بسم الله الرحمن الرحيم؛ حسن بن علي بن ابيطالب (ع) با معاوية بن ابي سفيان بر طبق شرايط زير صلح ميکند:
صلح و حوادث بعد از آن: 1- معاويه بايد در ميان مردم، بر طبق کتاب خدا و سنت رسول خدا – صلي الله عليه و آله – و روش خلفاي شايسته عمل کند.
2- معاويه نبايد جانشيني براي پس از خود معرفي کند.
3- مردم در هر جا که باشند، (چه در شام و چه در عراق و چه در حجاز و يمن،) بايد از شر معاويه در امان باشند و او نبايد آسيبي به آنان برساند.
4- اصحاب علي بن ابيطالب – عليه السلام- و شيعيان او نبايد از طرف معاويه آسيب و اذيتي ببينند و بايد جان و مال و زنان و اولاد آنان در امان باشد.
5- معاويه نبايد نسبت به حسن بن علي و برادرش حسين و ساير اهل بيت و خويشان رسول خدا – صلي الله عليه و آله – مکر و حيلهاي بينديشد و نبايد پنهاني يا آشکارا ضرري متوجه آنان سازد و آنان در هر جاي زمين باشند، نبايد از معاويه بترسند.
6- نسبت به اميرالمؤمنين (ع) نبايد لعن شود و نيز نبايد در قنوت نماز به آن حضرت و اصحابش ناسزا گفته شود.
همان طور که روشن است، بندهاي قطعنامه بگونهاي تنظيم شده است که کمترين ضرر و آسيبي متوجه شيعيان نگردد و نيز جلو استمرار اين حرکت شوم توسط معاويه، پس از خودش گرفته شده است؛ زيرا او اجازه نداشت براي پس از خودش جانشيني تعيين کند و بطور خلاصه، در حد ضرورت
به معاويه امتياز داده شده است.
پس از انعقاد صلحنامه، معاويه به محلي رفت که پيش از آن، لشکرگاه امام حسن مجتبي (ع) بود.
وي روز جمعه، پس از اقامه نماز جمعه خطبهاي خواند و در آخر خطبه چنين گفت: من با شما جنگ نکردم براي آنکه نماز به پاداريد،يا روزه بگيريد، يا زکات بدهيد؛ بلکه به خاطر ابن جنگ کردم که بر شما حکومت کنم و خدا هم مرا به مقصودم رساند، اگر چه شما مايل نبوديد و تمام شروطي که با حسن بن علي بستهام، زير پاي من است و به هيچ کدام از آنها عمل نخواهم کرد! در اين سخنان، معاويه تصريح کرده است که به سنت رسول خدا و احکام الهي عمل نخواهد کرد و هيچ ضمانتي براي شيعيان و ياران علي (ع) و اهل بيتش وجود ندارد، حتي مردم نيز هيچ اعتراضي نکردند که او با صراحت تمام، مواد قطعنامه را زير پا گذاشته است.
آنان خود را مسلمان و پيرو قرآن ميدانستند؛ ولي در برابر لغو نخستين بند قرارداد (که مهمترين بندها بود)، هيچ اعتراضي نکردند و معاويه هم چون اين روحيه و ضعف ايمان مردم را ميدانست و بخوبي آگاه بود که آنان فقط حرف دين را ميزنند.
لذا جرأت کرده بود که اين سخنان را بر زبان جاري کند؛ در غير اين صورت، نه تنها چنين نميگفت، بلکه موفق به غصب حکومت نيز نميشد.
آري؛ الناس عبيد الدنيا و الدين لعق علي ألسنت
هم يحوطونه ما درّت معيشتهم فإذا محّصوا بالبلاء قل الديّانون: مردم، بنده دنيا هستند و دين، همچون آب دهان بر زبان آنان جاري است و گرد دين ميگردند تا جايي که زندگاني آنان تأمين باشد؛ اما اگر به سختيها دچار شوند، در آن لحظه دينداران واقعي کم خواهند بود (تحف العقول، از کلمات امام حسين (ع)).
