فن یعنی تلاوت قرآن کریم با استفاده از الحان تا حدود زیادی مدیون طریقت صوفیه است چرا که یکی از راه‌های رسیدن به خداوند متعال در تفکر صوفیه استفاده از فن غنا بوده و تأثیر بسزایی بر قلب‌ها و نفوس داشته، مسئله‌ای که بسیاری از مورخین از ذکر آن غفلت ورزیده و در جای دیگری به دنبال علل این تأثیر عظیم گشته‌اند. این مسئله که حیات صوفیه با غناء و موسیقی توأم بوده، قابل انکار نیست.
صوفیان در موالید و اعیاد مذهبی به سرودن اشعار و اجرای آن با الحان و مقامات موسیقی می‌پرداختند و از آنجا که در بین مردم محبوبیت داشته و از جایگاه خاصی برخوردار بودند، ضمن دخل و تصرف در این الحان، روح و جان آنان را مسخر خویش کردند.
هنگامی که تاریخ زندگی موسیقی‌دانان بزرگ عرب را ورق می‌زنیم، درمی‌یابیم که اغلب آنها اوقات خود را در حلقه‌های ذکر صوفیه گذرانیده‌اند، از جمله می‌توان به نام شیخ علی محمود اشاره کرد که سبکی جدید در خواندن موشحات و همچنین قرائت قرآن کریم پدید آورد یا شیخ زکریا احمد، شیخ سید درویش، شیخ یوسف المنیلاوی و شیخ محمد عثمان که در مجالس ذکر به خواندن تواشیح و مدایح نبوی همراه با الحان و نغمات و مقامات موسیقی اشتغال می‌ورزیدند.
آنچه موجب پیشرفت و درخشش غنا در میان صوفیه بوده است، بی‌شک برپایی مراسم مولودی‌خوانی و ابتهالات و تواشیح در مدح خاندان گرامی پیامبر (ص) بوده است. فاطمیون مصر که خود را به دخت مکرمه پیامبر (ص) می‌دانستند در برپایی جشن‌های مربوط به ولادت پیامبر، مولد امام علی، مولد حضرت فاطمه و مولد امام حسن و امام حسین (ع) و موالید مربوط به فرزندان و نوادگان ایشان اهتمام خاصی می‌ورزیدند تا جایی که در احیای این مراسم و سرودن اشعار و قصائد دینی و نیز ساخت آهنگ برای سروده‌های خود از یکدیگر سبقت می‌گرفتند.
حتی پس از دوران فاطمیون نیز این امر در مصر همچنان ادامه یافت. در حقیقت این موالید و اعیاد باعث شدند تا اهل تصوف به خلق الحان و نغمات جدیدتری بپردازند و گسترش این الحان نویسندگانی را به گردآوری و تدوین متون مربوطه واداشت.
از جمله شیخ محمد بن اسماعیل که کلیه این تواشیح و ابتهالات را به همراه الحان و نغمات مربوطه در کتابی تحت عنوان سفینه‌الملک جمع‌آوری نموده است.
بعدها این نغمات از کشور مصر به سایر کشورهای مجاور نفوذ و گسترش یافت و بدین‌ترتیب با نغمات و مقاماتی از سرزمین‌های فارس، ترکیه و هند ترکیب گردید، به همین سبب است که امروزه در میان الحان عربی با آهنگ‌هایی روبرو می‌شویم که نمونه آنها در بین آهنگ‌های ایرانی نیز شنیده می‌شود و اهل فن موسیقی بر این نکته اشراف کامل دارند.
سرانجام با گذشت زمان، این نغمات به عرصه تلاوت قرآن نیز تسری یافت و کسانی که با فن تلاوت آشنایی داشته و از هنر موسیقی نیز بهره‌مند بودند این الحان را در تلاوت قرآن به کار برده و روش نوینی را ابداع نمودند.
حضرت رسول اکرم (ص) عنایت خاصی به این نکته داشته‌اند، آنجا که فرمودند: به بلال بگویید اذان سر دهد زیرا وی دارای صوتی زیبا و دلنشین است و یا آنجا فرمودند: قرآن را با اصوات و الحان عربی قرائت کنید؛ احادیث دیگر ایشان در این خصوص نیز همگی دال بر اهمیت صوت زیبا و بهره‌گیری از الحان و نغمات در تلاوت قرآن کریم است.
: shabestan
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
