زندگینامه علامه علی اکبر دهخدا
رشته : زبان و ادبيات فارسي
گرايش : لغت شناسي
محل تولد : تهران
تاريخ تولد : 1285
خلاصه : علي اكبر دهخدا معروف به دخو ،فرزند خان بابا خان در خانواده قزويني الاصل ديده به جهان گشود . تحصيلات قديمي را نزد شيخ غلامحسين بروجردي آموخت و پس از آن وارد مدرسه ي عالي علوم سياسي تهران شد . در سال 1282ش به همراه معاون الدوله ي غفار ،وزير مختار ايران در حوزه ي بالكان به اروپا رفت و طي دوسال اقامت در وين ضمن تحصيل دانش هاي جديد ، زبان فرانسه ي خود را تكميل كرد و در همان روزهاي آغازين جنبش مشروطه به ايران بازگشت و در انتشار روزنامه « صوراسرافيل » با ميرزا جهانگيرخان شيرازي همكاري كرد و مقالات خود را تحت عنوان « چرند و پرند » با نام هاي مستعار چاپ كرد . دهخدا پس از توپ بستن مجلس به استانبول گريخت و از آنجا به اروپا رفت . دهخدا پس از فتح تهران و اعاده ي اصول مشروطه ، از تهران و كرمان به نمايندگي مجلس در دوره ي دوم انتخاب شد. پس از پايان جنگ جهاني اول از كارهاي سياسي دست شست و مشاغل مختلفي را عهده دار شد . پس از شهريور 1320 ش تمام فعاليت هاي خود را به مطالعه و تحقيق معطوف نمود ، كه از جمله آثار مهم او مي توان « لغت نامه » را نام برد . دهخدا در سال 1334 در تهران درگذشت .
والدين و انساب : پدر دهخدا، (خانباباخان) از ملاكان متوسط قزوين بود كه پيش از ولادت علي اكبر از قزوين به تهران آمد و اقامت گزيد. علي اكبر 10 ساله بود كه پدرش را از دست داد و تحت سرپرستي مادر خود به تحصيل ادامه داد.[ فر هنگ لغت معين ( 1 )]
تحصيلات رسمي و حرفه اي : پس از فوت پدر يكي از فضلاي عصر بنام (شيخ غلامحسين بروجردي) براي تعليم و تربيت دهخدا تعيين شد. وي حجره اي در مدرسه حاج شيخ هادي (در خيابان شيخ هادي) داشت، مردي مجرد بود وزبان عربي و علوم ديني تدريس مي نمود. بعدها كه مدرسه سياسي در تهران افتتاح شد، دهخدا در آن مدرسه مشغول تحصيل گرديد و بعدها به تحصيل زبان فرانسه پرداخت. هنگامي كه (معاون الدوله غفاري) به سفارت ايران در بالكان منصوب شد، با وي به اروپا رفت و در مدت دوسالي كه در آنجا بسر برد-كه بيشتر در وين پايتخت اتريش اقامت داشت-به تكميل زبان فرانسه ومعلومات جديد پرداخت.[ فر هنگ لغت معين ( 1 )]
استادان و مربيان : معلم ادبيات فارسي مدرسه سياسي تهران (محمد حسين فروغي) موسس روزنامه (ترببيت) و پدر (ذكاء الملك فروغي)بودكه گاه تدريس ادبيات را به دهخدا واگذار مي كرد. چون منزل دهخدا در جوار منزل (آيت الله حاج شيخ هادي نجم آبادي) بود، اين موقعيت باعث شد تا از محضر وي نيز استفاده كند، در آن زمان دهخدا با وجود كمي سن مانند افراد سالخورده در بحث و درس نجم آبادي شركت مي جست. اما درميان استاداني كه از مجلس درس و بحث آنها استفاده نموده بود، دانش خود را مديون تعاليم (شيخ غلامحسين بروجردي) مي دانست.[ فر هنگ لعت معين ( 1 )]
