چرا باید شب قدر وجود داشته باشد و اصولا عظمت و قداست این شب به چیست؟

محمدرضا کاشفی

پاسخ: هر موجود طبیعی در مخزن غیب الاهی وجود عقلی دارد و از آن جهان مجرد معقول به مرحله تجسم محسوس تنزل می یابد.
⁽¹⁾ در واقع، موجود مادی آینه آن موجود عقلی و بازتاب آن حقیقت در عالم جسمانی است. بر این اساس، شب قدر حکایتگر حقیقتی فرا مادی است و می تواند به خودی خود، دارای ارزش باشد. ⁽²⁾

اما به دلیل آنکه شرافت هر مکانی به چیزی است که آن مکان را اشغال کرده و قداست هر زمانی به چیزی است که آن زمان را ظرف ظهور خویش ساخته است، ارج ظاهری شب قدر به حرمت حقیقتی است که در این زمان خاص تجلی کرد و ارج آن را بیش از هزار ماه ساخت. این رخداد مبارک چنان اهمیت دارد که برای برخورداری تمام روزها و شب های سال از فیض ظرفیت آن، تقدیر امور و تنزل معانی قرآن و مفاهیم عالی آن برابر ماه های قمری توزیع شد. این نوع توزیع سبب می شود، موقعیت خاص قدر با تنوع و تحول همراه باشد و تمام شب های سال از حکایتگری و تابش این جام الاهی بهره مند گردند. بی تردید اگر این زمان بر اساس سال شمسی تنظیم می شد، تمام شب های سال چنان بهره وری به دست نمی آوردند. ⁽³⁾

بنابراین، باید ضرورت و چرایی شب قدر را که تنها ظرف درخشش نزول قرآن است، در ضرورت «وحی » جست و جو کرد; سخن را در نیاز اساسی و جدی آدمی به این پدیده بی نظیر معطوف ساخت و پرسید: وحی و نزول آن چه ضرورت دارد؟

در تاریخ ادیان توحیدی، پس از نام مقدس «خداوند» هیچ واژه ای چون «وحی » مهم و شگرف نیست. اگر وحی نبود:

1- بشر با اسلحه شکسته ای چون «عقل عدد اندیش» تنها می ماند.

2- میان غیب و شهود، طبیعت و ماورای طبیعت فاصله ای پر نکردنی می افتاد.

3- خداوند، با غنا و استغنای کامل ذات و ذاتی اش از کل آفرینش، در پرده غیب الغیوب باقی می ماند و راه درک چیستی اش تنها در حدس منحصر می شد.

4- داستان حقیقت روح و جاودانگی وی مبهم و لاینحل می گشت. ⁽⁴⁾

اگر قرآن که مصداق اتم و اکمل وحی شمرده می شود و شب قدر به پاس نزول آن جایگاه جاودان یافته است، نبود:

1- آدمی از نخستین، مهم ترین و پربارترین نعمت الاهی محروم می ماند; زیرا انسان تنها در سایه دریافت و تلقی قرآن به کمال نهایی اش دست می یابد. ⁽⁵⁾

2- بشر عاقل نمی گشت; زیرا عاقل کسی است که معارف را خوب بفهمد، به آن ها خوب معتقد شود و در مقام عمل خوب عمل کند. تلاش قرآن ساختن انسان عاقلی با این ویژگی ها است. ⁽⁶⁾

3- انسان از هدایت محروم می شد; زیرا قرآن واپسین، عالی ترین و کامل ترین کتاب هدایت است. ⁽⁷⁾

4- آدمی در افراط و تفریط فرو می غلتید; زیرا نقش قرآن تعدیل گرایش های انسان است. ⁽⁸⁾

5- بشر عمر خود را به غفلت سپری می کرد; زیرا تنها نگاه خویش را به دنیای مادی معطوف و محدود می ساخت و جهان برایش معنایی بالاتر و فراتر از خود نداشت; هرچه می دید موجودی تقطیع شده و فارغ از مبدا و غایت می پنداشت; موجودی که نه «از جایی » آمده است و نه «به جایی » می رود. آیات قرآن انسان را به تدبیر واداشته، او را از غفلت بیدار و هشیار را ره توشه راهش می سازد. ⁽⁹⁾

6- انسان برای درمان بیماری های باطنی اش دارویی نمی یافت; زیرا دردهای درونی انسان تنها در پرتو تعالیم قرآن التیام می یابد. ⁽¹⁰⁾

به هر روی، ضرورت وحی، نیاز آدمی است و تا زمانی که این نیاز وجود دارد، باید وحی و قرآن باشد; و تا قرآن هست، باید ظرف نزول و زمان ظهور و تجلی آن، یعنی شب قدر، وجود داشته باشد و حرمت و قداستش پاس داشته شود; چرا که تکرار و تداوم منزلت آن، یاد آور رابطه پیوسته این جهان با آن جهان، نیازمندی انسان به وحی، عهد آغازین انسان با آفریدگار، معنای حقیقی زندگی و هدفمندی آن و از همه مهم تر مبدا، خالق و گوینده وحی (خداوند) است.

نیکبخت کسی است که با درک نیاز خویش، ضرورت وحی را دریابد; در پرتو آن، به ضرورت شب قدر واقف گردد و با این هشیاری از برکات نفحات ربوبی قدر بهره گیرد.

گفت پیغمبر که نفحت های حق         اندرین ایام می آرد سبق

گوش و هش دارید این اوقات را          در ربایید این چنین نفحات را

نفحه آمد مر شمارادید و رفت             هر که را می خواست جان بخشید و رفت