محبت

قرآن كریم در مورد محبت مى‏فرماید:

«و من الناس من یتخذ من دون الله أندادا یحبونهم كحب الله و الذین امنوا اشد حبا لله» (بقره/165)

 مؤمنان، به خدا دل بسته‏اند و دوستان او هستند، ولى مشركان و كافران، دوستان بت­ها می­باشند؛ ولی محبت مؤمنان به خدا از محبت بت پرستان به بت­ها بیشتر است. چون هیچ زیبایى به اندازه خدا جمیل نیست و هیچ معرفتى به اندازه معرفت او كمال نیست و هیچ انسانى نیز به اندازه مؤمن، عارف نیست؛ از این رو، هیچ انسانى به اندازه مؤمن، عاشق و محب نیست.

علت برترى محبت مؤمن، به خدا از محبت مشرك به بت، این است كه بت اگر چه زیبا باشد، زیبایى بصرى و سمعى یا زیبایى خیالى و وهمى دارد و درك این زیبایی­ها به وسیله گوش و چشم و تأثیر این محبوب­ها در حد وهم و خیال است.

مؤمن نه تنها از راه چشم و گوش، آثار طبیعى و از راه وهم و خیال، آثار مثالى و برزخى محبوب حقیقى را مى‏نگرد؛ بلكه از راه عقل، كمال معقول و اسماى حسناى الهى را مى‏نگرد، از این­رو درك او قوی­تر است و چون درك قوی­تر است مدرك هم قوی­تر است و چون مدرك قوی­تر می­باشد، محبت هم بیشتر است.

اقسام محبت

1– محبت صادق:&lt ;SPAN style=”LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: ‘Tahoma’,’sans-serif’; FONT-SIZE: 9pt; mso-fareast-font-family: ‘Times New Roman'” lang=AR-SA> آن است كه انسان كمال را درست تشخیص بدهد و به آن دل ‏بندد؛ مانند محبت به خداوند. كمال هم جاذبه دارد و محب را به سمت خود جذب مى‏كند.  در محبت الهى خداى سبحان لطف و فیض منبسط خود را گسترده است تا محب خود را به فضاى باز درآورد و به او پر و بال بدهد تا پرواز كند.

2– محبت كاذب: آن است كه انسان، نقص را كمال بپندارد و بر اساس چنین پندار باطلى به آن كمال موهوم، علاقمند گردد؛ مانند محبت غیر خدا، جاذبه محبت كاذب  عین دافعه است؛ چنان­كه افعی­ها با نفس كشیدن، برخى از حشرات را جذب مى‏كنند؛ ولی نه براى پرورش و كمال؛ بلكه براى نابود كردن.

در قرآن كریم درباره محبت كاذب آمده است:& lt;/o:p>

 «كلا بل تحبون العاجلة و تذرون الاخرة وجوه یومئذ ناضرة إلى ربها ناظرة و وجوه یومئذ باسرة تظن أن یفعل بها فاقرة» (قیامة20 -25)

شما متاع زودگذرى را دوست دارید و كسانى كه چنین متاعى را محبوب، برگزیده‏اند، در روز قیامت، چهره آنها افسرده است، ولى كسانى كه خدا را محبوب راستین پذیرفته‏اند، در آن روز چهره‏اى شادمان دارند.

زرق و برق دنیا نیز جاذبه دارد و انسان را به سوى خود جذب مى‏كند؛ اما براى این كه او را
نابود سازد؛ ولى ذات اقدس خداوند نه تنها محبوب مؤمنان است؛ بلكه محب آنان نیز هست و آنان را به سمت خود جذب مى‏كند تا آنها را بپروراند و احیا كند. امیرالمؤمنین (علیه السلام) مى‏فرماید:

«پیش از این كه دنیا شما را ترك كند، شما آن را ترك كنید.»[1]

محبت، از فروعات بحث­هاى محورى معرفت است. معرفت، محبت حقیقى و غفلت، محبت كاذب مى‏آورد.

محبت، محور تربیت

رسیدن به مقام «محبت» محصول سیر و سلوك و پیمودن راه در مراحل پیشین است و انسان بر اثر تمرین و فاصله گرفتن از هرگونه فریب و امر ناپایدار و دل نبستن به غیر خدا، «حبیب الله» مى‏شود.

یكى از مبانى مهم تعلیم و تربیت در اسلام، «محبت» است. قرآن كریم كه معلم و مربى اخلاق است مهم­ترین محور فضایل اخلاقى را محبت مى‏داند و امام صادق (سلام الله علیه) مى‏فرماید:

«خداى سبحان پیامبر خود را با محبت الهى تأدیب و تربیت كرده است.»[2]

خدا عده‏اى را براساس ترس، عده‏اى را براساس بشارت و نشاط و گروهى را بر اساس محبت، تربیت مى‏كند.

چون ادب پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم) بر محور محبت است و آن حضرت اسوه ماست، ما موظفیم؛ هم در ارتباط با خداى سبحان و هم در ارتباط با خلق، برمدار محبت حركت كنیم.

منبع:

جوادی آملی، عبدالله؛ مراحل اخلاق در قرآن، قم، انتشارات مؤسسه اسراء، ص 325

پی نوشت:

[1] – مجلسی، محمد باقر؛ بحار الانوار، بیروت، دار صادر، ج 86، ص 237

[2] – همان، ج 17، ص 3

http://www.pajoohe.com