معاد در نهج البلاغه

حمزه کريم خاني

ويژگي‏هاي روز قيامت

روز قيامت، يکي از روزهاي بسيار مهم وحساسي است که هر انساني در پيش رو دارد. اميرمؤمنان علي عليه‏السلام درباره اين مسئله مي‏فرمايد: «اي بندگان خدا! شما را به پرهيزکاري سفارش مي‏کنم که عامل کنترل و مايه استواري شماست. پس به رشته‏هاي تقوا چنگ زنيد و به حقيقت‏هاي آن پناه آوريد تا شما را به سر منزل آرامش، جايگاه‏هاي وسيع، پناهگاه‏هاي محکم و منزلگاه‏هاي پر عزت برساند، در روزي که چشم‏ها خيره مي‏شود و همه جا در نظر انسان تاريک است و گله‏هاي شترومال و اموال فراوان فراموش مي‏گردد؛ زيرا به هنگام قيامت، به گونه‏اي، در صور اسرافيل مي‏دمند که قلب‏ها از کار مي‏افتد، زبان‏ها باز مي‏ايستد، کوه‏هاي بلند و سنگ‏هاي محکم فرو مي‏ريزد و قسمت‏هاي سخت آن، نرم چون سرابي مي‏ماند،
کوهستان‏ها با زمين هموار مي‏گردد چنان که نه پستي و نه بلندي موجود است. پس در آن هنگام نه شفاعت‏کننده‏اي است که شفاعت کند و نه دوستي که نفع رساند و نه پوزش خواستن سودي دارد».

 قيامت، دادگاه الهي

قيامت روزي است که انسان در دادگاه عدل الهي بايد پاسخگوي همه اعمال و رفتار خويش باشد. در اين دادگاه، عذرهاي بيهوده، دروغگويي و ادعاهاي باطل ناممکن است؛ زيرا هر کس حقيقت اعمال خويش را مستقيما مشاهده مي‏کند و شاهدان که عبارتند از خدا، پيامبر، مؤمنان و نيز اعضا وجوارح او، جملگي بر اعمال او شهادت مي‏دهند و راهي براي فرار از کرده خويش نخواهد داشت. امير مؤمنان مي‏فرمايد: «آن گاه که زمين سخت بلرزد و نشانه‏هاي هولناک قيامت تحقق پذيرد و پيروان هر ديني به آن ملحق شوند و هر پرستش‏کننده به معبود خود و هر اطاعت کننده‏اي به فرمانده خود رسد، نه چشمي برخلاف عدالت گشوده و نه قدمي بر خلاف حق آهسته بر زمين نهاده مي‏شود. در آن‏روز چه دليل‏هايي که باطل مي‏گردد و عذرهايي که پذيرفته نمي‏شود. پس در جست‏وجوي
عذري باش که پذيرفته شود و دليلي بجوي که استوار باشد. ازدنياي فاني براي آخرت جاويدان توشه بردار و براي سفر آخرت وسايل لازم را آماده کن».

 حسابرسي انسان‏ها در قيامت

يکي از برنامه‏هاي مهمي که تمامي پيامبران الهي پس از خداپرستي، مردم را به آن توجه مي‏دادند، اعتقاد به معاد بوده است؛ زيرا در سايه اعتقاد به معاد است که هدف از آفرينش تحقق مي‏يابد و اعمال و رفتار انسان ارزش و معنا پيدا مي‏کند. از اين رو ما مسلمانان معتقديم که خداوند باري تعالي در روز قيامت، همه انسان‏ها را دوباره زنده خواهد کرد تا در پيشگاه او، به حساب اعمال و رفتارشان رسيدگي شود. اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در باره اين روز مي‏فرمايد: «قيامت روزي است که خداوند همه انسان‏هاي گذشته و آينده را براي رسيدگي دقيق حساب و رسيدن به پاداش اعمال، گرد آورد. پس همه فروتنانه به پاخيزند، در حالي که عرق از سر و رويشان وکنار دهانشان جاري است و زمين زير پايشان لرزان است. نيکوحال‏ترين آنان کسي است که جاي گذاشتن دو پايش را پيدا کند يا
جايي براي آسوده ماندن بيابد».

