پای درس اعتقادات عالم آل محمد(علیهم السلام)

&l t;v:formulas>

همانطور که در زیارت جامعه کبیره آمده است بی شک اهل بیت علیهم السلام خزائن علم الهی اند. یکی از اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام است. با وجود روشنی دارا بودن علم لدنی ایشان ابتدا روایاتی در این زمینه تقدیم می گردد سپس نمونه هایی از کلمات نورانی و عالمانه حضرت در موضوع عقاید ارائه خواهد شد.

 نگاهى به وسعت مقام علمى امام

علّامه طبرسى (ره) از اباصلت هروى نقل مى‏کند که گفت:

ما رأیت اعلم من علىّ بن موسى الرّضا علیه السّلام و لا رآه عالم الّا شهد له بمثل شهادتى‏.

«کسى را عالم‏تر از حضرت رضا علیه السّلام ندیده‏ام، و نیز هیچ عالم و دانشمندى آن حضرت را ندید (و به حضورش نرسید) مگر اینکه مانند من گواهى داد [که کسى را عالم‏تر از او ندیده است‏]… »

از امام رضا علیه السّلام شنیدم، مى‏فرمود: «من در مدینه، در روضه پیامبر صلّى اللّه علیه و آله [کنار قبر پیامبر صلّى اللّه علیه و آله یا بین محراب و منبر] مى‏نشستم، علماى مدینه، بسیار بودند، هنگامى که هر کدام از آنها در مسأله‏اى درمانده مى‏شد، همه آنها به من اشاره مى‏کردند، و مسائل خود را نزد من مطرح مى‏نمودند، و من پاسخ مسائل آنها را مى‏دادم».

ابا صلت مى‏گوید: محمّد بن اسحاق بن موسى بن جعفر علیه السّلام، از پدرش (اسحاق) نقل مى‏کند که: امام کاظم علیه السّلام به فرزندانش مى‏فرمود:

«این- اشاره به امام رضا- برادر شما على بن موسى الرّضا، عالم آل محمّد صلّى اللّه علیه و آله است، مسائل دینى خود را از او بپرسید، و آنچه به شما مى‏فرماید، آن را حفظ کنید، زیرا من از پدرم جعفر بن محمّد (امام صادق علیه السّلام) مکرّر شنیدم، به من مى‏فرمود:

انّ عالم آل محمّد لفى صلبک، و لیتنى ادرکته، فانّه سمىّ امیر المۆمنین علىّ علیه السّلام‏:

«همانا عالم دودمان محمّد صلّى اللّه علیه و آله در صلب تو است، و اى کاش قبل از فوت، او را درک مى‏کردم (مى‏دیدم)، همانا او همنام امیر مۆمنان على علیه السّلام است». [۱]

چگونگی سخن گفتن خداوند با موسی کلیم الله

صفوان بن یحیى گوید: أبو قرّه‏ محدّث رفیق شبرمه از من خواست ترتیب ملاقات او را با امام‏ رضا علیه السّلام بدهم، من نیز اذن دخول گرفتم و آن حضرت اجازه فرمود، أبو قرّه داخل شد و از امام علیه السّلام مسائلى در حلال و حرام و فرائض و أحکام پرسید تا اینکه رسید به پرسشهاى توحیدى و گفت: قربانت گردم، نحوه کلام خداوند با موسى را توضیح فرمایید؟

امام فرمود: خدا و رسول او داناترند که به چه زبانى با او سخن راند، به زبان سریانى یا عبرانى، أبو قرّه با اشاره به زبان خود گفت: فقط از این زبان از شما سۆال مى‏کنم! فرمود: سبحان اللَّه از این طرز تفکّر! و پناه بر خدا در شباهت او به خلق، یا تکلّم حضرت حقّ همچون سخنرانان، و لیکن تبارک و تعالى هیچ چیزى مانند او نیست؛ نه گوینده و نه عمل‏کننده‏اى. پرسید: پس چگونه بوده؟

فرمود: کلام آفریننده به مخلوق همچون کلام مخلوق با مخلوق نیست، و نه با حرکت لب و زبان، بلکه بدو مى‏فرماید: «بشو»، و کلام حضرت حقّ با موسى بنا بر مشیّت او از امر و نهى بود بدون آنکه تردّدى در نفس پیش آید.[۲]

علت حدوث عالم

مردى خدمت امام‏ رضا علیه السّلام رسید و عرض کرد چه دلیلى است بر حدوث عالم؟ فرمود: تو نبودى و بود شدى تو میدانى که خود را به وجود نیاوردى و کسى هم که مانند تو است تو را به وجود نیاورده. [۳]

 ردّ جسمانیت خداوند

ابراهیم بن ابى محمود گوید: به امام رضا علیه السّلام گفتم: یا ابن رسول اللَّه چه می فرمائى در حدیثى که مردم‏ از رسول خدا باز گویند که فرمود: خداى تبارک و تعالى هر شب به آسمان دنیا نازل شود.

