دربارۀ تعداد یاران امام حسین(ع) اختلاف است. برخی عدد آنها را 82 نفر و شماری 72 نفر ذکر کرده اند. برخی سرهای شهداء را که به شام بردند 18 تن از اهل بیت امام حسین و 60 تن از شیعیانش دانسته اند. برخی هشتاد تن را ترجیح می دهند. ارشاد مفید سرهای جدا شده از یاران حضرت را 72 سر ذکر کرده است و شاید همین سبب شهرت 72 تن شده است. در أنساب الاشراف سرهای جدا شده را 72 تن ذکر کرده به این ترتیب:
1.قبیله کنده 13سر؛
2.هوازن 20 سر؛<
3.بنی تمیم 17 سر ؛
4.بنی اسد 16 سر ؛
5.مذحج 7 سر ؛
6.سایر قبایل قیس 9 سر که مجموع آن 72 سر است.
مرحوم سماوی در کتاب إبصار العین که ده سال در نگارش آن تلاش کرده، مجموع شهداء نهضت حسینی را 113 نفر دانسته است. وی بنی هاشم را با مسلم بن عقیل هیجده نفر معرفی کرده است. از افراد باقیمانده هفت نفر از غلامان حضرت بودند که پنج تن در کوفه و یک نفر در بصره شهید شدند و باقیماندۀ یاران غیر هاشمی حضرت که 82 نفر می باشند در کربلا به شهادت رسیدند. ما در این بررسی برابر إبصار العین آمار آنان را ذکر می کنیم. در حرم امام حسین(ع) نام 120 نفر به عنوان شهداء کربلا نگاشته شده است.
یاران امام حسین(ع) در کربلا ریزش اندکی داشتند. در مسیر راه از مکه تا کربلا کسانی که برای مقام و مال آمده بودند جدا شدند. پس از رسیدن خبر شهادت مسلم و عبدالله بن یقطر در منزل زباله, امام از افراد خواست در صورت تمایل کاروان را ترک کنند. نوشته اند تمام اعرابی که در مسیر راه به حضرت پیوستند جدا شدند و فقط کسانی ماندند که از حجاز آمده بودند. البته سه تن از قبیله جُهَینه نیز باقی ماندند.
یاران حضرت از منطقه حجاز (مدینه و مکه ) به سه گروه بودند:
گروه اوّل از یاران امام حسین(ع) افرادی از خاندان بنی هاشم بودند, که از مدینه با حضرت آمده و یا پس از دریافت نامۀ ایشان که به مدینه فرستاده بود, به حضرت ملحق شدند. مرحوم سماوی نام هیجده تن از شهداء بنی هاشم را در نهضت حسینی آورده در مجموع شش تن از خاندان عقیل شهید شدند. دو تن از خاندان جعفر و سه تن از فرزندان امام مجتبی و پنچ تن از فرزندان علی(ع) و دو تن از فرزندان امام حسین(ع).
گروه دوم موالی و بردگانی بودند که در واقعه کربلا شهید شدند. اینان از ملیت های گوناگون بودند. ترک، فارس، آفریقائی و… در رویداد کربلا نام حدود 16 تن از غلامان علی و خاندانش ذکر شده است.
سه تن از غلامان همراه کاروان حسینی نجات یافتند.
گروه سوم، متأسفانه پرونده مکه و مدینه در همگامی با قیام امام حسین(ع), بسیار کوچک و در حد صفر است. در جمع یاران امام حسین(ع) فقط نام چهار تن را می توان یافت که از مکه امام را همراهی کردند و چون محل سکونت آنها برای ما مشخص نیست و سه تن آنها انصاری هستند, حدس زده می شود آنان از محدودۀ حجاز باشند.
1.عبد الرحمن بن عبد الربّ انصاری. وی که از اصحاب پیامبر بود از مکه امام حسین(ع) را همراهی کرد. 2.جنادة بن حارث انصاری. برابر نقل سماوی, وی از مکه با خانواده خود همراه امام آمد و پسرش عمرو نیز شهید شد در مناقب ابن شهر آشوب, جنادة بن حارث انصاری آمده. 3.عمرو بن جنادة.عمرو را نوجوانی یازده ساله ,دانسته اند. که پس از کشته شدن پدرش, به جنگ برخاست.