 ضرورت توجه به معاد

سراسر زندگي دنيا، تنها گذرگاهي است براي رسيدن به مقصد نهايي. اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در نامه‏اي به فرزندش امام مجتبي عليه‏السلام باتوجه دادن به اين مطلب مي‏فرمايد: «پسرم! من تو را از دنيا و تحولات گوناگون و نابودي و دست به دست گرديدنش آگاه کردم و از آخرت و آنچه براي انسان‏ها در آن‏جا فراهم است، اطلاع دادم و براي هر دو مثال‏ها زدم، تا پندپذيري و راه و رسم زندگي بياموزي. همانا داستان آن کس که دنيا را آزمود، چونان مسافراني است که در سرمنزلي بي‏آب و علف و دشوار زندگي مي‏کنند و قصد کوچ به سرزميني دارند که در آنجا آسايش و رفاه فراهم است. پس مشکلات راه را تحمل مي‏کنند و جدايي دوستان و سختي سفر و ناگواري غذا را با جان و دل مي‏پذيرند تا به جايگاه وسيع و منزلگاه امن و با آرامش قدم بگذارند. آن‏ها از سختي‏هاي طول سفر احساس ناراحتي ندارند و هزينه‏هاي مصرف شده را غرامت نمي‏شمارند و هيچ چيز براي آنان، دوست داشتني نيست، جز آنکه به منزل
امن و محل آرامش برسند».

 خلقت دوباره انسان‏ها

يکي از ادعاهايي که منکران معاد بيان مي‏کردند، اين بود که آفرينش دوباره انسان‏ها ناممکن است؛ ليکن قرآن مجيد در پاسخ آنها مي‏فرمود که آيا خلقت دوباره انسان‏ها، از آفرينش نخستين آنها دشوارتر است. آري، خداوند متعال با قدرت خويش، انسان‏ها را بار ديگر خواهد آفريد تا با حسابرسي اعمالشان، زندگي همراه با نعمت و رحمت، يانقمت وعذاب براي ايشان شروع شود. در فرمايشي از اميرمؤمنان آمده است: «تا آن زمان که پرونده اين جهان بسته شود و خواست الهي فرا رسد و آخر آفريدگان به آغاز آن بپيوندد و فرمان خدا در آفرينش دوباره در رسد، آن‏گاه آسمان را به حرکت آورد و از هم بشکافد و زمين را به شدت بلرزاند و تکان سخت دهد که کوه‏ها از جا کنده شده و در برابر هيبت و جلال پروردگاري بر يکديگر کوبيده و متلاشي شده و با خاک يکسان گردد. سپس هر کس را که در زمين به خاک سپرده شده، درآورد و پس از فرسودگي تازه‏شان گرداند و پس از پراکنده شدن، همه را گرد آورد. سپس براي حسابر
سي و روشن شدن اعمال از هم جدا سازد».

 ضرورت ياد قيامت و عذاب الهي

اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در سخناني راجع به شدت عذاب الهي و آتش دوزخ چنين مي‏فرمايد: «مردم! شما چونان مسافران در راهيد که در اين دنيا فرمان کوچ داده شديد. دنيا خانه اصلي شما نيست. پس به جمع‏آوري زاد و توشه بپردازيد. آگاه باشيداين پوست نازک تن، طاقت آتش دوزخ را ندارد. پس به خود رحم کنيد. شما مصيبت‏هاي دنيا را آزموديد، آيا ناراحتي آدمي را بر اثر خاري که در بدنش فرورفته يا ريگ‏هاي داغ بيابان او را رنج داده ديده‏ايد؟ پس چگونه مي‏شود تحمل کرد که در ميان دو طبقه آتش، در کنار سنگ‏هاي گداخته، هم‏نشين شيطان باشيد؟ آيا مي‏دانيد وقتي مالک دوزخ بر آتش غضب کند، شعله‏ها بر روي هم مي‏غلتند و يکديگر را مي‏کوبند و آن گاه که بر آتش بانگ زند، ميان درهاي جهنم به هر طرف زبانه مي‏کشد».

 انسان‏ها در پيشگاه الهي

در خطبه‏اي از نهج البلاغه اميرمؤمنان علي عليه‏السلام درباره زنده شدن انسان‏ها در روز قيامت و حاضر شدن آنها در محضر الهي براي پاسخگويي اعمالشان چنين آمده است: «… تا آنجا که امور زندگاني پياپي بگذرد و روزگاران سپري شود و رستاخيز برپا گردد. در آن زمان، انسان‏ها را از شکاف گورها و لانه‏هاي پرندگان و خانه درندگان و ميدان‏هاي جنگ بيرون مي‏آورند و آنها با شتاب به سوي پروردگار مي‏روند و به صورت دسته‏هايي خاموش و صف‏هاي آرام و ايستاده حاضر مي‏شوند.چشم بيننده خدا آنها را مي‏نگرد و صداي فرشتگان به گوش مي‏رسد. در آن هنگام، انسان لباس نياز و فروتني مي‏پوشد و مي‏بيند که درهاي حيله و فريب بسته شده و آرزوها قطع گرديده است. دل‏ها آرام و صداها آهسته است و عرق از گونه‏ها چنان جاري است که امکان حرف زدن نيست. اضطراب و وحشت همه را فرا گرفته، بانگي رعدآسا و گوش‏خراش، همه را لرزانده، به سوي پيشگاه عدالت براي دريافت کيفر و پاداش مي‏کشاند».

