تیک ها، علل و درمان

علل پیدایش تیک:

این حرکات ظاهرا به منظور خاصی صورت نمی‏گیرد ولی‏ بی‏علت و بدون انگیزه هم نیست و در کودکان و نوجوانان شاد، راضی، ایمن و متعادل از نظر روانی، عاطفی و هیجانی کمتر دیده می‏شود. بین شدت تیک و شدت کششهای عاطفی و هیجانی همواره رابطه نزدیکی وجود دارد.

تیک ممکن است علامت نوروز، اختلال سازش، احساس‏ تنهایی یا بیان دفاع کودک علیه عامل ناخوشایند یا تنفر از اشخاص و یا منفی‏گرایی باشد. 15در سبب‏شناسی نوروزها فرضیه‏های فراوانی در مورد تجارب کودکی وجود دارد. معهذا این فرضیه‏ها تقریبا بطور کامل بر خاطرات بیماران نور و تیک از اتفاقات سالها قبل متکی است، که هم می‏تواند انتخابی باشد و هم گمراه‏کننده. 16فرد مبتلا به تیک به سبب احساس عدم‏ کفایت و خودآگاهی شدید و یا به علت کشمکشهای مولد فشار درونی دائما تحت فشار است. تمایلات جنسی سرکوفته یا خصومت ممکن است باعث تحمل فشار درونی و احساس‏ ناراحتی و بیقراری و تحرک‏پذیری گردد که تا اندازه‏ای از راه‏ تیک‏ها خالی می‏شود و هرچه این فشار عظیم‏تر باشد تیک‏ها بیشتر تکرار می‏گردند.

عده‏ای از روانپزشکان می‏گویند که«علت تیک کاملا معلوم نیست ولی عقیده همگانی بر آن است که تیک نوعی از تخلیه حرکتی کشش‏های روانی است و از نظر روانکاری این‏ کشش محصول سرکوفتگی غریزی و یا تهاجمی است. »اغلب‏ این کودکان بیقرار روانی و حرکتی و فزون جنبی دارند که دال‏ بر بروز انواع حرکتی کشش روحی است. «ماهلر»معتقد است که آمادگی ذاتی در تیک موثر است ولی متاسفانه‏ هنوز مدارک و شواهد ارثی وجود ندارد. تیک غالبا در سندرمهای بعد از انسفالیت بروز می‏کند مع ذالک عوامل روانی‏ نیز در ایجاد آن موثر است.

تیک در کودکانی که والدین مقتدر و سخت‏گیر دارند بیشتر دیده می‏شود. احتمال دارد در محیط خانواده فشار روی‏ کودک زیاد باشد. والدین از رفتارش ایراد می‏گیرند و او را دچار تضاد می‏سازد. اگر طفل بتواند ناراحتی خودش را نشان‏ دهد تیک‏ها بوجود نمی‏آیند ولی خودداری او از ابراز کشمکش‏های درونیش بصورت پرش‏های عصبی آشکار می‏گردد.

تحقیقات نشان داده‏اند که تجربیات اولیه پایه‏ای هستند برای احساس، ادراک، تفکر و سازش‏های بعدی، البته به علت‏ تاثیر و تاثری که این عوامل باهم دارند شناخت تمام عواملی که‏ منجر به اثرات مخصوص می‏شوند غیر ممکن است. ولی‏ بسیاری از حالتهایی که بر رشد در جهات نادرست تاثیر می‏گذارند عبارتند از:

1-      نقائص ژنتیکی

در این زمینه هنوز تحقیقات جامعی انجام نگرفته‏ است ولی بعضی از روانپزشکان و متخصصین رشد کودک عقیده دارند که حرکات تیک می‏تواند ناشی از نقص‏ ژنتیکی باشد بنابراین باید تحقیقات بیشتری انجام گیرد تا بتوان‏ با قاطعیت نسبت به آن اظهارنظر کرد.

2-      آمادگی‏های مزاجی و نقص عضو

در این مورد گفته می‏شود که افراد دارای‏ روحیهء منفعل و حساس و کسانی که مقاومت آنان‏ در برابر ضربات روحی- روانی کمتر است دچار این نقیصه می‏شوند کودکی که با داشتن نقص در اعضا و جوارح خود، نمی‏تواند خود را از فشار و کشمکش‏های درونی‏ برهاند دچار حرکات تیک شده و با انجام آن به خود آرامش‏ می‏دهد و در حقیقت به تشدید مشکل خود می‏افزاید.