معاويه به انعقاد قرارداد صلح اکتفا نکرد؛ بلکه از امام مجتبي (ع) خواست تا آشکارا اعلام نمايند که خلافت حق او است.
امام حسن (ع) نيز به منبر رفتند و پس از حمد و ثناي الهي فرمودند: اي مردم! بدانيد که بهترين زيرکيها، تقوي است و بدترين حماقتها، فجور و معصيت الهي است.
اي مردم! اگر همه جا را به دنبال مردي بگرديد که جدش رسول خدا باشد، بجز من و برادرم (حسين) کسي را نخواهيد يافت.
خداوند شما را به وسيله محمد (ص) هدايت کرد؛ ولي شما اهل بيتش را رها کرديد! معاويه با من در امري منازعه کرد و به جنگ پرداخت که حق مسلم من بود و من چون ياوري نداشتم، براي حفظ جان امت اسلام، دست از حق خود برداشتم.
شما با من بيعت کرده بوديد تا با هر که صلح کنم، صلح کنيد و با هر که بجنگم، بجنگيد. من صلاح امت را در صلح با او ميبينم و حفظ خونها را بهتر از ريختن خونها ميدانم. غرض من خيرخواهي و صلاح شما بود و عمل من براي هر کس چنين کند، حجت است.
اين، فتنهاي است براي مسلمانان و بهرهاي قليل و اندک براي منافقان تا وقتي حق تعالي غلبه حق را بخواهد و اسباب آن را ميسر فرمايد.
آنگاه معاويه برخاست و خطبه خواند و در آن آشکارا به اميرالمؤمنين (ع) دشنام داد.
امام مجتبي (ع) برخاست و در مقام جواب، نسب پست معاويه و نسب شريف خودشان را ذکر فرمودند و چنين دعا کردند: خداوند از ميان من و تو، کسي را که گمنامتر و کمارزشتر و سابقه کفرش بيشتر و نفاقش ريشهدارتر است و حق او بر اسلام و مسلمين کمتر است، لعنت کند! اهل مجلس نيز همگي گفتند: آمين! معاويه از دشمني خوارج با امام مجتبي (ع) به نفع خود استفاده نمود.
وي زهري قوي را براي جعده، همسر امام فرستاد و به او وعده داد در صورتي که آن حضرت را مسموم کند، او را به عقد پسرش، يزيد در خواهد آورد و به او صد هزار درهم پاداش خواهد داد.
جعده دختر اشعث بن قيس بود که از سران خوارج و از دشمنان اميرالمؤمنين و امام مجتبي (عليهماالسلام) به شمار ميرفت و طبيعي ب
ود که دخترش نيز با اين طرز تفکر رشد و نمو کرده باشد.
جعده نيز امام مجتبي (ع) را با شربتي که در آن سم ريخته شده بود و هنگام افطار به آن حضرت داده بود، مسموم نمود.
پس از دو روز، در تاريخ هفتم صفر سال 50 هجري (و به روايتي، 28 صفر) آن حضرت به شهادت رسيدند.
معاويه مبلغ مذکور را به جعده داد؛ ولي او را به عقد فرزندش در نياورد و گفت: کسي که به حسن مجتبي خيانت کند، به يزيد نيز خيانت خواهد کرد! امام حسين (ع) پس از آنکه برادر را غسل دادند و کفن نمودند، ابن عباس و عبدالله بن جعفر و علي فرزند ابن عباس را طلبيدند و تصميم گرفتند برادر خود را در روضه منوره رسول خدا (ص) دفن کنند.