 توصيف بهشت و جهنم

در سخناني از امام علي عليه‏السلام در توصيف بهشت و جهنم چنين آمده است: «خداوند، فرمانبرداران و اهل طاعت را در جوار رحمت خويش جاي دهد و در بهشت جاويدان قرار دهد؛ خانه‏اي که مسکن گزيدگان آن هرگز کوچ نکنند وحالات زندگي آنان تغيير نپذيرد. در آنجا دچار ترس و وحشت نشوند و بيماري‏ها در ايشان نفوذ نخواهد کرد. خطراتي دامنگيرشان نمي‏شود و سفري در پيش ندارند تا از منزل به منزل ديگر کوچ کنند. اما گنهکاران را در بدترين منزلگاه درآورد و دست و پاي آنها را با غل و زنجير به گردنشان درآويزد؛ چنان که سرهايشان به پاها نزديک گردد. جامه‏هاي آتشين بر بدنشان پوشاند و در عذابي که حرارت آتش آن بسيار شديد و صداي شعله‏ها هراس‏انگيز است، قرار دهد؛ جايگاهي که هرگز از آن خارج نگردد و براي اسيران آن غرامتي نپذيرند».

 براي غير دنيا آفريده شده‏ايد

اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در خطبه‏اي مردم را به موقتي بودن زندگي دنيا توجه داده است و مي‏فرمايد: «اي مردم! دنيا سراي گذر و آخرت خانه جاويدان است. پس از گذرگاه خويش براي سر منزل جاودانه توشه برگيريد و پرده‏هاي خود را در نزد کسي که بر اسرار شما آگاه است، پاره نکنيد. پيش از آنکه بدن‏هاي شما از دنيا خارج گردد، دل‏هايتان را خارج کنيد. شما را در دنيا آزموده‏اند و براي غير دنيا آفريده‏اند. کسي که بميرد، مردم مي‏گويند: چه باقي گذاشت، اما فرشتگان مي‏گويند: چه پيش فرستاد؟ خدا پدرانتان را بيامرزد، مقداري از ثروت خود را جلوتر بفرستيد تا در نزد خدا باقي ماند و همه را براي وارثان مگذاريد که پاسخگويي آن بر شما واجب است».

 فراهم نمودن زاد و توشه

در فرمايشي از اميرمؤمنان علي عليه‏السلام خطاب به فرزند گرامي‏شان امام مجتبي عليه‏السلام درباره ضرورت توجه به منازل مختلفي که پس از مرگ در پيش روي انسان است و نيز تلاش و کوشش در راه فراهم آوردن زاد و توشه براي اين مسافرت بسيار مهم چنين آمده است: «بدان! راهي پر مشقت و بس طولاني در پيش روي داري و در اين راه، بدون تلاش بايسته و فراوان و زاد و توشه و سبک کردن بار گناه، موفق نخواهي بود. بيش از تحمل خود بار مسئوليت بر دوش منه که سنگيني آن براي تو عذاب‏آور است. اگر مستمندي را ديدي که توشه‏ات را تا قيامت مي‏برد و فردا که به آن نياز داري به تو باز مي‏گرداند، کمک او را غنيمت بشمار و زاد و توشه را بر دوش او بگذار و اگر قدرت مالي داري، بيشتر انفاق کن و همراه او بفرست؛ زيرا ممکن است روزي در رستاخيز در جست‏وجوي چنين فردي باشي و او را نيابي. به هنگام بي‏نيازي، اگر کسي از تو وام خواهد، غنيمت بشمار تا در روز سختي و تنگدستي به تو باز گرداند. بدان که در پيش روي تو، گردنه‏هايي وجود دارد که در آن، حال سبکباران به مراتب بهتر از سنگين‏باران است».