4.عمار بن حسّان طائی. وی از مکه همراه امام حسین(ع) بود و پدرش در جنگ صفین همراه علی (ع) به شهادت رسید. بنابراین امام حسین(ع) نمی توانست با تکیه بر چنین مردمی
نهضت خود را ادامه دهد.
یمن از حجاز و عراق فاصله داشت. یمن منطقه ای بود که محمد بن حنفیه و ابن عباس آن جا را گزینه ای بهتر از عراق می دانستند و مدعی بودند, طرفداران پدرش علی(ع) در آنجا هستند. آنجا منطقه ای کوهستانی و مناسب برای استتار است. در رابطه با یمن دو گزارش وجود دارد که اشاره می شود:
1.در هنگام حرکت کاروان حسینی در منطقه تنعیم مکه، کاروانی از یمن اموالی را برای یزید به شام می برد. امام حسین(ع) اموال این کاروان را مصادره کرد و کرایه صاحبان شتر را که خواهان بازگشت بودند داد و از بقیه خواست در صورت تمایل حضرت را همراهی کنند. نوشته اند سه نفر از آنها به کربلا آمدند.
2.طرماح بن عدی طائی همراه گروهی از مردم کوفه, در عذیب الهجانات به سپاه امام حسین(ع) برخورد. وی قول داد پس از رساندن اموال به یمن به یاری وی بیاید. طرماح وقتی به عراق بازگشت که امام را شهید کرده بودند.</P& gt;
پس از خروج امام حسین(ع) از مکه, به مقصد کوفه, در مسیر راه عده ای از اعراب که انتظار پیروزی و موفقیت حضرت را در کوفه داشتند, به کاروان آن حضرت پیوستند. در منزل ثعلبه خبر شهادت مسلم و هانی بن عروه را که از اصحاب پیامبر بود به ایشان دادند. و مردم متفرق شدند.
اما در این میان, افرادی از قبیله جهینه که در مسیر راه ساکن بودند دست از یاری حضرت نکشیدند و نام سه نفر جهنی جزو شهدای کربلا ذکر شده است: 1.مجمع بن زیاد جهنی. 2. عبّادة بن مهاجر جهنی. 3.عقبة بن صلت جهنی.
بصره بخشی از سرزمین عراق بود که پس از کوفه بیشترین یاران حضرت از آنجا بودند و شیخ مفید از پیوستن مردم بصره به حضرت در مکه سخن گفته است. بصره نیز گزینۀ مناسبی نبود ؛زیرا مردم بصره در جنگ جمل از مخالفان علی(ع) حمایت کردند. سلیمان فرستاده امام به دست عبیدالله یک روز قبل از حرکتش از بصره به طرف کوفه, کشته شد.
در مجموع ده تن از ساکنان بصره, در کربلا شهید شدند. آخرین شهید بصره هفهاف بن مهند راسبی بصری بود.او وقتی به کربلا رسید که حضرت شهید شده بود و لشکر عبیدالله به خیمه ها یورش برده بودند. هفهاف به لشکر عمر سعد حمله کرد و عده ای از آنها را کشت تا این که به شهادت رسید.
کوفه شهری که زمانی مرکز خلافت علی(ع) و امام مجتبی(ع) بود. در برابر نهضت امام حسین(ع) دو مرحله کاملاً متفاوتی را گذراند.
مرحله اول: مردم کوفه پس از آگاهی از مخالفت امام حسین(ع) با یزید, حضرت را به شهر خود دعوت کردند و با نماینده ایشان مسلم بن عقیل بیعت نمودند. مسلم نیز مراتب وفاداری مردم کوفه را به اطلاع امام رساند و براساس این استقبال امام به جانب کوفه حرکت کرد. عده ای از کوفیان در این مقطع در مکه و مسیر راه تا کربلا به امام پیوستند.
مرحله دوم: این مرحله پس از ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه آغاز می شود.
بررسی یاران حضرت در کربلا نشان می دهد که بیش از سه چهارم آنان از کوفه بودند. گروهی از کوفیان در مکه و برخی در مسیر راه مکه تا کربلا و عده ای در کربلا به امام پیوستند.
الف:همراهان از مکه
هشت نفر از کوفیان در مکه به امام پیوستند که عبارتند از. 1.عبد الرحمان بن عبد الله همدانی ارحبی. 2.سعید بن عبدالله حنفی. 3.عابس بن ابی شبیب شاکری. 4.شوذب بن عبدالله شاکری. 5.حجاج بن مسروق. 6.یزید بن مغفّل. 7.زاهر بن عمرو کندی مولی عمرو بن حَمِق. 8.بریر بن خضیر هَمْدانی مشرقی.
