چرا باید به فرزندانمان خوبی کنیم؟
انسان به دلیل سر و کار داشتن با امور محسوس، بیش از هر چیز متأثر از روش‌های عینی است و روش الگویی به عنوان تربیت عملی بر جان انسان‌ها می‌نشیند و در نفوس آنها رسوخ می‌کند. بهترین مفاهیم و رساترین اندیشه‌ها زمانی که در قالب نمونه‌ای عینی ارائه می‌شود کاملا ادراک و تصدیق می‌گردد.
و از آنجایی که یکی از خصلت‌های انسان الگوپذیری، تقلید و مدل‌برداری از دیگران است، دائماً خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تأثیر رفتارهای دیگران است و از آنها الگو می‌پذیرد و به همین دلیل برنامه‌های عملی همیشه مۆثرترین برنامه‌هاست.
واضح است که ارائه الگوی عملی و دینی، موجب تأثیرگذاری و برانگیختگی روانی همسو با ابعاد شخصیتی الگو می‌شود، تأثیر عمیق و جدی الگو مبتنی بر روحیه تقلید و همانند در آدمی است و در روانشناسی درباره ساز و کارهای روانی آن مباحث گسترده‌ای مطرح شده است. (کدیور، پروین، روانشناسی تربیتی، ص ۱۲۸٫)
بدین سبب یکی از بهترین و کوتاهترین روش‌های رشد توانمندیهای انسان ارائه نمونه انسانی موفق و توان‌مند است. و هرچه نمونه ارائه شده از جاذبه و توان‌مندی بیشتری برخوردار باشد؛ این روش از کارایی بیشتری برخوردارخواهد بود. نیاز به الگو و توجه به آن در قرآن کریم نیز مطرح گردیده و خداوند متعال بهترین الگو و سرمشق برای بشر را این چنین معرفی کرده‌اند:
(لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً)
احزاب/ ۲۱؛ ترجمه: قطعاً براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نیکوست: براى آن کس که به خدا و روز باز پسین امید دارد و خدا را فراوان یاد می‌کند.
امام علی (علیه السلام) در این باره می‌فرماید:
«وَ لَقَدْ کَانَ فِی رَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه وآله کَافٍ لَکَ فِی الْأُسْوَةِ … فَتَأَسَّ بِنَبِیِّکَ الْأَطْیَبِ الْأَطْهَرِ صلى الله علیه وآله فَإِنَّ فِیهِ أُسْوَةً لِمَنْ تَأَسَّى وَ عَزَاءً لِمَنْ تَعَزَّى وَ أَحَبُّ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ الْمُتَأَسِّی بِنَبِیِّهِ وَ الْمُقْتَصُّ لِأَثَرِهِ.»
این نقش از خانواده آغاز می‌شود و بارزترین مصداق الگو و اسوه برای فرزندان، پدر مادرند. کودک در چند سال نخست از زندگی‌اش والدینش را برترین موجودات شایسته‌ای می‌داند که باید سرمشق زندگی قرار گیرند و همه مزایا و خوبی‌ها را در وجود ایشان متمرکز می‌یابد؛ و بر همین مبنا شخصیتشان شکل می‌گیرید. آنها در این ایام همه چیز خود را از والدین و وابسته به ایشان می‌دانند.
(نهج البلاغه، خطبه/ ۱۵۹) ترجمه: پیروى نمودن از رسول خدا هر انسانى را کفایت مىنماید و براى تو کافى میباشد … حالا دگر بار مىگویم که به پیامبر خویش در پر کارى اقتدا کنید که از همه کس نیکوتر و پاکتر است، فقط از او پیروى نمائید زیرا تنها اوست که سزاوار پیروى است رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در ایمان و عبادت و رفتار و کردار کامل و جامع از هر حیثى بود که مانند نداشت هر کس نمونه خاص مىجوید و طالب است باید از او عبرت بگیرد و ایمان آموزد و نزد خداوند هم محبوبترین بندگان کسى است که پیرو پیامبر خاتم یعنى «محمد»(صلی الله علیه و آله) باشد و از او پیروى کند.
همچنین آن حضرت در مورد بهترین الگو بودن اهل بیت برای همه انسان‌ها می‌فرماید:
«انْظُرُوا أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُمْ فَلَنْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ هُدًى وَ لَنْ یُعِیدُوکُمْ فِی رَدًى فَإِنْ لَبَدُوا فَالْبُدُوا وَ إِنْ نَهَضُوا فَانْهَضُوا وَ لَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا وَ لَا تَتَأَخَّرُوا عَنْهُمْ فَتَهْلِکُوا.»
(نهج البلاغه، خطبه/ ۹۶) ترجمه: به خاندان پیامبر بنگرید از راه پسندیدهاى که در پیش دارند و آئین نیکوى
آنان جدا نگردید از آرمان آنها تبعیت کنید که هرگز گمراه نمىشوید و بهلاکت و گمراهى نمىافتید اگر دیدید آنان در جائى درنگ نمودند شما نیز درنگ کنید و هر لحظه که قیام کردند شما نیز قیام نمائید هیچگاه از آنان پیش نیفتید که بدون تردید گمراه خواهید شد و عقب هم نمانید که هلاک مىگردید.
یکی از بهترین و کوتاهترین روش‌های رشد توانمندیهای انسان ارائه نمونه انسانی موفق و توان‌مند است. و هرچه نمونه ارائه شده از جاذبه و توان‌مندی بیشتری برخوردار باشد؛ این روش از کارایی بیشتری برخوردارخواهد بود.
نقش الگوها در تربیت و رشد توانمندیهای انسان نقشی اساسی است و روش الگویی در سازمان دادن به شخصیت و رفتار و جهت‌گیری‌های آدمی بسیار مۆثر است.
این نقش از خانواده آغاز می‌شود و بارزترین مصداق الگو و اسوه برای فرزندان، پدر مادرند. کودک در چند سال نخست از زندگی‌اش والدینش را برترین موجودات شایسته‌ای می‌داند که باید سرمش
ق زندگی قرار گیرند و همه مزایا و خوبی‌ها را در وجود ایشان متمرکز می‌یابد؛ و بر همین مبنا شخصیتشان شکل می‌گیرید. آنها در این ایام همه چیز خود را از والدین و وابسته به ایشان می‌دانند.
امام کاظم (علیه السلام) می‌فرماید:
«بَرُّوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا إِلَیْهِمْ فَإِنَّهُمْ یَظُنُّونَ أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ»
(مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى،بحار الانوار، ج ۷۱، ص ۷۷)ترجمه: به فرزندانتان خوبی کنید و به آنان نیکی نمایید زیرا آنان گمان می‌کنند که شما ایشان را روزی می‌دهید.
این روح تقلید فرزندان از پدر و مادر رفته رفته در او رشد می‌کند و تا نوجوانی و جوانی همراه اوست. او با چنین روحیه‌ای خود را با تمام شرایط خانواده‌اش تطبیق می‌دهد. والدین نیز در قبال این روحیه موظفند خود و محیط خانه را اصلاح کنند و فضای سلامت، صداقت، مهرورزی و … را در خانه حکم‌فرما کنند.