 ناگهاني بودن مرگ

يکي از ويژگي‏هاي مهم مرگ، ناگهاني بودن آن است. هيچ کس نمي‏داند چه روز و چه ساعتي اجل او فرا مي‏رسد و از اين دنيا رخت بر مي‏بندد. چه بسيار افرادي که در کمال سلامت روز را شروع کردند و تا غروب آن روز اجلشان فرا رسيد، در حالي که هيچ کس احتمال چنين اتفاقي را نمي‏داد. از اين رو انسان بايد هميشه آمادگي لازم را براي مسافرت آخرت داشته باشد. در فرمايشي از اميرمؤمنان عليه‏السلام آمده است: «چه بسيار کساني که در آغاز روز بودند و به شامگاه نرسيدند و چه بسيار کساني که در آغاز شب بر اوحسد مي‏بردند و در پايان شب عزاداران به سوگش نشستند».

 گويي زندگي دنيا، يک روز بود</SPAN&gt ;

اميرمؤمنان علي عليه‏السلام درباره زودگذر بودن عمر هشدار داده، مي‏فرمايد: «اي بندگان! خدا را خدا را، پرواکنيد که دنيا با قانونمندي خاصي مي‏گذرد. شما با قيامت به رشته‏اي اتصال داريد؛ گويا نشانه‏هاي قيامت آشکار مي‏شود و شما را در راه خود متوقف کرده با زلزله‏هايش سر رسيده است و سنگيني بار آن را بر دوش شما نهاده، رشته پيوند مردم با دنيا را قطع کرده و همه را از آغوش گرم دنيا خارج ساخته است. گويي يک روز بود و گذشت يا ماهي بود و سپري شد. تازه‏هاي دنيا کهنه شد و فربه‏هايش لاغر گرديدند. سپس به سوي جايگاهي تنگ، در ميان مشکلاتي بزرگ و آتشي پر شراره مي‏روند که صداي زبانه‏هايش وحشت‏زا، شعله‏هايش بلند و غرشش پرهيجان و گدازنده است. … در آن ميان، پرهيزکاران از کيفر و عذاب در امانند و از سرزنش‏ها آسوده و از آتش به دور و در خانه‏هاي امن الهي، از جايگاه خود خشنودند».

 عبرت از گذشتگان

مطالعه و تأمّل در زندگي گذشتگان، همواره در بردارنده نکات آموزنده اخلاقي و تربيتي است. مشاهده مي‏کنيم آنها که همواره بر شوکت، قدرت و ثروت خويش مغرور بودند و دست به هر ستمي مي‏زدند، اکنون در گوشه‏اي از اين زمين پهناور زير انبوهي از خاک رها شده‏اند و روحشان در عالم برزخ پاسخگوي رفتار و اعمالشان است. امام علي عليه‏السلام دراين باره مي‏فرمايند: «همانا گذشتگان را ديدي که ثروت‏ها اندوختند و از فقر و بيچارگي وحشت داشتند و با آرزوهاي طولاني فکر مي‏کردند در امانند و مرگ را دور مي‏پنداشتند، ديدي چگونه مرگ بر سرشان فرود آمد و آنان را از وطنشان بيرون راند؟… آيا نديديد آنان را که آرزوهاي دور و دراز داشتند و کاخ‏هاي استوار مي‏ساختند و مال‏هاي فراوان مي‏اندوختند، چگونه خانه‏هايشان گورستان شد واموال جمع‏آوري شده‏شان تباه و پراکنده و از آنِ وارثان گرديد و زنان آنها با ديگران ازدواج کردند؟ آنها نه مي‏توانند چيزي به نيکي‏هاشان بيفزايند و نه از گناه توبه کنند».

 آمادگي براي سفر آخرت

هر انسان عاقلي که سفري در پيش داشته باشد، از مدت‏ها قبل آمادگي‏هاي لازم و نيز زاد و توشه اين سفر را فراهم مي‏آورد تا بتواند در کمال موفقيت و سلامت اين سفر را پشت سر بگذارد. حال اين سؤال مهم مطرح مي‏شود که آيا شايسته نيست انسان براي مهم‏ترين و حساس‏ترين سفري که در زندگي پيش روي خود دارد، زاد و توشه‏اي نيکو و شايسته فراهم آورد. اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در سخناني مي‏فرمايد: «وابستگي به دنيا را کم کنيد و با زاد و توشه نيکو به سوي آخرت باز گرديد که پيشاپيش شما گردنه‏اي سخت و دشوار و منزلگاه‏هايي ترسناک وجود دارد که بايد در آن جاها فرود آييد و توقف کنيد. آگاه باشيد که فاصله نگاه‏هاي مرگ بر شما کوتاه است و گويا هم اکنون چنگال‏هايش را در جان شما فرو مي‏بَرَد. کارهاي دشوار دنيا، مرگ را از يادتان برده و بلاهاي طاقت‏فرسا، آن را از شما پنهان داشته است. پس پيوندهاي خود را با دنيا قطع کنيد و از پرهيزکاري کمک بگيريد».