هم دوره اي ها و همكاران : دهخدا با (سيد حسن تقي زاده) در اويل سال 1325 قمري آشنا شد. در آن سال (ميرزا قاسم خان تبريزي) كه در دستگاه دربار مظفرالدين شاه در اداره امين حضرت بكار اشتغال داشت و به جرگه مشروطه طلبان پيوسته بود، در تدارك تاسيس روزنامه اي به سرمايه خود بود. وي براي مشورت و اظهار نظر مساعد خود، ميرزا قاسم خان و (ميرزا جهانگير خان شيرازي) را به استخدام دهخدا در روزنامه تشويق مي كند. به اين ترتيب روزنامه صور اسرافيل به مديريت و صاحب امتيازي ميرزا جهانگير خان و مديريت مشترك ميرزا قاسم خان و منشي گري علي اكبر دهخدا انتشار يافت. در سال 1326 همزمان با به توپ بستن مجلس شوراي ملي و برافتادن نظام مشروطه ، عده اي از آزادي خواهان از جمله ميرزا جهانگير خان، دهخدا، (سيد جمال الدين واعظ اصفهاني)، (ملك المتكلمين)، (ميرزا داود خان علي آبادي) و چند تن ديگر در صحن عقب مجلس شوراي ملي متحصن شدند،و پس از مدتي نزديك يك ماه جمعي از آنان از جمله دهخدا ، از ايران تبعيد شدند. در سويس (در زمان تبعيد) دهخدا، روزنامه صور اسرافيل را به سرمايه (معاضد السلطنه) در شهر ايوردن، منتشر نمود.دهخدا در دوران تبعيد و در زمان اقامت خود در پاريس با (علامه محمد قزويني) معاشر بود. (همايي)، (بهمنيار)، (معين)و گنابادي از جمله همكاران و همياران دهخدا در بنيانگذاري لغتنامه در زمان حياتش بودند.[ فر هنگ لغت معين ( 1 )]
زمان و علت فوت : علامه دهخدا در ساعت هفت و چهل و پنج دقيقه بعد از ظهر روز دوشنبه، هفتم اسفند ماه 1334 شمسي در خانه مسكوني خويش واقع در خيابان ايرانشهر به رحمت ايزدي پيوست جنازه وي در بامداد روز چهارشنبه به شهر ري مشايعت ودر (ابن بابويه) در مقبره خانوادگي مدفون گرديد.[ فر هنگ لغت معين ( 1 )]
مشاغل و سمتهاي مورد تصدي : پس از فتح تهران توسط مجاهدين و خلع محمدعلي شاه قاجار، دهخدا به عنوان نماينده شهرهاي تهران و كرمان در مجلس شوراي ملي انتخاب گرديد. دهخدا مدتي نيز به رياست دفتر (كابينه) وزارت معارف، رياست تفتيش وزارت عدليه، رياست مدرسه علوم سياسي و بعد از آن مدرسه عالي حقوق و علوم سياسي تهران گمارده شد و از آن زمان تا پايان حيات بيشتر به مطالعه و تحقيق و تحرير مصنفات خويش اشتغال داشت. [ اثر آفرينان ، زندگي نامه ي نام آوران فرهنگي ايران ، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي ، ج 3 ، ص 54 ]
ساير ف
عاليتها و برنامه هاي روزمره : مراجعت دهخدا به ايران مقارن با آغاز نهضت مشروطيت بود. در سال 1325 ه.ق. با دوتن ديگر روزنامه (صور اسرافيل) را منتشر كرد. وي پس از تعطيل شدن مجلس شوراي ملي در دوره (محمد علي شاه) به همراه جمعي از آزاديخواهان به اروپا تبعيد شد. در شهرايوردن سوئد، سه شماره از روزنامه صور اسرافيل را منتشر ساخت ( شماره سوم اين روزنامه، 15 صفر 1327 هق. برابر 8 مارس 1909 م. بود ). پس از آن به استانبول مراجعت نمود وبا مساعدت جمعي از ايرانيان در تركيه، روزنامه اي بنام (سروش) به زبان فارسي انتشار داد كه تا 15 شماره آن منتشر شد. به اصرار سران مشروطيت از عثماني به ايران بازگشت. در دوران جنگ بين المللي اول، دهخدا در يكي از روستاهاي چهار محال بختياري انزوا ا
ختيار كرد و پس از جنگ به تهران بازگشت اما از كارهاي سياسي كناره گرفت و بخدمات علمي و ادبي و فرهنگي پرداخت.[ فر هنگ لعت معين ( 1 )
