حکمت20_تـــرس و حیــــای نابجـــا
و قال (ع): قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ
واژگان مهم:
قُرِنَت: جمع شد، پیوسته شد
الْهَيْبَةُ: ترسیدن
الخَیبَة: با محروم شدن
الحِرمان: محروم ماندن
تمُرُّ: میگذرد
السَّحَاب: ابر
فَانتَهِزُوا: پس غنیمت بدارید
فُرَص: فرصت‌ها
ترجمه:
ترس با ناامیدی و شرم با محرومیت همراه است؛ و فرصت مانند ابر میگذرد؛ پس فرصت‌های نیکو را از دست ندهید.
چکیده مفاهیم:
این حکمت دو عامل مهم ناکامی و محرومیت انسان و نیز یک عامل بسیار مهم در موفقیت آدمی را معرفی کرده است، ترس از ورود به صحنه مسئولیت پذیری و
کمرویی ناروا و نابجا دو عامل مهم ناکامیها و محرومیتهاست و استفاده درست از فرصت‌ها و موقعیتها که همچون ابر بهاری میگذرند،
عنصر مهمی در رسیدن به موفقیتها و کمال است. به عبارت دیگر، از ارتباط میان جملات میفهمیم که دو عامل اول، یعنی ترس و حیای بیجا، عامل از دست دادن فرصت‌های مهم و حیاتی است.
نکتــــــه‌ها:
1- هیبت، بزرگی و شکوهی است که در دل انسان، ترس ایجاد میکند و از این رو، در اینجا به معنای ترسیدن است.
امام علی(ع) هیبت و شرم را نکوهش کرده است؛ زیرا غالبا هیبت موجب میشود که انسان در انجام وظایف خود و به دست آوردن منافع و مصالح خویش بیمناک باشد و نیازهایش برآورده نشود و به
حقوق مسلم خود نرسد. حیای نابجا نیز، موجب از دست دادن حقوق، منافع و احتیاجات و گاهی سبب محرومیت از دانستن و عمل نمودن به واجبات دینی میشود.
امام علی(ع) فرمود: «وَلَا یَسْتَحِیَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ یَعْلَمِ الشَّـیْءَ أَنْ یَتَعَلَّمَهُ» هرگز نباید کسی از شما از آموختن و یاد گرفتن چیزهایی که نمیداند شرم داشته باشد.
همچنین فرمود: «وَلَا یَسْتَحِیَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَایَعْلَمُأَنْ یَقُولَ: لَاأَعْلَمُ»و اگر کسی از شما مورد سؤال قرار گیرد و جواب آن را نمیداند، هرگز نباید از گفتن «نمیدانم!» شرم ورزد.
2- هیبت و حیا همیشه منفی نیست مثلا هیبت واقعه قیامت و ترس از عذاب الهی در دل بندگان خدا، عامل دوری از گناه میشود، و حیا از مردم و فاش شدن کرده های بد، یکی از عوامل مهم در ترک
رفتارهای بد و ناهنجاری، مانند تجاوز به حقوق دیگران، دزدی، بد حجابی و… است.
3- از تشبیه فرصت به ابر، نکات زیبایی به دست میآید:
* فرصت‌ها همانند ابر به سرعت میگذرند و از دست میروند و باید در انجام دادن کارها فرصت را غنیمت شمرد و به آن مبادرت ورزید که اگر زمان آن کار بگذرد، دیگر توانِ بازگردانی آن وجود نخواهد داشت.
* ابرها عنصر حیات و زندگی را با خود حمل میکنند؛ یعنی همان چیزی که قرآن دربارهاش میفرماید: «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ»؛ یعنی «هر چیز زنده ای را از آب قرار دادیم». پس ابرها مایه
سرسبزی، ادامه و بقای زندگی در سرزمینهای خشک و بیآب است و نبودشان موجب مرگ و نیستی میگردد؛ فرصت‌های خوب نیز زمینه انجام عمل صالح و رسیدن به حیات طیبه را با خود همراه دارند.
* همان گونه که ابرها متنوع هستند و هر ابری باران ندارد، هر فرصتی هم، برای هر کاری مناسب نیست.
پیـــــــام‌ها:
1- ترس ناروا و حیای نابجا، نباید ما را از رشد و کمال بازدارد. اگر خود خداوند، از بیان حق شرم ندارد. «وَاللَّهُ لا يَسْتَحْيي مِنَ الْحَقِّ» و مؤمنان واقعی نیز در انجام وظیفه،
از سرزنش ملامتگران نمیهراسند «وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِـمٍ» پس ما نیز باید بدون رو دربایستی از کسی، در مسیر رشد و کمال خویش و نیز حفظ ارزشهای دینی گام بر داریم.
2- تمام موهبتهای الهی که در دنیا نصیب ما میشود فرصتهایی زود گذرند؛ جوانی، تندرستی، آرامش و امنیت، فراغت برای تحصیل علم، بلکه عمر و حیات آدمی،
همگی فرصت‌های زودگذری هستند که باید آنها را غنیمت بشماریم و اگر از این فرصت ها بهره کافی نبریم، نتیجهای اندوهبار در پی خواهد داشت.
3- هر صفت پسندیده ای، دارای آثار مطلوبی است و هر صفت زشتی، دارای آثار نامطلوبی می باشد.
لطـــــــــــــــائف:
ای صاحب دانش و خداوند خرد چون ابر بهار وقت در میگذرد
دانی که چه کسی ز زندگی بهره برد آن زنده که وقت را غنیمت شمرد
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