 از دگرگوني روزگار عبرت بگيريد

گذشت زمان و گذر عمر، به انسان‏ها هشدار مي‏دهد که خويشتن را براي مسافرت آخرت و کوچ کردن از اين سراي فاني آماده سازند؛ زيرا عالم قبر و برزخ و پس از آن قيامت، منزلگاه‏هاي بسيار حساس و مهمي است که بدون آمادگي براي انسان‏ها بسيار سخت و وحشتناک خواهد بود. اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در سخناني راجع به اين مسئله مي‏فرمايد: «فردا به امروز نزديک است. امروز با آنچه در آن است مي‏گذرد و فردا مي‏آيد و بدان مي‏رسد؛ گويي هر يک از شما در دل زمين به خانه مخصوص خود رسيده و در گودالي که کنده‏اند، آرميده‏ايد. وه که چه خانه تنهايي و چه منزل وحشتناکي و چه سيه‏چال غربتي! گويي هم‏اکنون بر صور اسرافيل دميده‏اند و قيامت فرا رسيده و براي قضاوت و حسابرسي قيامت بيرون شده‏ايد. پندارهاي باطل دور گرديده، بهانه‏ها از ميان برخاسته و حقيقت‏ها براي شما آشکار شده و شما را به آنجا که لازم بود کشانده‏اند. اگر چنين است، از عبرت‏ها پند گيريد و از دگرگوني روزگار عبرت پذيريد و از هشدار دهندگان بهره‏مند گرديد.»

 توصيف مرگ

اگر انسان اندکي به واقعيت مرگ بينديشد و باور کند که دير يا زود از اين سراي فاني کوچ خواهد کرد، ديگر تحت تأثير خواهش‏هاي نفساني خويش قرار نخواهد گرفت و هرگز به لذت‏هاي فاني و زودگذر دنيا دل خوش نخواهد شد؛ بلکه همواره با اعمال نيک به فراهم آوردن زاد و توشه براي سفر آخرت همت خواهد گمارد. اميرمؤمنان در سخناني، اين گونه به توصيف «مرگ» پرداخت است: «مرگ، نابود کننده لذت‏ها و خواهش‏هاي نفساني و دور کننده اهداف شماست. مرگ، ديدار کننده‏اي دوست نداشتني، هماوردي شکست‏ناپذير و کينه‏توزي است که بازخواست نمي‏شود. دام‏هاي خود را هم‏اکنون بر دست و پاي شما آويخته و سختي‏هايش شما را فرا گرفته و تيرهاي خود را به سوي شما پرتاب کرده است. قهرش بزرگ، دشمني‏اش پياپي و تيرش خطاناپذير است. چه زود است که سايه مرگ، شدت دردهاي آن، تيرگي‏هاي لحظه جان کندن، بيهوشي سکرات مرگ، ناراحتي و خارج شدن روح از بدن، تاريکي چشم پوشيدن از دنيا و تلخي خاطره‏ها شما را فرا گيرد».

 مرگ از شما غفلت نمي‏کند

انسان چه بخواهد و چه نخواهد، مرگ و اجلش فرا خواهد رسيد و هرگز براي هميشه در اين دنيا زندگي نخواهد کرد. حتي انبياي الهي که بهترين بندگان خدا بودند، پس از چند سال زندگي در اين دنيا، از اين جهان رخت بربستند.

اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در اين باره مي‏فرمايد: «مردم! شما را به يادآوري مرگ سفارش مي‏کنم. از مرگ کمتر غفلت کنيد. چگونه آن را فراموش مي‏کنيد، در حالي که شما را فراموش نمي‏کند؟ چگونه طمع مي‏ورزيد، در حالي که به شما مهلت نمي‏دهد؟ مرگ گذشتگان براي عبرت شما کافي است. آنها را به گورشان بردند، بي‏آنکه بر مرکبي سوار باشند. ايشان را در قبر فرود آوردند، بي‏آنکه خود فرود آيند. چنان از ياد رفتند، گويي از آباد کنندگان دنيا نبودند و آخرت همواره خانه‏شان بود. … از چيزهايي که با آنها مشغول بودند جدا شدند و آنجا را که سرانجامشان بود، ضايع کردند. اکنون نه قدرت دارند از اعمال زشت خود دوري کنند و نه مي‏توانند عمل نيکي بر نيکي
‏هاي خود بيفزايند».