مروان بن حکم، آل ابي سفيان و فرزندان عثمان، بار ديگر خون ريخته شده عثمان را بهانه قرار دادند و گفتند: آن شهيد مظلوم (يعني عثمان) در بدترين مکانها در بقيع دفن شود و حسن، با رسول خدا؟ به خدا قسم تا شمشيرهايمان سالم است و تيري برايمان باقي مانده، نميگذاريم او را اينجا دفن کني! امام حسين (ع) فرمودند: به حق آن خداوندي که مکه را حرم امن قرار داده، حسن، فرزند علي و فاطمه، به رسول خدا و خانه او سزاوارتر است از آنها که بدون اجازه وارد آن خانه شدند! به خدا سوگند، او از عثمان خطاکار که ابوذر را تبعيد کرد و با عمار و ابن مسعود آن اعمال را انجام داد و راندهشدگان [1] رسول خدا را پناه داد، سزاوارتر است! مروان بر استر خود سوار شد و نزد عايشه رفت و ماجرا را به او خبر داد.
او را بر استر خويش سوار کرد و به روضه رسول خدا آورد.
عايشه نيز بني اميه را تحريک ميکرد تا مانع دفن امام در حرم رسول خدا شوند.
وي به ابن عباس گفت: شما آن قدر جرأت کردهايد که هر روز مرا آزار ميدهيد! ميخواهيد کسي را داخل خانهام کنيد که من او را دوست ندارم و نميخواهم داخل خانهام شود؟ ابن عباس پاسخ داد: تو يک روز سوار شتر ميشوي (و جنگ جمل را به راه مياندازي) و يک روز سوار استر ميشوي و ميخواهي نور خدا را خاموش کني و با دوستان خدا بجنگي و بين رسول خدا و حبيب او فاصله بيندازي! عايشه از استر پايين آمد و فرياد زد: به خدا قسم، تا يک مو در سر من باقي است، نميگذارم حسن را در اينجا دفن کنيد! و بنا به روايتي، جنازه مطهر امام مجتبي (ع) را تيرباران نمودند.
بني هاشم خواستند شمشير بکشند و جلو آنان را بگيرند؛ ولي
امام حسين (ع) مانع اين کار شدند.
آنگاه فرمودند: به خدا قسم، اگر سفارش برادرم نبود، ميديديد که چگونه او را نزد پيغمبر دفن ميکردم و بيني شما را به خاک ميماليدم! سپس جنازه را برداشتند و آن را در بقيع به خاک سپردند.
رسول اکرم (ص)، بنابر آنچه ابن عباس روايت کرده است، در شأن امام مجتبي (ع) فرمودند: چون فرزندم حسن را با زهر شهيد کنند، ملائکه هفت آسمان بر او ميگريند و همه چيز، حتي پرندگان هوا و ماهيان دريا بر او خواهند گريست و هر کس براي او بگريد، ديده او در روزي که چشمها کور ميشود، کور نخواهد شد و هر کس بر مصيبت او اندوهناک شود، دل او در روزي که دلها اندوهگين شوند، اندوهگين نخواهد شد و هر کس او را در بقيع زيارت کند، در روزي که قدمها بر صراط خواهد لرزيد قدمش، ثابت ميگردد.
در خاتمه، سخني را که امام مجتبي (ع) در آخرين ساعات عمر پربرکتش، خطاب به جنادة بن ابي اميه فرمودهاند، ذکر مينماييم: يا جنادة! استعدّ لسفرک و حصّل زادک قبل حلول أجلک: اي جناده! براي مسافرتت آماده شو و توشهات را پيش از آنکه اجلت فرا رسد، آماده کن!
پی نوشت:
[1] منظور از رانده شدگان رسول خدا، حکم بن عاص و پسرش مروان بن حکم هستند.
رسول خدا (ص) آن دو نفر را لعنت کرده بودند و دستور داده بودند به مدينه وارد نشوند.
ابوبکر و عمر نيز تا زماني که زنده بودند، نگذاشتند آنان به مدينه بيايند.
اما عثمان، آنان را با آغوش باز پذيرفت و مروان را وزير خود قرار داد و در يک روز، صد هزار دينار از غنائم آفريقا را به مروان بخشيد و روزي ديگر صد هزار دينار به حکم بن عاص داد.
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه -آموزش مجازی قران ونهج البلاغه