فرمود: خدا آنان که سخن را از جاى خود بگردانند لعنت کند! رسول خدا چنین نفرموده؛ همانا فرموده :<o:p&gt ;

خداى تعالى، هر شب در ثلث آخر، فرشته ای به آسمان دنیا نازل کند و شب جمعه از اول شب و به او دستور دهد که جار کشد: آیا سائلى هست که به او عطا کنم؟ تائبى هست که از او بپذیرم؟ آمرزش جوئى هست که برایش بیامرزم؟ اى خیرخواه بیا، اى بدخواه کوتاه کن. و این دعوت را تا سپیده دم ادامه دهد و چون سپیده دمد بجاى خود در ملکوت آسمان برگردد. پدرم از جدم از پدرانم از رسول خدا این طور برایم باز گفتند.[۴]

 فرق بین امام، رسول و نبی

حسن بن عبّاس از امام‏ رضا علیه السّلام پرسید: فرق بین امام و رسول و نبىّ چیست؟

حضرت مرقوم فرمودند: فرق بین رسول و امام و نبىّ این است: رسول کسى است که جبرئیل بر او نازل شود و او را ببیند و سخنش را بشنود و به او وحى فرود آورد ولى نبىّ در خواب بیند مانند حضرت ابراهیم و امام کسى است که کلام فرشته را بشنود ولى شخص او را نبیند.[۵]

‏دلیل بر لزوم انتصاب الهی امام

امام رضا علیه السلام در جواب این سۆال که آیا انسانها خود می توانند امام را انتخاب کنند چنین می گویند:

«چگونه مى‏توانند امام اختیار کنند با آنکه باید امام شخصیتى باشد که:

1– دانا باشد و نادانى نداشته باشد.

2– راعى و سرپرستى باشد که شانه خالى نکند و نکول و واخواست ننماید.

3– معدن قدس و طهارت و نور و زهد و علم و عبادت باشد.

& lt;P style=”TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl” dir=rtl align=justify>4– مخصوص باشد به دعوت از طرف رسول خدا و از جانب او معین شود.

5– از نژاد فاطمه زهراء مطهره بتول باشد.

6– در نسب او تیرگى و گفتگو نباشد و از بالاترین خاندان در قبیله قریش و کنَگره رفیع بنى هاشم و عترت رسول اکرم و پسند خداى عز و جل باشد
.

7– شرف اشراف و زاده عبد مناف باشد.

8– شکافنده حقائق علم و داراى مقام کامل بردبارى و حلم باشد.

9– مملو از معنویات امامت و داناى به تدبیر و سیاست باشد.&lt ;o:p>

10– واجب الاطاعه باشد و به امر خدا قیام کند.

11– ناصح بندگان خدا و حافظ دین خداى عز و جل باشد.» [۶]

از کلام رضوی برداشت می شود که چون انسانها از خصوصیات لازم برای دارا بودن مقام امامت آگاهی ندارند و قادر به تشخیص این خصوصیات در افراد نیستند بنابراین نمی توانند امام را خود انتخاب کنند.

 پی نوشت:

1. الأنوار البهیه ، شیخ عباس قمى / مترجم محمد محمدى اشتهاردى‏، ص ۳۴۱و ۳۴۲، ناشر: ناصر- قم‏

چاپ: سوم‏- ۱۳۸۰ ش‏

2. احتجاج، مرحوم طبرسی-ترجمه جعفرى، ج‏۲ ، ص۳۹۳ و۳۹۴، ناشر: اسلامیه‏- تهران‏، چاپ:اول ۱۳۸۱ ش‏</SPAN&gt ;

3.امالى شیخ صدوق-ترجمه کمره‏اى، ص۳۵۲، ناشر: اسلامیه‏- تهران‏، چاپ: ششم ۱۳۷۶ ش‏

4.همان، ص۴۱۰ و 411

5. الفین، علامه حلی- ترجمه جعفر وجدانى ، ص : ۱۰۰۶، ناشر: سعدى و محمودى‏- تهران‏، نوبت چاپ: اول‏

6. ترجمه اصول الکافى، کلینى / مترجم آیت الله کمره‏اى، ج‏۲، ص۱۲۸ و ۱۲۹ ، ناشر: اسوه‏- قم‏، چاپ: سوم‏- ۱۳۷۵ ش‏

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان