امامت امام حسن مجتبي (ع) در ميان انبوه فتنه‌ها:
امام حسن مجتبي (ع) دومين پيشواي معصوم ما شيعيان هستند كه متأسفانه سيره و روش ايشان در پس پرده‌هايي از ابهام باقي مانده، …
بويژه جريان صلح حضرت و واگذاري خلافت به معاويه، از جرياناتي است كه تنها با تحليل و ريشه يابي و همچنين شناخت فضاي حاكم قابل فهم مي‌باشد.
اگر چه تدبير امام مجتبي (ع) در مورد امر صلح مورد شبهه‌هاي فراواني قرار گرفته، اما بي‌ترديد در زمان حضرت تدبير ديگري چاره ساز نبوده است.
احاديث فراواني در زمينه زندگي و صلح حضرت جعل شده است كه اين مسأله بر مظلوميت حضرت مي‌افزايد و بايد سعي شود با پاسخهاي منطقي در حد توان اين شبهات را برطرف كرد.
با بررسي شواهد تاريخ، بيانات و مكاتبات حضرت و شناخت معاويه بن ابي سفيان و نقش او در بوجود آمدن اسلام شامي مي‌توان به حقيقت صلح دومين پيشواي شيعه در آن برهه سياسي به عنوان تدبيري مهم پي برد.
براي بررسي تدابير سياسي اين امام همام در ايام شهادت ايشان گفت‌وگو كرده ايم با دكتر محمدحسين رجبي دواني، نويسنده، پژوهشگر تاريخ اسلام و استاد دانشگاه كه در ادامه مي‌خوانيد.
اوضاع سياسي عصر حيات امام حسن مجتبي (ع) چگونه بود؟
– همان‌طور كه مي‌دانيد دوران حيات امام حسن مجتبي (ع) با دوره حاكميت طاغوتي معاويه معاصر بود كه ايشان در ميان انبوه فتنه‌هاي زمانه به امامت جامعه مسلمانان رسيدند.
در اين دوران جامعه دچار لغزشهاي فراوان بود، در آغاز مردم به ايشان روي آوردند و با حضرت بيعت كردند. اما همين كه آن حضرت در برابر طغيان معاويه خواستند سياستهاي پدر بزرگوارشان حضرت علي (ع) را ادامه دهند، از آنجا كه مردم به دنبال هوي پرستي بودند در برابر امام زمان خود ايستادند.
اشراف و قبايل كوفه به صورت مخفيانه با معاويه مكاتبه داشتند و حتي در اين دوره به جان امام مجتبي (ع) سوء قصد داشتند و در حقيقت عصر حيات آن حضرت به لحاظ سياسي اجتماعي به مراتب بدتر از عصر مولاي متقيان امام علي (ع) بود.
در سيره سياسي امام حسن (ع) صلحي با معاويه به ثبت رسيده كه از آن به عنوان مهمترين تدبير سياسي ايشان در مواجهه با طاغوت ياد مي‌شود، چه وقايعي موجب شد اين امام همام گزينه صلح را مورد توجه قرار دهند؟
– تاريخ گواهي مي‌دهد در زمان امامت حضرت مجتبي (ع) معاويه از روزي كه از بيعت مردم با امام حسن (ع) آگاه شد از پيمان شكني كوفيان سست عنصر و خيانتكار استفاده كرد و زمينه جنگ با سپاه امام حسن (ع) را فراهم كرد. روزي كه دو سپاه در برابر هم جبهه تشكيل داده بودند
وي با فريب دادن فرماندهان و سپاهيان جبهه دومين پيشواي شيعه، اوضاع سپاه امام حسن (ع) را آشفته كرد و آن حضرت كه به منظور جمع آوري قواي امدادي، مدائن را انتخاب كرده بود، سپاه حضرت هنوز به محل استقرار نرسيده بودند كه مورد شورش و هجوم بقيه سپاهيان كه همراه ايشان بودند قرار گرفتند و در حقيقت سپاه امام حسن (ع) در يك آشفتگي و از هم گسيختگي قرار گرفت.
ضعف و سستي مردم كوفه و تأثيرپذيري آنها در برابر جنگهاي رواني معاويه و حاكمان شام موجب شد كه امام حسن (ع) در آن موقعيت تنها بمانند و اگر مي‌خواستند عليه معاويه جنگ راه بيندازند غير از كشته شدن نيروهاي خويش بويژه افراد متعهد، سابقه دار و با وفا و از هم پاشيدن شيرازه جبهه حق، اثري ديگر برجاي نمي‌ماند
و بهترين اقدام همان عقب نشيني تاكتيكي بود كه آن حضرت انجام داده و در سايه آن، نيروهاي خويش را حفظ كردند. در حقيقت صلح امام حسن (ع) همان نرمش قهرمانانه اي است كه متأسفانه در هاله‌اي از ابهام قرار گرفته است.
چه نكاتي در مفاد اين صلحنامه از سوي امام حسن (ع) مطرح شد؟
– صلح امام حسن مجتبي (ع) يك صلح شرافتمندانه و بر اساس شروط خاصي بود. اگرچه معاويه پس از انعقاد صلح اعلام كرد به آن شرايط عمل نمي‌كند، ولي همين اعلام او، ماهيت پليد و باطن ناپاكش را براي مسلمانان آشكار و در درازمدت ضربه مهلكي بر حكومت بني‌اميه وارد كرد. در اين صلحنامه، چند ماده از سوي امام مجتبي (ع) مطرح شد،
ماده اول:
حسن بن علي (ع) حكومت را به معاويه واگذار مي‌كند مشروط به آنكه معاويه طبق دستور قرآن و سنت پيامبر (ص) رفتار كند.
ماده دوم:
پس از معاويه خلافت از آن حسن بن علي (ع) خواهد بود و اگر براي او حادثه‌اي پيش آيد حسين بن علي (ع) زمام امور مسلمانان را به دست خواهد گرفت كه در اين شرايط نيز معاويه حق ندارد كسي را به جانشيني خود انتخاب كند.
ماده سوم:بدعت، ناسزاگويي به اميرمؤمنان علي (ع) كه در آن دوران باب بود، بايد متوقف شود.
ماده چهارم: مبلغ ۵ ميليون درهم كه در بيت‌المال كوفه موجود است از موضوع تسليم حكومت به معاويه مستثنا است.
ماده پنجم: معاويه تعهد مي‌كند تمام مردم، اعم از ساكنان شام و عراق، حجاز از هر نژادي كه باشند از آزار وي در امان باشند و از گذشته آنان صرف نظر كند و نبايد هيچ خطري از ناحيه معاويه متوجه حسن بن علي و برادرش حسين (ع) شود.
مهمترين آثار و بركات صلح امام حسن (ع) براي جهان اسلام چيست؟
– صلح امام مجتبي (ع) دستاوردهاي مهمي براي جهان اسلام به همراه داشت كه مهمترين آنها به رسميت شناخته شدن حكومت اسلامي، ايجاد ايمني براي مسلمانان و تجلي مفهوم «انا فتحنا لك فتحاً مبينا» در جامعه بود و اگر چه معاويه به هيچ يك از مفاد آن عمل نكرد،
اما اين صلحنامه سبب شد بسياري از فعاليتها و تلاشهاي عترت ستيزي معاويه از بين برود و اين دستاورد بزرگي براي جامعه اسلامي بود. از طرف ديگر حفظ جان شيعيان و ياران امام حسن مجتبي (ع) و بويژه خودشان از دستاوردهاي اين مصالحه بود كه خود امام تأكيد فرمودند:
«من صلاح ديدم اگر مصالحه كنم جان مردم شيعه و مسلمان را مي‌توانم حفظ و از كشتارهاي جمعي جلوگيري كنم.» لذا اين پيمان سبب شد معاويه نتواند آن طور كه مي‌خواهد جولان دهد اگر اين صلح وجود نداشت معاويه بيش از اينها اقدامهاي تخريبي عليه اهل بيت (ع) و شيعيان انجام مي‌داد و ميدان براي او گسترده‌تر مي‌شد.
http://hajj.ir
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه -آموزش مجازی قران ونهج البلاغه
