صبر در کربلا

عباس کمساری

مقوله «صبر» در اخلاق اسلامی، هرگز به مسلمانان توصیه نمی کند در مقابل انحرافات، کجرویها و ناهنجاریهای دیگران، تحمل داشته باشید، به عبارت دیگر صبر در اسلام، با قیام و استقامت و فریاد علیه ظلم و ظالم هیچ گونه منافاتی ندارد…

صبر یکی از زیباترین و مهم ترین ویژگیهای اخلاقی انسان است. در تعریف آن چنین گفته شده است: صبر، شکیبایی و خودداری نفس بر آن چه که عقل و شرع حکم می کند و آن را می طلبد. ¹ ‌
واژه «صبر» از لغاتی است که در ق
رآن بسیار به کار رفته است، قرآن، صبر را از صفات انبیا می داند و می فرماید: «اسماعیل، ادریس و ذوالکفل همه از صابران بودند.» ² ‌
در قرآن مجید، صابران در زمره دوستان و محبوبان خدا یاد شده اند و خداوند، همراه آنهاست.‌
((وَ اللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرين³ )) ‌
((وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرين ⁴ )) ‌
امام سجاد علیه السلام می فرماید: «الصَّبْرُ مِنَ الْإِيمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَإِذَا ذَهَبَ الرَّأْسُ ذَهَبَ الْجَسَدُ كَذَلِكَ إِذَا ذَهَبَ الصَّبْرُ ذَهَبَ الْإِيمَانُ؛⁵ صبر نسبت به ایمان مانند سر است نسبت به بدن، پس همان گونه که هر وقت سر برود، تن هم می رود، هم چنین هرگاه صبر برود ایمان می رود.»‌
در حماسه عظیم عاشورا با این جلوه بزرگ اخلاقی و تربیتی روبه رو هستیم و آنچه نهضت کربلا را به اوج ماندگاری، تأثیرگذاری و فتح معنوی رسانده، روحیه مقاوم و صبور امام علیه السلام و یاران و همراهان او بود.‌
آن حضرت، هنگام خروج از مکه در خطبه ای که خواند، به آینده و شهادت خویش اشاره داشت و فرمود: «نَصْبِرُ عَلَی بَلَائِهِ وَ یُوَفِّینَا اَجْرَ الصَّابِرِینَ؛⁶ بر بلای او صبر می کنیم، او نیز پاداش صابران را می دهد.»‌
با بررسی تاریخ عاشورا می بینیم، کلمه صبر در بسیاری از خطبه ها و سفارشهای امام و یاران به کار رفته و به آن توصیه شده است. روز عاشورا هنگامی که علی اکبر علیه السلام از میدان برگشت، به پدر بزرگوارش گفت: «یَا اَبَةِ اَلْعَطَشُ قَتَلَنِی وَ ثَقْلُ الْحَدِیدِ اَجْهَدَنِی؛ پدرجان! شدت تشنگی مرا کشته و سنگینی اسلحه، مرا به زحمت انداخته!…»‌
امام علیه السلام
گریه کرد و فرمود: «محبوب دلم صبر کن به زودی رسول خدا صلی الله علیه و آله تو را سیراب خواهد کرد، که بعد از آن هرگز تشنه نخواهی شد.» ⁷ ‌
پس از شهادت علی اکبر، خواهرش سکینه، سراغ او را از امام گرفت. وقتی از شهادت او مطلع شد بی قراری و بی تابی بسیار کرد. امام به او فرمود: «دخترم، سکینه، خدا را در نظر بگیر و صبر و تحمل کن… .» ⁸ ‌
امام بعد از شهادت قاسم بن الحسن علیهما السلام جنازه قاسم را در بغل گرفت، در حالی که دو پای قاسم بر زمین کشیده می شد، آن را آورد و کنار جنازه جوانش علی اکبر بر زمین گذاشت و فرمود: «صَبْراً يَا بَنِي عُمُومَتِي صَبْراً يَا أَهْلَ بَيْتِي؛⁹ ای پسر عموهایم و ای خاندانم، صبر پیشه کنید.»‌
آن گاه که امام برای آخرین وداع نزد اهل حرم آمد، آنها را به شکیبایی امر کرد و فرمود: «فَلَا تَشکُوا وَ لاَ تَقُولُوا بِاَلْسِنَتِکُمْ مَا یَنْقِصُ مِنْ قَدْرِکُمْ؛¹⁰ زبان به شکوه مگشایید و سخنی نگویید که از قدر و منزلت شما بکاهد.»‌
آن زمان که سیدالشهداء علیه السلام غوطه ور در خون از اسب بر زمین افتاد، با خدای خود مناجات می کرد؛ از جمله می گفت: «صَبْراً عَلَی قَضَائِکَ یَا رَبِّ لاَ اِلَهَ سِوَاکَ یَا غِیَاثَ المُسْتَغِیثِینَ…؛ ¹¹ ای پروردگار من! در برابر قضای تو صبر می کنم، معبودی جز تو نیست. ..
.»‌
شایان ذکر است، که مقوله «صبر» در اخلاق اسلامی، هرگز به مسلمانان توصیه نمی کند در مقابل انحرافات، کجرویها و ناهنجاریهای دیگران، تحمل داشته باشید، به عبارت دیگر صبر در اسلام، با قیام و استقامت و فریاد علیه ظلم و ظالم هیچ گونه منافاتی ندارد؛ به علاوه که سیره عملی پیشوایان دین خاصه اباعبدالله الحسین علیه السلام مخالف چنین معنایی از صبر است، می دانیم فلسفه اصلی قیام امام نیز مبارزه با ظلم و احیای امر به معروف و نهی از منکر بود.‌

پی نوشت:

1) المفردات، راغب اصفهانی، ثمر، دارالعلم، دمشتق، چاپ اول، 1412 هـ ق، ص 474.
2) انبیاء/ 85.
3) آل عمران/ 146.
4) انفال/ 46.
5) الکافی، ج 2، ص 89.
6) قصه کربلا، ص 148.
7) سوگنامه آل محمد، ص 275.
8) همان، ص 279.
9) همان، ص 286.
10) مقتل ابی مخنف، ص 332.
11) سوگنامه آل محمد
، ص 364.

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 147.

http://zitova.ir