ب: در مسیر راه تا کربلا
پیوستگان به امام حسین(ع) از مردم کوفه در مسیر راه مکه تا کربلا 16 نفر بودند.مانند: زهیر بن قین، سلیمان بن مضارب، جندب بن حجیر کندی و ابو ثمامه عمرو بن عبدالله صائدی که از فرماندهان سپاه مسلم بود و 14 نفر دیگر.
ج: در کربلا تا شب عاشورا
27 تن از یاران کوفی امام حسین(ع) در سرزمین کربلا به حضرت پیوستند. مانند:حبیب بن مظاهر اسدی از اصحاب پیامبر و مسلم بن عوسجه اسدی از اصحاب پیامبر که فرماندهی گروهی از سپاه مسلم بن عقیل را به عهده داشت و افرادی دیگر.</SPAN& gt;
د: شب و روز عاشورا
15 نفر در شب و روز عاشورا مانند: جوین بن مالک بن قیس،حرّ بن یزید ریاحی، ابو الحتوف همراه برادرش به امام پیوست و با هم در راه امام حسین(ع) شهید شدند.
برابر آنچه ذکر شد 66 تن از مردم کوفه به امام پیوستند. افزون بر افرادی که در کوفه در قیام مسلم شهید شدند مانند: هانی بن عروه، قیس بن مسّهر صیداوی، عمارة بن صلخب ازدی و عبد الاعلی بن یزید کلبی علیمی. البته عبدالله بن یقطر در کوفه شهید شد. امّا ممکن است او را ساکن مدینه بدانیم.
آ
نچه بیان شد و حوادث کربلا نکاتی استفاده می شود:
1.بیشترین یاران امام حسین(ع) و شهدای کربلا از کوفه بودند.66 تن بیش از سه چهارم یاران حاضر در کربلا را تشکیل می دهند به جز بنی هاشم و غلامان حضرت. ساکنان مکه و یمن در حد صفر قابل تصور است. یاران حضرت از مدینه نیز بسیار اندک و قابل تردید بودند. و 9 تن از بصره بودند و یک نفر بعد از شهادت امام به کربلا رسید و شهید شد.بنابراین شهر کوفه بهترین گزینه برای مبارزه علیه یزید بن معاویه بوده است.بویژه که عده زیادی نامه نوشته و هیجده هزار نفر با نماینده حضرت مسلم بن عقیل بیعت کردند.
2.جمعی از شهدای کربلا از اصحاب پیامبر بودند افزون بر امام حسین (ع) انس بن حارث کاهل اسدی، حبیب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، عبد الرحمان بن عبد ربه انصاری و هانی بن عروه از شهدای کوفه نهضت حسینی.
3.در کربلا زن شهید بوده به نام ام وهب، بچۀ و طفل شیر خوار شهید بوده به نام علی اصغر، کودکان و نوجوانان نابالغ شهید بودند به نام عبدالله بن حسن که حدود یازده سال سن داشته , قاسم سیزده ساله بوده عمرو بن جناده بنا به نقلی یازده ساله بوده است. جوانانی مانند علی اکبر و براداران عباس و فرزندان عقیل و مسلم و پیرمرد مسنی مانند: انس بن حارث کاهلی از اصحاب پیامبر، افراد جانباز مانند: مسلم بن کثیر ازدی.
4.به جز خاندان امام حسین(ع) و بنی هاشم که با اعضای خانواده شرکت کرده بودند حداقل سه خانواده دیگر نیز حضور داشتند. مسلم بن عوسجه که با خانواده خود آمده بود، عبدالله بن عمیر کلبی که با همسر خود آمده بود، جناده که برابر نقلی با همسر و فرزند خود آمده بود. خانواده های اسیر کوفی در کوفه باقی مانده و آنان را به شام نفرستادند.
5.از جهت خویشاوندی شهداء کربلا نیز قابل توجه و دقت می باشند.
عده زیادی از فرزندان علی(ع) و فرزندان و نوادگان عقیل،پدر و پسر مانند امام حسین(ع) و علی اصغر و اکبر جناده و فرزندش عمرو و برادران متعددی که در این نبرد شرکت داشتند سه برادر, دو برادر و..
www.shabestan.ir
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
