کسب روزی حلال
یکی از اساسی‌ترین مسائل پیش روی بشر که تأثیر مستقیم و غیر مستقیم بسزایی در سرنوشت دنیا و آخرت او دارد، کسب روزی حلال است. این موضوع آن چنان اهمیت دارد که حتی در نسل‌ها تأثیر گذاشته و ماهیت انسانی را به کلی دگرگون ساخته، بر بندگی و میزان طاعت و خدا شناسی او اثر می‌گذارد. در تأثیر کسب روزی حلال بر دیانت انسان همین بس که حضرت امام صادق (ع) در این زمینه می‌فرمایند: کسب روزی حلال را رها مکن چرا که تو را در دینت یاری می‌کند (۱).
اگر چه اسلام تأکید فراوانی بر اداره زندگی به بهترین شکل و ایجاد رفاه برای خانواده دارد، اما هرگز به انسان اجازه نمی‌دهد که از هر راهی یا هر ابزاری زندگی خود را تامین کند، بلکه باید در چارچوب رعایت قوانین و ضوابط دقیق از ورود مال حرام در زندگی جلوگیری کند.
رسول گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله، کسب روزی حلال را بر هر انسان مسلمانی واجب دانسته و می‌فرمایند: «طلب الحلال فریضیة علی کل مسلم و مسلمة» (۲)؛ کسب درآمد حلال بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است.
بد نیست در ابتدای این یادداشت با ماهیت رزق و روزی حلال و تعریف لغوی و
اصطلاحی آن آشناتر شویم. رزق و روزی دو واژه مترادف هستند که یکی عربی و دیگری فارسی است و در هر دو زبان، فراوان مورد استفاده قرار می‌گیرد. رزق و روزی را در لغت به خوراک روزانه و آنچه به صورت روز به روز به کسی داده می‌شود و نیز ضروریات زندگی و نصیب و بهره، تعریف کرده‌اند.
در اصطلاح نیز به معنای سهم و نصیب و بهره ای است که به هر کس داده می‌شود و او می‌تواند از آن استفاده کند و هیچ کس نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد و مانع شود، در نتیجه روزی هر کس غیر از ثروت و دارایی او است (۳).
تقسیمات متنوعی درباره رزق و روزی در کلام دانشمندان اسلامی وارد شده است که مهم‌ترین آن‌ها این است که روزی و نصیب و بهره هر کس که از سوی پروردگار عالمیان به وی ارزانی می‌شود، صرفاً جنبه مادی نداشته و بعد دیگری را نیز شامل می‌شود، لذا روزی یا مادی است و یا معنوی. روزی م
ادی شامل خوردنی‌ها، پوشیدنی‌ها و به طور کلی امکانات مادی می‌شود که به انسان داده شده است و روزی معنوی هم علوم، معارف، نبوت، حج، شهادت و … را در بر می‌گیرد. در ادعیه اسلامی از امور معنوی، به رزق و روزی تعبیر شده است، مثلاً ما از خداوند درخواست می‌کنیم تا حج خانه‌اش را روزی ما قرار دهد: اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام؛ و یا درباره معصیت و اطاعت از او طلب می‌کنیم تا توفیق بندگی و دوری از گناه را بر ما ارزانی کند: اللهم ارزقنی توفیق الطاعة و بُعد المعصیة (۴).
شاید جالب باشد که بدانید رزق و روزی فقط شامل قسمت حلال آن می‌شود و در واقع چیزی به عنوان روزی حرام وجود ندارد، و دلیل آن هم این است که حرام اصلاً روزی محسوب نمی‌شود و خداوند متعال هرگز حرام را روزی بندگانش قرار نمی‌دهد. به همین دلیل اکثر دانشمندان و علمای اسلامی واژه رزق را که در آیات و احادیث آمده است، به معنای رزق حلال می‌دانند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله در آخرین حج خانه خدا که به حجة الوداع معروف است، در بخشی از سخنان خویش برای مردم فرمود: «خداوند متعال روزی‌ها را در میان مخلوقاتش به صورت حلال تقسیم فرموده است، نه به صورت حرام. پس هر کس با تقوی باشد و صبر کند خداوند روزیش را به او می‌دهد، ولی هر کس بر اثر کم صبری، پرده دری و شتاب کند و از غیر راه حلال روزی را بیابد، از روزیش کم می‌شود و در قیامت نیز مورد بازخواست
قرار می‌گیرد» (۵).
اهمیت و ضرورت کسب روزی حلال به اندازه ای است که بزرگان دینی ما در احادیث فراوان به آن اشاره کرده‌اند و افرادی را که در راه کسب روزی حلال تلاش می‌کنند را بسیار ستوده‌اند. در بسیاری از روایات معصومین علیهم السلام کار و تلاش در جهت کسب روزی حلال همسنگ شمشیر به دست گرفتن و جهاد در راه خدا معرفی شده است. پیامبر اکرم (ص) در این زمینه می‌فرمایند: «کسی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده‌اش تلاش کند، مجاهد و حرکت کننده در راه خدا است» (۶).
هم ایشان در جای دیگر می‌فرمایند: «عبادت دارای هفتاد جزء است که با فضیلت‌ترین آن‌ها طلب روزی حلال است» (۷).
آن حضرت در جای دیگری نیز می‌فرمایند: «طلب الحلال جهاد» (۸)؛ کار کردن برای کسب درآمد حلال جهاد است.
پی‌نوشت:
۱. وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۴، حدیث ۱۱
۲. میزان الحکمة، ج ۵، ص ۲۰۵۹
۳. محمد علی قاسمی، گشایش روزی، ص ۱۹
۴. تفسیر نمونه، ج ۲۰، ص ۳۷۴
۵. وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۳، حدیث ۸
۶. محمد علی قاسمی، گشایش روزی، ص ۲۵
۷. محمد بن کلینی، الکافی، ج ۵، ص ۷۸
۸. میزان الحکمة، ج ۵، ص ۲۰۵۹
http://www.islamiclife.ir
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