3-      محرومیت مادری

محبت مادر به کودک برای وی به مثابه‏ ویتامین روانی
می‏باشد. طبق تحقیقات نظر به اینکه‏ سالهای اولیه زندگی کودک سالهای تکوین شخصیت و تاثیرپذیری است، اگر در خانواده هیجانات و طغیانهای مکرر عاطفی روی دهد، رشد عاطفی کودک به آسانی متوقف‏ می‏گردد. 21و در خانواده‏هایی که تنش‏های شدید وجود دارد معمولا کودکان خود را تنها و مطرود حس می‏کنند و فاقد انگیزش لازم برای«همانندسازی»خود با پدر و مادر و یا معیارهای پسندیده رفتار هستند، و یا این انگیزش در آنها بسیار ضعیف است، 22بنابراین برای رهایی از این کشمکشها و فشارهای محیطی کودک دچار اختلال گشته و واکنش نیازعاطفی- روانی خود را بصورت تیک بروز می‏دهد.

4-      تجارب دردناک روانی دوران کودکی

این تجارب ناخوشایند می‏تواند ناشی از تولد کودکی دیگر، مشاجرات والدین، تعویض محل سکونت، تعویض مدرسه، بیماری والدین و یا فوت یکی از آنان، حوادث غیر مترقبه مانند بمبارانها و زلزله و سیل و دیگر اتفاقات باشد که فرد را دچار فشار روانی کرده و برای بدست آوردن آرامش و تخلیه تنشهای‏ ناشی از آن حادثه دچار تیک گردد و تا مدتها این حرکت را ادامه دهد.

5-      الگوهای مرضی خانوادگی

در اینجا اختلالات دماغی والدین مورد نظر بوده که باعث می‏گردد کودک در اوان کودکی با همانندسازی و الگو گرفتن از والد همجنس و یا بالعکس به تقلید از والدین به انجام حرکات اضافی بپردازد. البته باید در چنین افراد تمایلات هیستریکی را دنبال نموده و بدنبال سرنخهایی در ارتباط با نیازهای عاطفی ارضا نشده‏ گشت.

6-      آسیب‏های اجتماعی

اعم از اینکه ض
ربه روانی عاطفی حاصله‏ مستقیم و یا غیر مستقیم متوجه کودک گردد می‏تواند متناسب با ظرفیتهای عاطفی و روانی او، وی را دچار تیک نموده و اتوماتیک‏وار در وی بروز نماید البته بعضی از کودکان بر اثر تحقیر شدن و احساس حقارت، در بخرورد با پدیده‏های جدید اجتماعی که در مجموته تجربیات آنان جا نداشته باشد می‏توانند در یک موضع تدافعی و برگشت به عقب‏ قرار گرفته و برای فرار از فشار وارده دچار انواع تیک گردند.

7-      نارسایی در رشد مناسب«من» و ساختمان«من»

فرد با ناپختگی روانی که دارد احساس عدم کفایت و مقاومت کرده و برآورده نشدن نیازهای عاطفی، وی را دچار مشکل می‏سازد و برای فرار از این موقعیت احتمالا فرد تلاش‏ می‏کند عقب‏نشینی کرده و ضمن برگشتن به مراحل پائین‏تر رشد شخصیتی دچار حرکات تیک نیز می‏گردد. و همراه تیک، احساس وابستگی به والدین نیز در او ایجاد می‏شود.

در چنین افرادی معمولا تیک با حرکات دیگری مانند ناخن‏ جویدن، انگشت مکیدن و خودداری همراه بوده و فرد را دچار طیفی از مشکلات عاطفی می‏سازد قابل ذکر است که حرکات‏ تیک در هربار انجام گرفتن آن لزوما همراه با ناخن جویدن و یا خودادراری و غیره نمی‏باشد، بلکه این دو باهم دیده می‏شوند.

درمان تیک

از آنجا که تیک‏ها جنبه غیر ارادی دارند نباید کودک را بخاطر آن تنبیه کرد. در عوض والدین باید بکوشند محیط خانواده را برای او آرامتر و مطبوع تر سازند. به همین ترتیب‏ زندگی اجتماعی طفل و محیط مدرسه‏اش نیز باید از آرامش‏ نسبی برخوردار باشد. چنانچه تیک‏ها ادامه یابند باید از یک‏ متخصص روانی کمک گرفت تا منبع اضطراب و تنش کودک‏ کشف گردیده و با از میان رفتن آن، تیک‏ها نیز از میان خواهند رفت.

روانپزشکانی چون کاپلان و سادوک‏ می‏گویند: «درمان بستگی به شدت فرکانس‏ تیک‏ها، میزان ناراحتی ذهنی، تأثیر مدرسه یا محیط کار، عملکرد شغلی، میزان جامعه‏گرایی وجود اختلالات روانی همزمان دیگر دارد. »

