این سورۀ را «حجر» می نامند. و از نام سرز
مین قوم ثمود گرفته شده است که منطقه ای بین مدینه و شام بوده است. و در رفاه و عیاشی و در فساد و غفلت فرو رفته بودند، خداوند برای اصلاح و هدایت آنان پیامبرانی پشت سر هم فرستاد ولی آنها که در اموال و ثروت شان مغرور شده بودند در نتیجه، از فرمان خدا و دعوت نجات بخش پیامبران شان سر بر تافته آیات الهی را به مسخره گرفتند و به فساد و عصیان گراییدند تا خشم الهی فرا گیر شان شد. صیحۀ مرگبار آسمانی بر آنان طنین الفکند. و به اجسام بی جان مبدل شدند.
قرآن مجید درهمین سوره این قوم سرکش و عاصی را با اسم شهرشان نام گذاری می کند. و «اصحاب حجر» می نامد آیات 80 تا 84 این سوره مطالبی پیرامون اصحاب حجر (قوم صالح (ع) قوم ثمود) بیان شده است.[1]
آمار و شمارش سوره
این سوره به اتّفاق آراء، دارای 99 آیه و 654 کلمه و 2760 حرف است.
محل نزول:
سوره حجر قبل از هجرت در مکّه بر پیامبر اکرم (ص) نازل گردید، و به ترتیب جمع آوری پانزدهمین سوره است که بعد از سوره «ابراهیم» و قبل سوره «نحل» قرار گرفته و به ترتیب نزول، پنجاه و سومین سوره است که بعد از سورۀ «یوسف» و قبل ازسورۀ «انعام» نازل شده است.
ویژگی سوره
این سوره داستان قوم حجر را به طور شفاف بازگو
می کند. ( آیه 80 تا 84).
محتوا و درسهائی از این سوره
مطالب مهم و اصلی سوره حجر عبارتند از:
1- آیات مربوط به مبداء عالم هستی و ایمان به او از طریق مطالعه در اسرار آفرینش.[ آیات 16 – 27]
2- آیات مربوط به معاد و کیفر بدکاران.[ آیات 43- 44).
3- بیان اهمیت و عظمت قرآن کریم و محافظت آن از تحریف.(آیات 1 و 87)
4- داستان آفرینش آدم و سرکشی ابلیس و سرانجام کار او و به عنوان یک هشدار و بیدار باش برای همه انسانها! [آیات 26 – 42]
5- اشاره به سرگذشت اقوامی همچون قوم لوط و صالح و شعیب و تکمیل این هشدار [ آیات ( 57-75-78-80-84)
6- انذار و بشارت و اندرزهای مؤثر و تهدید های کوبنده و تشویق های جالب (آیات 45 و 49 و…)
7- دعوت از پیامبر به مقاومت و دلواری او برابر توطئه های شدید مخالفان که مخصوصا در محیط مکّه بسیار زیاد و خطرناک بود. [2]
8- داستان حضرت ابراهیم و حضرت لوط دو پیامبر بزرگ و بنام خدا و نقل ماجرای مأموران الهی. ( آیات 51 -57).
9- بیان تهمت هایی که به پیامبران الهی می زدند. ( آیات 6 – 11).
10-اشاره ای علمی به لقاح ابرها و گیاهان توسط باد. ( آیه 22)
آغاز و فرجام
سوره حجر با حروف رمزی «الر» و با اشاره به قرآن و معرفی آن به عنوان یک کتاب روشن و روشن گر آغاز می شود:
«الر تلک آیات الکتاب المبین….»
و با دلداری رسول خدا (ص) در برابر آزار دشمنان و نیرو و قدرت گرفتن او از عبادت خدا در برابر دشمن و با فرمان به تسبیح و حمد خدا و سجده و عبادت به پیشگاه او پایان می پذیرد:
«و اعبر ربک حتی یأتیک الیقین»
یعنی در آغاز سوره با اشاره به قرآن، فکر و اندیشه انسان را به سوی قرآن و آیات روشن گر آن جلب می کند و در پایان سوره نیز بخشی از تعالیم حیات بخش و مهم آن را که حمد و سپاس خدا و ارتباط بشر با پرودگارش است یاد آوری می شود.
فضیلت تلاوت این سوره
پیامبر اسلام (ص) فرمود: «هر کس سورۀ حجر را تلاوت کند، به تعداد ه
ر مهاجر و انصار، ده حسنه به او اجر میرسد
پی نوشت:
[1] شناخت سوره های قرآن، ص 219 – 220
[2] تفسیر نمونه، ج 11،
www.emamjavad.com