 ضرورت ياد مرگ

به ياد مرگ بودن، يکي از عوامل بسيار مهم و تأثيرگذار در رشد و تکامل اخلاقي آدمي است؛ زيرا انساني که همواره به ياد مرگ باشد، ظواهر فريبنده دنيا او را از مسيرحق و حقيقت منحرف نمي‏سازد. از اين رو اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در نامه‏اي به فرزند برومندش امام حسن عليه‏السلام مي‏نويسد: «پسرم! بدان تو براي آخرت آفريده شدي نه دنيا. براي رفتن از دنيا، نه پايدار ماندن درآن. براي مرگ، نه زندگي جاودانه در دنيا که هر لحظه ممکن است از دنيا کوچ کني و به آخرت در آيي. تو شکار مرگي که فرارکننده آن نجاتي ندارد. هر که را بجويد به او مي‏رسد و سرانجام او را مي‏گيرد. از مرگ بترس. نکند زماني سراغ تو را گيرد که در حال گناه يا در انتظار توبه کردن باشي و مرگ مهلت ندهد و بين تو و توبه فاصله اندازد که دراين حال خود را تباه کرده‏اي.

پسرم! فراوان به يادمرگ باش و به ياد آنچه به سوي آن مي‏روي و پس از مرگ در آن قرار مي‏گيري تا هنگام ملاقات با مرگ، از هر نظر آماده باشي. نيروي خود را افزون کن و کمر همت را بسته نگهدار که ناگهان نيايد و مغلوبت نسازد».

 تاريکي و وحشت قبر

اميرمؤمنان علي عليه‏السلام در سخناني راجع به قبر و دشواري‏هاي آن چنين مي‏فرمايد: ا
و را در سرزمين مردگان مي‏گذارند و در تنگناي قبر تنها خواهد ماند. حشرات درون زمين، پوستش را مي‏شکافند و خشت و خاک گور بدن او را مي‏پوساند. تند بادهاي سخت آثار او را نابود مي‏کند و گذشت شب و روز، نشانه‏هاي او را از ميان برمي‏دارد. بدن پس از آن همه طراوت متلاشي مي‏گردد و استخوان‏ها بعد از آن همه سختي و مقاومت پوسيده مي‏شود و روح درگرو سنگيني بار گناهان است. آنجاست که به اسرار پنهان يقين مي‏کند، اما نه بر اعمال نيکش چيزي اضافه مي‏شود و نه مي‏تواند از اعمال زشت توبه کند».

 پيام مردگان

زيارت قبرمؤمنان، يکي از اعمال مستحبي است که در روايات اسلامي بسيار بر آن تأکيد شده است؛ زيرا اين زيارت، نه تنها براي انسان زيارت کننده پاداش به همراه دارد، بلکه يادآوري و تذکري براي اوست تا براي لحظاتي در احوالات آنان بينديشد و عبرت بگيرد. اميرمؤمنان علي عليه‏السلام درسخناني در اين باره مي‏فرمايد: «حال اگر چه آثارشان نابود و اخبارشان فراموش شده، اما چشم‏هاي عبرت بين آنها را مي‏نگرد و گوش جان اخبار
شان را مي‏شنود که با زبان ديگري با ما حرف مي‏زنند و مي‏گويند: چهره‏هاي زيبا، پژمرده و بدن‏هاي ناز پرورده، پوسيده شد. بر اندام خود لباس کهنگي پوشانده‏ايم و تنگي قبرما را در فشار گرفته، وحشت و ترس را از يکديگر به ارث برده‏ايم و خانه‏هاي خاموش قبر بر ما فرو ريخته و زيبايي‏هاي اندام ما را نابود و نشانه‏هاي چهره‏هاي ما را دگرگون کرده است. اقامت ما در اين خانه‏هاي وحشت‏زا طولاني است؛ نه از مشکلات رهايي مي‏يابيم ونه از تنگي قبر گشايشي فراهم مي‏شود».

منبع: ماه نامه – گلبرگ – 1384 – شماره 66، شهريور

http://bashgah.net/pages-20934.html

www.bpdanesh.ir

کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor

صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه

معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه. معاد در نهج البلاغه.