روان درمانی به
منظور تمرکز بر آنچه ممکن است تعارض‏ هیجانی اولیه باشد یا تقلیل مسائل هیجانی ثانوی ناشی از تیک‏ در بعضی موارد جایز است. در چندین مطالعه نشان داده شده‏ است که روش‏های رفتاری، بخصوص درمان‏های برگشت‏ عادت، در درمان اختلالات تیک موثر بوده‏اند. آرام‏بخش‏های‏ ضعیف موثر نبوده‏اند. داروی هالو پریدول در بعضی موارد مفید بوده است، معهذا به علت عوارض جانبی این دارو، از جمله‏ پیدایش دیس کینزی دیررس لازم است منافع آن در مقابل‏ مضرات آن مورد ارزیابی قرار گیرد. ایشان می‏گویند:در ابتدا روشن نیست که تیک‏ها از بین خواهند رفت یا به انواع مزمن‏ تبدیل خواهند شد. چون تمرکز توجه روی تیک غالبا موجب‏ تشدید آن می‏گردد، باید به اعضای خانواده توصیه می‏شود که‏ حتی الامکان در ابتدا توجهی به آنها نکنند. اما اگر شدت‏ تیک‏ها به حدی باشد که در عملکرد شخص اختلال بوجود آورد یا موجب آشفتگی هیجانی قابل ملاحظه گردد، معاینات‏ کامل روانپزشکی و عصبی توصیه می‏شود. درمان بستگی به‏ نتایج معاینات دارد. درمان دارویی توصیه نمی‏شود مگر اینکه‏ علائم بسیار شدید و ناتوان‏کننده باشند در چندین مطالعه نشان‏ داده شده است که روش‏های رفتاری، بخصوص درمان‏های‏ برگشت عادت، در معالجه تیک‏های‏گذار مفید بوده‏اند. 25 چندین روش رفتاری، از جمله تمرین متمرکز(منفی)، کنترل‏ نفس، آموزش واکنش ناموافق نشان دادن و حذف‏ تقویت مثبت و درمان برگشت عادت توسط«هابز» مرور شده است. به گزارش«هابز»در بسیاری از موارد از فرکانس تیک‏ها بخصوص با درمان برگشت عادت کاسته شده‏ است معهذا تعداد نسبتا کمی از مطالعات تغییرات بالینی مهم‏ گزارش نموده‏اند. 26گزارش‏ها نشان می‏دهد که داروهای‏ محرک(مثل متیل فنیدیت، آمفتامین، و پمولین)موجب تشدید تیک‏های قبلی و تسریع و پیدایش تیک‏های تازه و اختلال توره‏ می‏گردد. این موضوع در درجه اول در کودکان و نوجوانانی که‏ بدلیل اختلال (فزون جنبی)همراه با کمبود محبت تحت درمان‏ بوده‏اند گزارش شده است. در اکثر موارد، پس از قطع داروهای‏ محرک، تیک‏ها از بین رفته یا به سطح قبل از شروع دارو برگشت‏ نمودند. بعضی از صاحب‏نظران معتقدند داروهای محرک را نباید برای درمان اختلال(فزون جنبی)همراه کمبود توجه در کودکان که سابقه تیک یا اختلال توره داشته یا دارند مورد استفاده قرار داد. همچنین در صورت وجود سابقه خانوادگی‏ تیک و اختلال توره این داروها را محتاطانه مصرف نمود و در صورت بروز
تیک در کودک فورا آنها را قطع کرد. 27

بنظر می‏رسد غیر از موارد درمانی فوق که در کاهش و از بین‏ بردن اختلالات تیک موثر هستند، بهترین راه درمان استفاده از روان درمانی انفرادی و پس ازآن‏روان درمانی خانوادگی باشد که می‏توان با ترتیب دادن جلسات روان درمانی به فرد فرصت‏ داد تا بتوان به بیان مشکل و تخلیه روانی پرداخته و پس از آن‏ خانواده را در جلسات درمانی حاضر کرده و مشکل فرد را و نقص روابط عاطفی کودک با خانواده را مورد بررسی قرار داده‏ و به برطرف نمودن آن پرداخت. البته ناگفته نماند که رفتار درمانی و گروه درمانی نیز در این ارتباط موثر بوده و مخصوصا گروه درمانی می‏تواند مورد استقبال کودک نیز قرار گرفته و مفیدتر نیز می‏باشد.

پی‏نوشتها

(14)– روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنایی، ص 180

(15)– سلیمی، شکوری، هادی:تازه‏های روانپزشکی کودکان و نوجوانان، انتشارات‏ چهر، 1357، ص 242

(16)– روانپزشکی(آکسفورد 1989)، ص 225

(17)– روانشناسی رفتار غیر عادی(مرضی)، ص 341

(18)– تازه‏های روانپزشکی کودکان و نوجوانان، ص 241

(19)– روانشناشی کودک، عظیمی، ص 216

(20)– روانشناسی مرضی کودک، ص 261

(21)– ابیراهمسن، داوید، روانشناسی کیفری، ترجمهء پرویز صانعی، انتشارات دانشگاه‏ ملی ایران، 1357، ص 80&l t;/SPAN>

(22)– همان کتاب، ص 69

(23)– روانشناسی کودک، عظیمی، ص 216

(25)– همان کتاب، ص 220

(26)– همان کتاب، ص 224

(27)– همان کتاب، ص 216

http://psychoanalyse.blogfa.com